Để tồn tại và phát triển, bên
cạnh việc xây dựng mẫu mã, chất lượng, phát triển du lịch đang được xem
là giải pháp hữu hiệu nhằm khai thác thế mạnh của các làng nghề thủ công
truyền thống Việt Nam.
Giàu tiềm năng cho du lịch
Nghề thủ công truyền thống Việt Nam với
11 nhóm nghề chính là: Dệt, gỗ, cói, sơn mài, gốm sứ thủy tinh, thêu
ren, mây tre đan, giấy thủ công, tranh in khuôn gỗ, chạm khắc đá, kim
khí đúc đồng, chạm bạc đã tạo nên hàng nghìn làng nghề phân bố khắp cả
nước, trong đó có hơn 2.000 làng nghề thủ công đã được công nhận.
Theo TS. Nguyễn Thị Lan Hương (Viện Văn
hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam), với hệ thống các làng nghề phong phú,
đa dạng như vậy, rõ ràng du lịch làng nghề đang là một tiềm năng, thế
mạnh của Việt Nam. Đây cũng chính là điểm thu hút mạnh mẽ đối với khách
hàng nhất là khách quốc tế, nó trở thành một ưu thế cho hàng thủ công mỹ
nghệ so với các mặt hàng khác. Khi đến với Việt Nam, đa số du khách đều
muốn mang theo về nước một món đồ thủ công mỹ nghệ, bởi những sản phẩm
này luôn chứa đựng những gì tinh tế nhất của một nền văn hóa.
|
Sản xuất gốm gắn với phát triển du lịch tại làng nghề Bát Tràng, huyện Gia Lâm. Ảnh: NC |
Hà Nội là ví dụ điển hình. Suốt hàng
nghìn năm qua, Hà Nội là nơi chứa đựng những tinh hoa văn hóa. Hà Nội
cũng là nơi có số lượng làng nghề nhiều nhất cả nước với 1.350 làng nghề
trong đó có gần 300 làng nghề được Thành phố công nhận. Thời gian gần
đây, với danh xưng là “mảnh đất trăm nghề”, thành phố Hà Nội đã thu hút
số lượng lớn khách du lịch đến tham quan các làng nghề truyền thống như
làng dệt Vạn Phúc - nơi sản xuất các loại lụa tơ tằm, đặc biệt nổi tiếng
với thứ lụa gấm lâu đời (tương truyền có từ thời Cao Biền); làng dệt
the lụa La Khê chuyên dệt sa màu và các thứ lụa bạch, lụa vân; làng Nón
Chuông nổi tiếng hàng trăm năm với sản phẩm thế mạnh là nón trắng và nón
quai thao; hệ thống các làng nghề sơn mài truyền thống như Hạ Thái, Sơn
Đồng, Bối Khê với các sản phẩm sơn mài mỹ nghệ độc đáo mang đậm phong
cách Việt Nam… và điển hình là làng gốm Bát Tràng đã và đang đón nhiều
lượt khách đi tour trong ngày với các hoạt động tham quan nơi sản xuất,
tự tay nặn và tô vẽ lên đồ gốm sứ, mua hàng làm quà lưu niệm và đặc biệt
thú vị là hình thức du lịch bằng xe trâu kéo tại làng nghề.
Song còn nhiều thách thức
Tuy nhiên, hoạt động du lịch làng nghề
hiện vẫn còn nhiều khó khăn, phát triển manh mún, chưa xứng tầm với
những lợi thế sẵn có. Nguyên nhân là do yếu tố lịch sử và một số vấn đề
mang tính chất địa phương nên hầu hết các làng nghề đều phát triển tự
phát, thiếu quy hoạch. Hạ tầng giao thông ở các khu vực làng nghề còn
chưa đáp ứng được yêu cầu.
Trong xã
hội hiện đại vẫn cần tôn vinh, giữ gìn và phát triển các làng nghề
truyền thống. Bởi giữ gìn, phát triển các làng nghề truyền thống không
chỉ là gìn giữ nét văn hóa tinh hoa của dân tộc trong bối cảnh toàn cầu
hóa mà thông qua đó sẽ giải quyết đáng kể công ăn việc làm, giúp ổn định
cuộc sống cho hàng chục nghìn lao động, góp phần tạo động lực thúc đẩy
xã hội ngày càng phát triển mạnh mẽ hơn. |
Một yếu tố có tác động mạnh đến tâm lý
của du khách là tình trạng ô nhiễm môi trường ở nhiều làng nghề hiện
nay. Số liệu điều tra của Viện Công nghệ và Môi trường (Đại học Bách
Khoa Hà Nội) cho thấy 100% mẫu nước thải ở các làng nghề được khảo sát
có thông số vượt tiêu chuẩn cho phép. Nước mặt, nước ngầm đều có dấu
hiệu bị ô nhiễm ở các mức độ khác nhau. Môi trường không khí bị ô nhiễm
bởi bụi, mùi hóa chất. Còn tại Hà Nội, số liệu quan trắc của Trung tâm
Quan trắc và Phân tích Tài nguyên và Môi trường tại 22 cụm và 43 làng
nghề, cũng như kết quả của Tổng cục Môi trường cho thấy, từ năm 2007,
không khí ở một số làng nghề có nồng độ bụi vượt 1,4 -1,6 lần giới hạn.
