Ông có thể khái quát về bức tranh nông thôn hiện nay, đặc biệt là những khó khăn mà người nông dân đang phải đối diện?
Ông Nguyễn Duy Lượng: Nếu
nhìn từ thời điểm năm 2008 đến nay, dù kinh tế thế giới khủng hoảng và
có nhiều biến động ảnh hưởng lớn đến kinh tế Việt Nam, đặc biệt, các
lĩnh vực kinh tế công nghiệp, du lịch, dịch vụ… đều gặp khó khăn nhưng
riêng lĩnh vực nông nghiệp vẫn phát triển khá ổn định, xuất khẩu các mặt
hàng nông lâm thủy sản vẫn đạt kim ngạch cao. Nói nông nghiệp là bệ đỡ
cho nền kinh tế Việt Nam hoàn toàn không sai. Thế nhưng, nghịch lý là,
người nông dân lại vẫn đang là đối tượng có cuộc sống thiếu ổn định
nhất, thu nhập thấp nhất. Họ không thể sống dựa vào những sản phẩm do
chính đôi tay họ làm ra. Nghịch lý này đã tồn tại nhiều năm qua và nó
khiến bức tranh nông nghiệp, nông thôn, nông dân chứa những gam màu ảm
đạm. Qua nghiên cứu, chúng tôi thấy, người nông dân đang rất bức xúc 9
nhóm vấn đề: Thứ nhất là về giá cả đầu vào cho sản xuất nông nghiệp
(chăn nuôi, trồng trọt…). Thứ hai là chính sách về đất đai. Thời gian
qua, việc thu hồi đất, chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất đô thị gây
những ảnh hưởng rất lớn tới đất sản xuất của nông dân. Thứ ba là về môi
trường, Việt Nam hiện có 3000 làng nghề, việc ô nhiễm nước, ô nhiễm đất
do hoạt động sản xuất của các làng nghề cũng đang gây ra nhiều bất ổn về
sức khỏe cho nông dân. Thứ 4 là bức xúc liên quan đến các vấn đề khiếu
nại, tố cáo. Ngoài ra, nhóm vấn đề về giáo dục, y tế, an toàn thực
phẩm... cũng có nhiều bất cập.
Ông Nguyễn Duy Lượng
Tại
buổi Hội thảo công bố "Bức tranh nông thôn, nông dân Việt Nam nhìn từ
cuộc điều tra tiếp cận nguồn lực hộ gia đình” vừa qua, có thể nói yếu tố
gây sốc nhất ở nghiên cứu này chính là thu nhập của nông dân quá thấp
(khi họ chỉ tích lũy được 5-8 triệu đồng/năm – PV). Ông đánh giá thế nào
về mức sống, mức thu nhập của người nông dân hiện nay?
- Bàn về lĩnh vực nông nghiệp, nông
thôn, nông dân, việc trước tiên cần bàn đến chính là thu nhập của người
nông dân cũng như làm sao để ổn định mức sống của nông dân. Đảng và Nhà
nước đã và đang thực hiện chủ trương xây dựng nông thôn mới và đặt ra 19
tiêu chí phải hoàn thành. Song, trong số 19 tiêu chí này, tiêu chí thu
nhập là tiêu chí khó hoàn thành nhất ở các địa phương. Xu hướng hiện nay
ta nhận thấy rất rõ và nghiên cứu của Viện Chính sách và chiến lược
phát triển cũng chỉ ra rằng thu nhập của nông dân ngày một thấp hơn. Lý
do là bởi tổ chức sản xuất đối với từng vùng nông thôn, từng xã chưa
được cụ thể, chưa thuyết phục. Đơn cử như, hiện nay Đồng bằng sông Cửu
Long là vùng xuất khẩu 90% gạo của cả nước, nhưng người nông dân trồng
lúa lại không sống được bằng cây lúa. Nhìn chung, tất cả các vấn đề liên
quan đến nông nghiệp hiện nay đều gặp khó khăn, từ trồng trọt, đến chăn
nuôi, thủy sản… vì giá đầu vào thì tăng, đầu ra lại giảm, hoặc ngành
thủy sản người dân cũng đang rất chật vật vì vấn đề giá cả. Chúng ta đã
từng chứng kiến cảnh hàng loạt nông hộ nuôi cá tra, tôm phải treo ao vì
giá xuất khẩu giảm… đó còn chưa kể đến những rủi ro về thiên tai, địch
họa, có thể ập đến bất cứ lúc nào. Một trận lũ là có thể cuốn trôi công
sức người nông dân vun trồng cây lúa, nuôi thả con tôm, con cá nhiều
tháng trời, một trận dịch bệnh có thể cướp đi cả trăm con lợn, ngàn con
gà mà họ dày công chăn nuôi cả tháng… Chúng ta đều nhìn thấy những khó
khăn đó của người nông dân và đó là lý do vì sao thu nhập của người nông
dân bấp bênh đến thế, cuộc sống của họ vì thế cũng khó ổn định. Song,
hiện những giải pháp đưa ra vẫn chưa thực sự hữu hiệu để giúp thu nhập
của người nông dân được nâng lên, ổn định hơn.
