Nghề dệt chiếu cói ở thôn
Phú Tân, xã An Cư, huyện Tuy An là làng nghề truyền thống có từ rất lâu đời.
Vài năm trở lại đây, làng nghề gặp nhiều khó khăn, tưởng chừng như làng nghề bị
mai một và dần biến mất một cách đáng tiếc như nhiều làng nghề truyền thống
khác. Tuy nhiên, với một nỗ lực kỳ diệu, làng nghề chiếu cói Phú Tân đã lấy lại
sức sống và có một bước chuyển mình mạnh mẽ…
Mạnh dạn đầu tư
Chứng
kiến bao thăng trầm, khó khăn và cả nguy cơ mai một dần của làng chiếu, và được
sự hướng dẫn tận tình của Trung tâm Khuyến công và Xúc tiến thương mại, Sở Công
thương, một số người dân có tâm huyết với nghề truyền thống đã tiếp cận được
với công nghệ dệt chiếu bằng máy của làng chiếu Định Yên (Đồng Tháp), làng
chiếu Bình Định.
Đầu
năm 2010, gia đình chị Nguyễn Thị Kim Phương ở thôn Phú Tân 2, xã An Cư, huyện
Tuy An cùng gia đình đã đầu tư 850 triệu đồng mua 11 máy dệt chiếu, 3 máy may
bìa và xây dựng tổ sản xuất chiếu cói. Sau một năm mua máy, tổ hợp sản xuất
chiếu cói đã đi vào hoạt động hiệu quả. Với 10 máy dệt, mỗi tháng tổ hợp này đã
sản xuất ra 4.500 chiếc chiếu, với tổng giá trị 301.500.000 đồng; trừ các chi
phí, thu lợi nhuận 31.500.000 đồng. Như vây, bình quân mỗi thành viên của tổ
hợp sản xuất thu về 6,3 triệu đồng, đời sống được nâng cao. Ngoài ra, tổ hợp
sản xuất còn tạo việc làm ổn định cho 30 lao động của địa phương với mức lương
từ 2 – 3 triệu đồng/tháng.
Chiếu
dệt máy có ưu điểm là chiếu dày, chắc, đẹp, bền nên giá trị cao gấp đôi chiếu
thường. Nếu một cặp chiếu dệt tay, giá chỉ khoảng 50.000 – 60.000 đồng/cặp thì
chiếu dệt máy giá lên đến 130.000 – 160.000 đồng/cặp. Máy dệt chiếu có thể dệt
được vài chục mẫu chiếu với nhiều hoa văn, kích thước khác nhau. Anh Nguyễn Văn
Phong, một thành viên trong tổ sản xuất chiếu cói cho biết: “Sở dĩ chiếu dệt
máy giá cao hơn chiếu thường như vậy là vì dệt một chiếc chiếu bằng tay chỉ tốn
khoảng 2kg lát thì chiếu máy lại mất 6 kg lát (do chiếu máy dệt rất chắc, dày)
nên đẩy giá thành lên cao.
Tuy
vậy, loại chiếu này rất đẹp và bền, có thể sử dụng trên 2 năm/chiếc nên nhiều
người vẫn thích dùng chiếu dệt máy. Tuy vậy, chúng tôi không sợ chiếu dệt máy
dẽ “giết chết” chiếu dệt tay truyền thống vì hai lại chiếu này được tiêu thụ ở
hai thị trường với hai lớp khách hàng khác nhau. Chiếu dệt tay giá rẻ, phù hợp
với người dân nông thôn, miền núi còn chiếu dệt máy lại được người dân ở các
thành phố chuộng sử dụng”. Một tín hiệu đáng mừng là làng chiếu Phú Tân đã khôi
phục lại mẫu chiếu hoa nổi truyền thống nổi tiếng của làng dệt chiếu Phú Tân,
vốn đã bị lãng quên từ lâu khiến nhiều người tâm huyết với làng chiếu vô cùng
phấn khởi.
Toàn
xã An Cư có 25 ha diện tích trồng lát. Nếu trứơc kia có lúc người dân thu hoạch
nhiều lát, làm không hết phải bán rẻ cho nơi khác thì hiện nguồn nguyên liệu
này không đáp ứng đủ nhu cầu sản xuất của làng nghề. Tính riêng tổ hợp sản xuất
chiếu bằng máy, mỗi tháng phải sử dụng gần 10 tấn lát nên lượng lát ở cánh đồng
Phú Tân không đủ, phải nhập thêm lát từ nơi khác như Phú Hiệp, Bình Định, TP Hồ
Chí Minh... Hiện giá lát rất cao (lát đẹp giá gần 13,5 triệu đồng/tấn), mỗi
chuyến hang nhập về giá ít nhất cũng hơn 200 triệu đồng nên hiện tổ hợp đang
gặp khó khăn vì thiếu nguồn nguyên liệu tại chỗ.
