Chương trình thu mua tạm trữ gạo của Thái Lan: Được hay mất của nữ thủ tướng?
(Ngày đăng: 01/07/2013 Lượt xem: 526)
Chương trình mua gạo tạm trữ khổng lồ ngốn tới gần 3,5% GDP Thái Lan đang làm đau đầu chính phủ của bà Yingluck Shinawatra
Hôm qua, Bộ trưởng bộ thương mại Thái Lan ông Boonsong Teriyapirom chính
thức bị cách chức do chương trình mua lúa gạo đầy tốn kém mà chính phủ Thái Lan đang theo đuổi.
Câu
chuyện mua gạo tạm trữ hoàn toàn không mới mẻ với các nước sản xuất gạo
lớn nhưng chuyện thu mua gạo tạm trữ với giá gấp đôi giá thị trường thì
mới thấy xảy ra ở Thái Lan dưới sự lãnh đạo của nữ thủ tướng đầu tiên
trong lịch sử. Vậy chương trình mua gạo tạm trữ táo bạo, ngốn hàng chục
tỷ USD này mang đến kết quả gì trong suốt 2 năm thực hiện?
Lá bài then chốt của bà Yingluck Shinawatra
Ngày
5/8/2011, bà Yingluck Shinawatra đắc cử trở thành nữ thủ tướng đầu tiên
của Thái Lan, vượt qua đối thủ là thủ tướng đương nhiệm Abhisit
Vejjajiva. Đạt được thành công này, trong lúc chính trị Thái Lan nhiều
xung đột rối ren giữa các đảng phái, bà Yingluck đã có chiến dịch vận
động tranh cử hiệu quả với hàng loạt cam kết nhằm đem lại cuộc sống tốt
hơn cho người dân tránh xung đột sắc tộc.
Kế hoạch thu mua gạo
tạm trữ khổng lồ tăng thu nhập cho người nông dân chính là cam kết then
chốt mang lại chiến thắng cho nữ thủ tướng. Bà đã lấy được lòng tin và
sự tín nhiệm của phần lớn của người dân khu vực nông thôn, số lượng này
chiếm phần lớn trong dân số Thái Lan do nước này vốn là nước nông nghiệp
truyền thống.
Giữ
đúng cam kết trước khi đắc cử, bắt đầu từ ngày 7/10/2011, bà Yingluck
chính thức tung gói tài chính khổng lồ mua gạo tạm trữ từ người nông dân
với giá cao gấp đôi thị trường. Cụ thể, giá mua mà Chính phủ Thái Lan
đưa ra là 15.000 baht/tấn đối với thóc gạo thường, 20.000 baht/tấn đối
với thóc gạo thơm Hom Mali ở khu vực Đông Bắc, 18.000 baht/tấn đối với
thóc gạo thơm các tỉnh, và 16.000 baht/tấn đối với thóc nếp hạt dài vào
thóc gạo thơm Pathum Thani. Nhiều báo đưa tin gói tài chính bà Yingluck
tung ra cho chương trình này lên đến 470 tỷ baht tương đương 16 tỷ USD.
Kết
quả, trong vụ lúa chính đầu tiên thực hiện chính sách này, chính phủ
Thái Lan chỉ mua được gần 7 triệu tấn lúa của gần 1,3 triệu hộ nông dân
trị giá khoảng 105 tỷ baht tương đương 3,5 tỷ USD. Liên tiếp hai vụ sau
đó, với số hộ nông dân tham gia nhiều hơn, tổng khối lượng lúa mua được
lên tới gần 29 triệu tấn. Tổng số tiền chính phủ Thái Lan chi cho chương
trình mua gạo tạm trữ này là 588,7 tỷ baht. Riêng mua gạo tạm trữ trong
niên vụ gần nhất, chính phủ tiêu tốn 376 tỷ baht, tương đương 3,4% GDP
cả nước.
Việc tăng cường mua tạm trữ đã khiến kho dự trữ gạo Thái
Lan tăng kỷ lục. Theo ước tính của Tổ chức Nông lương liên hợp quốc
(FAO) ước tính, kết thúc niên vụ này, lượng gạo dự trữ Thái Lan sẽ lên
18,2 triệu tấn dẫn tới nguy cơ không đủ kho dự trữ.