Vất vả, nhưng cuộc sống của người nông dân vẫn thiếu ổn định
Vậy,
Hội Nông dân thời gian qua đã có những hỗ trợ gì cho nông dân? Và với
vai trò của mình, Hội đã có những đề xuất gì để đóng góp cho chính sách
hỗ trợ nông dân được hiệu quả hơn, thiết thực hơn, thưa ông?
- Chúng tôi cũng đã có những nghiên
cứu, xem xét, đánh giá về các vấn đề liên quan đến thu nhập cũng như đời
sống của người nông dân nói chung và đặc biệt đối với những hộ nông dân
ở khu vực nông thôn, vùng sâu vùng xa đang gặp khó khăn hiện nay và
đang tiến hành phân loại để có những giải pháp hỗ trợ phù hợp. Tôi lấy
ví dụ, có những vùng nông thôn hiện giờ chỉ có người già, phụ nữ và trẻ
em sinh sống còn lớp thanh niên đã di cư đi nơi khác. Nhưng hầu hết
người nông dân di cư do không có trình độ, học vấn chỉ làm những nghề
rất bấp bênh như lái xe ôm, thợ nề, thợ xây… Bởi vậy, vấn đề chúng ta
cần làm ở đây là đào tạo nghề cho thanh niên nông thôn thế nào để họ có
thể kiếm sống ở ngay trên chính mảnh đất mình sinh ra. Tháng 6 vừa qua,
Hội Nông dân đã mở hai lớp dạy nghề ở Quảng Trị và Hà Tĩnh, mỗi lớp thu
hút khoảng 70 – 80 học viên. Tại các lớp học này, có cả các chủ trang
trại cũng tham gia học và chính những người tham gia lớp học này sẽ
hướng dẫn lại những người tại địa phương họ cư trú. Và như vậy, người
này hướng dẫn cho người kia. Đó cũng là một giải pháp tôi cho là hiệu
quả để người nông dân có được một nghề ổn định, từ đó mới có cuộc sống
ổn định, không phải tính chuyện di cư, kiếm sống nơi khác.
Bên cạnh đó, đối với các cấp hội,
chúng tôi thường xuyên tìm hiểu và xác định từng vấn đề khó khăn của
nông dân để từ đó xác định các dịch vụ hỗ trợ, tư vấn cho nông dân, ví
dụ áp dụng khoa học công nghệ như thế nào, tư vấn dậy nghề ra sao… Đặc
biệt là vấn đề về vốn, hiện nay, người nông dân đang rất đói vốn để sản
xuất. Trên thực tế, Nhà nước đã có nhiều chính sách hỗ trợ vốn cho nông
dân nhưng chưa nhiều, nhiều cơ chế chính sách chưa phù hợp với nông
nghiệp, nông thôn.
Với vai trò của mình, tại Đại hội
nông dân lần này, chúng tôi sẽ tiếp thu ý kiến của các cấp hội về tất cả
những vấn đề vướng mắc nói trên để kiến nghị lên Chính phủ, để làm sao
mang lại những giải pháp hỗ trợ tốt nhất, hiệu quả nhất nhằm nâng cao
mức thu nhập cũng như giúp nông dân – 70% dân số của cả nước có được một
mức sống thật ổn định. Chỉ khi thu nhập người nông dân ổn định, mới hy
vọng kinh tế nông nghiệp được phát triển một cách mạnh mẽ và bền lâu.
Theo: Đại Đoàn Kết