Chị
Kim Phương tâm sự: “Tôi rất muốn thành lập một doanh nghiệp tư nhân để thuận
tiện trong trao đổi, giao dịch và mở rộng xưởng sản xuất, mua thêm máy dệt
chiếu nhưng chưa đủ vốn. Ngoài ra, chiếu sản xuất nhiều nhưng cơ sở của chúng
tôi không có sân phơi, kho chứa. Mùa mưa sắp tới mà các khó khăn này chưa giải
quyết được thì cơ sở sẽ gặp khó khăn không nhỏ…”
Sức sống nơi làng chiếu
Chị
Kim Phương nhớ lại: “Để có được kết quả như ngày hôm nay, tôi vô cùng cảm ơn
chính quyền địa phương, các ban ngành đã hết sức giúp đỡ chúng tôi trong những
ngày đầu lập nghiệp. Năm 2006, chúng tôi được đi tham quan mô hình dệt chiếu
máy ở Đồng Tháp, nhưng vì chưa có vốn nên không dám đầu tư mua máy. Sau nhiều
năm, làng nghề dệt chiếu lao đao vì nhiều khó khăn, có lúc tưởng chừng làng
nghề sẽ mất. Là người dân đã gắn bó nhiều đời với nghề dệt chiếu, tôi quyết
định thử một lần nữa tìm hiểu về mô hình dệt chiếu máy này. Năm 2009, tôi dồn
tiền mua thử 2 máy dệt chiếu về làm thử. Không ngờ kết quả ngoài mong đợi, năng
suất tăng gấp hàng chục lần so với dệt thủ công, chiếu dệt ra lại được khách
hàng rất ưa chuộng. Thấy được lợi ích của máy dệt, tôi huy động các anh em trong
nhà hùm vốn đầu tư mua thêm 9 máy dệt và thành lập tổ sản xuất này. Đến nay tổ
sản xuất đã hoạt động rất hiệu quả”.
Trước
kết quả đó, một số hộ gia đình trong làng chiếu Phú Tân cũng mạnh dạn đầu tư
mua máy dệt chiếu. Đến nay, không khí làm việc của làng nghề dệt chiếu Phú Tân
đã sôi động và nhộn nhịp hơn bao giờ hết. Với mô hình sản xuất chiếu dệt máy
tập trung, chất lượng cao, chiếu Phú Tân đã cạnh tranh được với chiếu của các
làng nghề khác, mở rộng thị trường tiêu thụ, giúp bà con làng nghề có nguồn
tiêu thụ ổn định. Đến nay, chiếu Phú Tân đã có mặt trên nhiều thị trường lớn
như Khánh Hòa, Phan Thiết, Ninh Thuận, Bình Thuận… Nhờ nguồn bao tiêu tại chỗ,
bà con làng nghề không còn lo sợ tồn hàng hay bị ép giá như trước.
Mô
hình sản xuất chiếu cói không chỉ đem lại việc làm ổn định cho các công nhân
tại xưởng sản xuất chiếu mà còn góp phần tăng thu nhập, giải quyết việc làm cho
bà con nông dân trồng lát ở cánh đồng lát Ba Biện - thôn Phú Tân 2, cánh đồng lát
Đồng Dỡ, thôn Tân Long. Theo ông Phạm Đăng Tỉnh, Chủ tịch Hội Nông dân xã An
Cư, một sào lúa ở cánh đồng này, nếu năng suất ổn định thì mỗi năm cũng chỉ thu
được khoảng 3,6 triệu đồng (2 vụ lúa) trong khi trồng lát có thể thu khoảng 4,5
triệu đồng/năm (3 vụ lát). Chưa kể trồng lát rất đơn giản, không tốn nhiều công
chăm sóc, phân bón mà không phải lo đất bị nhiễm mặn (cây cói sống được tốt ở
vùng đất nhiễm mặn). Do có nguồn tiêu thụ tại chỗ và ổn định nên nhiều người dân
xã An Cư rất phấn khởi đầu tư trồng lát, nâng cao thu nhập.
Ông
Tỉnh cho biết thêm: “Mô hình tổ hợp sản xuất chiếu cói bằng máy của gia đình
chị Phương hoạt động rất hiệu quả, giải quyết việc làm cho nhiều lao động trong
xã, đồng thời bảo tồn và phát triển được làng nghề dệt chiếu truyền thống nên
chính quyền xã An Cư rất ủng hộ, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho cơ sở hoạt
động. Nghị quyết Đảng bộ xã An Cư năm 2011– 2015 cũng khuyến khích mở rộng diện
tích trồng cói nhằm khôi phục và phát triển làng nghề dệt chiếu Phú Tân. Theo
đó, xã An Cư sẽ chuyển đổi 10 ha trồng lúa nhiễm mặn, kém hiệu quả ở cánh đồng
Đồng Dỡ, thôn Tân Long chuyển đổi sang trồng cói, tăng thu nhập cho người nông
dân, tạo nguồn nguyên liệu tại chỗ cho làng nghề dệt chiếu”. Vừa qua, chiếu cói
Phú Tân là một trong 13 sản phẩm công nghiệ nông thôn tiêu biểu của tỉnh Phú
Yên và chọn tham gia sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu khu vực miền
Trung- Tây Nguyên năm 2012.
Theo báo công thương