Các làng nghề cơ khí có nồng độ các kim loại nặng nhiều nơi vượt giới
hạn. Nồng độ nhiều chất hữu cơ độc rất cao. Phó Giám đốc Sở Tài nguyên
và Môi trường Hà Nội Lê Tuấn Định cho biết: “Đa số các làng nghề hầu như
không có công trình xử lý chất thải phù hợp, chủ yếu xả thẳng ra môi
trường dân sinh. Chỉ có khoảng 60% hộ làm nghề có hệ thống xử lý nước
thải nhưng còn rất thô sơ”.
Bên cạnh đó, việc thả nổi chất lượng sản
phẩm ở một bộ phận hộ dân làng nghề hiện nay đã vô tình kéo lùi sự phát
triển của thủ công mỹ nghệ trong phát triển du lịch. Ngoài ra, theo
đánh giá của các chuyên gia, công tác tuyên truyền, quảng bá giới thiệu
làng nghề cũng chưa thực sự có hiệu quả, nhiều địa phương có tiềm năng
du lịch làng nghề rất lớn nhưng chưa được đầu tư khai thác.
Cần “chắp cánh” cho làng nghề
Theo thống kê của Sở Công thương Hà Nội,
các làng nghề Hà Nội thu hút gần 1 triệu lao động với hơn 170 nghìn hộ
tham gia sản xuất. Hoạt động trong lĩnh vực này có hơn 2000 công ty cổ
phần, hơn 4000 công ty TNHH, gần 1500 doanh nghiệp tư nhân, khoảng 200
hợp tác xã. Chính những công ty, các doanh nghiệp này đã góp phần không
nhỏ trong việc vực dậy các làng nghề với những hướng đi chuyên nghiệp.
Một số làng nghề có doanh thu cao như dệt La Phù 800 tỷ đồng/ năm, gốm
sứ Bát Tràng 350 tỷ đồng/ năm… Trong quy hoạch phát triển nghề và làng
nghề thành phố Hà Nội đến năm 2020, định hướng đến năm 2030, Hà Nội phấn
đấu tạo việc làm cho khoảng 800.000 đến 1 triệu lao động nông thôn với
thu nhập bình quân đầu người đạt 35 - 40 triệu đồng/năm vào năm 2020 và
50 - 60 triệu đồng/năm vào năm 2030.
|
Ông Lương Ngọc Quy, Giám đốc Công ty
TNHH Hamico - chuyên xuất khẩu gốm sứ Bát Tràng cho biết, sản phẩm gốm
sứ nói riêng và các sản phẩm thủ công mỹ nghệ của Việt Nam đã được xuất
khẩu sang nhiều nước châu Âu, Mỹ, Australia, Nhật Bản, Hàn Quốc... Có du
khách còn tìm đến tận nơi để chiêm ngưỡng việc sản xuất thủ công và mua
những mặt hàng độc đáo tại gốc. Tình hình mới, đòi hỏi các hộ sản xuất
phải không ngừng nâng cao chất lượng sản phẩm, thay đổi mẫu mã phù hợp
với nhu cầu, thị hiếu khách hàng, xây dựng thương hiệu và quảng bá sản
phẩm. Nếu như trước đây, sản phẩm chủ yếu phục vụ cuộc sống như ấm,
chén, bát, đĩa, niêu... thì nay, nhiều hộ đã chú trọng đến sản xuất các
sản phẩm trưng bày như lục bình, tranh gốm, lọ hoa, tượng... có giá trị
cao hơn nhiều lần.
Đồng quan điểm, TS. Nguyễn Thị Lan Hương
cho rằng, muốn khai thác phát triển du lịch làng nghề theo hướng bền
vững thì cần phải đảm bảo hiệu quả trên các mặt kinh tế, xã hội và môi
trường sinh thái. Trong đó, việc đầu tiên là mỗi người dân làng nghề
phải được giáo dục về văn hóa du lịch. Cùng với đó, mỗi làng cần lựa
chọn và phục dựng lại những nét văn hóa đặc sắc của làng để tạo điểm
nhấn thu hút du khách. Ngoài ra, chính quyền địa phương cần quan tâm tới
việc thu hút đầu tư xây dựng hạ tầng giao thông, hệ thống khách sạn,
nhà hàng, ngân hàng, viễn thông, các dịch vụ giải trí và đẩy mạnh hợp
tác với các đơn vị du lịch, lữ hành... Đặc biệt, cần phải chú trọng đến
công tác vệ sinh môi trường ở các làng nghề. Tạo thiện cảm cho du khách
từ không gian sản xuất gọn gàng, sạch sẽ đến những phương án xử lý để
không ảnh hưởng đến môi trường chung. Xây dựng các quy định về môi
trường ở các làng nghề truyền thống trên cơ sở Luật Bảo vệ môi trường và
Luật Du lịch.
Theo: laodongthudo.vn
Xem thêm: >> Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Đức Chung trao Bằng công nhận xã đạt tiêu chuẩn Nông thôn mới cho xã Bát Tràng.