Có mỗi gắn bó sâu nặng với người dân Việt Nam, chuồn
chuồn đã đi vào các câu ca dao, câu hát, sự tích…. Ngày nay, quá trình đô thị
hóa nhanh, những chú chuồn chuồn không còn nhiều như trước. Nhằm giữ gìn nét
văn hóa của làng quê Việt Nam,
người thợ thủ công đã làm ra những sản phẩm chuồn chuồn bằng tre. Ngay chân
chùa Tây Phương có một nơi được mệnh danh là xóm “chuồn chuồn tre”. Nơi đây,
người dân sống chủ yếu bằng nghề làm chuồn chuồn tre. Đến thăm gia đình anh
Nguyễn Văn Tái chúng tôi không khỏi ngỡ ngàng bởi những sản phẩm chuồn chuồn
tre. Các sản phẩm chuồn chuồn tre độc đáo về kiểu dáng, đa dạng về màu sắc. Nhưng
theo anh cho biết số hộ gia đình làm chuồn chuồn tre ngày càng ít đi, quy mô
ngày càng thu nhỏ.
Anh Nguyễn Văn Tái giới
thiệu về con chuồn chuồn tre khổng lồ của mình
“Cơm áo không đùa với khách thơ”, câu nói này luôn đúng
trong mọi hoàn cảnh, đặc biệt trong
thời buổi kinh tế thị trường những mặt hàng đem lại hiệu quả kinh tế cao thì
phát triển và ngược lại theo quy luật tất yếu sẽ phải tan rã. Trong tình hình
kinh tế suy thoái, các ngành nghề nói chung và nghề thủ công mỹ nghệ nói riêng
đều bị chững lại . Cùng chung số phận, nghề làm chuồn chuồn tre cũng đang gặp
rất nhiều khó khăn do chưa có hướng phát triển đúng đắn mà quan trọng nhất là
chưa tìm được thị trường tiêu thụ ổn định cho sản phẩm chuồn chuồn tre .
Nếu như 10 năm về trước, số gia đình làm chuồn chuồn tre ở
Thạch Xá là 15 - 20 hộ gia đình thì đến bây giờ con số đó giảm sút nghiêm trọng
những gia đình làm chuồn chuồn tre chỉ còn 4 - 5 hộ gia đình. Hiệu quả kinh tế
của nghề làm sản phẩm chuồn chuồn tre mang lại không cao. Để có được một con
chuồn chuồn tre người thợ đã phải làm nhiều công đoạn chẻ tre, vót thân và cánh
chuồn chuồn, làm mỏ, lắp cánh, sơn, vẽ. Trong khi đó giá của mỗi sản phẩm chuồn
chuồn tre là từ hai nghìn đến bốn nghìn đồng, người thợ chỉ được lãi vài trăm
đồng trên một sản phẩm.
Các em nhỏ cũng tham gia
phụ giúp bố mẹ làm chuồn chuồn tre
Thu nhập bấp bênh, chuồn chuồn tre Thạch Xã chủ yếu được bán
cho du khách đến thăm chùa Tây Phương. Chuồn chuồn tre được bán chạy nhất là
vào những ngày hội chùa Tây Phương khách đến lễ, thăm quan mua về nhiều làm
quà . Tuy nhiên một năm chỉ có vài ngày hội còn những ngày thường chuồn chuồn
tre bán chậm đặc biệt là những ngày không phải là ngày lễ thì khách du lịch đếm
trên đầu ngón tay tương ứng như vậy khách mua hàng cũng rất ít.
Thị trường trong nước nhỏ bé, những người thợ làm chuồn
chuồn tre đã cất công tìm những mối làm ăn mới xuất khẩu sản phẩm chuồn chuồn
tre nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế. Nhưng khách hàng nước ngoài cũng lắm rủi ro.
Mừng rỡ với đơn đặt hàng của Nhật Bản nhưng trong lòng anh Tái vẫn không khỏi
ưu tư, anh cho biết “Nhật Bản là thị trường khó tính, tuyển chọn sản phẩm rất
kỹ. Đưa được sản phẩm chuồn chuồn tre sang thị trường Nhật Bản không phải dễ”.
Những công đoạn cuối cùng
để hoàn thành sản phẩm
Khách hàng khó tính, yêu cầu phải nâng cao mẫu mã và chất
lượng sản phẩm là điều tất yếu. Nhưng khi sản phẩm đáp ứng được yêu cầu của
khách hàng, họ vẫn có thể đơn phương hủy đơn đặt hàng. Khách đặt hàng sản phẩm
chuồn chuồn tre là những công ty liên doanh, liên kết. Khi các mặt hàng thủ
công mỹ nghệ tiêu thụ chậm thì các công ty thường đơn phương hủy hợp đồng,
người thợ thủ công chính là những người bị thiệt hại nhiều nhất . Các sản phẩm
đặt hàng có kiểu dáng, nước sơn, hình vẽ riêng biệt và giá của chúng cũng cao
hơn giá chuồn chuồn tre bán bên ngoài thị trường. Vì vậy, nếu bị hủy đơn đặt
hàng người thợ sẽ rất khó tiêu thụ sản phẩm đặt hàng.
Trước tình hình trên, rất cần các cơ quan chức năng, các ban
ngành liên quan có những biện phát hỗ trợ, giúp đỡ tiêu thụ sản phẩm cho hàng thủ công mỹ nghệ cả nước và để những con chuồn chuồn tre mang đậm dấu ấn của làng quê Việt nói riêng, vững vàng bay qua lũy tre làng. Chúng tôi hy vọng sự góp sức của cộng đồng chung tay gìn giữ và nâng niu giá trị Việt. Chắc không còn xa, tương lai của hàng thủ công mỹ nghệ sẽ được nhìn nhận đúng giá trị của nó.
Một số sản phẩm chuồn
chuồn tre
Ngọc Lan - Cao Hường