Chương trình
mua gạo tạm trữ này đã góp phần tăng thu nhập người nông dân, cải thiện
mức sống nông thôn, đảm bảo quyền lợi những cử chi đã ủng hộ Yingluck
lên thủ tướng. Tuy nhiên, những hệ lụy từ nó cũng đang gia tăng đáng kể.
Tiến thoái lưỡng nan
Chương
trình đã làm thiệt hại lớn ngân sách Thái Lan trong bối cảnh giá gạo
thế giới giảm, nhu cầu nhập khẩu thấp. Theo Bangkok Post, cựu phó thủ
tướng Pridiyadhorn Devakula đã phải kêu gọi chính phủ cần xem lại ngay
lập tức chương trình trợ giá gạo. Theo ước tính của ông, thiệt hại từ
chương trình này khoảng 140 tỉ baht (4,7 tỉ USD) trong vụ mùa 2011-2012.
Con số thiệt hại này có thể sẽ tăng lên trên 210 tỉ baht (7 tỉ USD)
trong vụ mùa 2012-2013.
Không những tiêu tốn tiền từ ngân sách
chính phủ, chương trình này còn làm cho gạo Thái Lan giảm cạnh tranh
trên thị trường quốc tế do giá cao hơn tới 150-170 USD/tấn so với gạo
cùng loại các nước khác. Sau 1 năm thực hiện chương trình mua gạo tạm
trữ, Thái Lan từ vị thế dẫn đấu thế giới về xuất khẩu gạo xuống vị trí
thứ 3 sau Ấn Độ và Việt Nam. Năm 2012, lượng xuất khẩu gạo của
Thái Lan đã giảm 35% so với năm 2011 chỉ còn 6,9 triệu tấn, trong
khi Ấn Độ xuất được 9,5 triệu tấn gạo và Việt Nam là 7,8 triệu tấn. Dự
báo xuất khẩu gạo Thái Lan năm 2013 tiếp tục giảm về 6-6,5 triệu tấn
gạo.
Chính
phủ Thái Lan ngày 18/6 buộc phải thảo luận giảm giá thu mua gạo tạm
trữ. Đến ngày 19/8, bộ trưởng thương mại Thái Lan tuyên bố từ ngày 1/7
tới, Thái Lan sẽ giảm giá gạo tạm trữ 20% từ 15.000 bạt/tấn xuống còn
12.000 bạt/tấn (tương đương 390 USD/tấn) đối với gạo thường. Bloomberg
cho rằng chính phủ của nữ thủ tướng có thể đối mặt với rủi ro chính trị
sau quyết định giảm giá này do sự phản ứng dữ dội của người dân.
Ngày
24/6, một nhóm các nông dân do Hiệp hội nông dân Thái Lan và Hiệp hội
xúc tiến nông nghiệp Thái Lan tổ chức biểu tình trước tòa nhà chính phủ,
đòi đệ trình kiến nghị lên văn phòng chính phủ. Nhóm biểu tình yêu cầu
Chính phủ giữ nguyên giá thu mua gạo cũ đến ít nhất là tháng 9 tới do
người dân chưa chuẩn bị tâm lý giá giảm bất ngờ niên vụ này.
Phản
ứng mạnh mẽ của người dân làm lung lay vị thế chính trị của thủ tướng
Yingluck Shinawatra, vốn đã dùng chương trình này làm công cụ đắc cử và
duy trì ổn định tâm lý người nông dân suốt gần 2 năm cầm quyền. Thái Lan
vốn là nước nông nghiệp truyền thông với dân số nông thôn chiếm trên
70% dân số cả nước.
Chính phủ buộc phải đồng ý phải xem xét lại
quyết định giảm giá gạo tạm trữ. Đồng thời các nhà lãnh đạo cấp cao cũng
đang nghiên cứu biện pháp giảm sức ép dự trữ lớn hiện nay thông qua đẩy
mạnh giao dịch liên chính phủ và tìm cách bán gạo qua thị trường kỳ
hạn. Oryza đưa tin Thái Lan sẽ bán đấu thầu 10 triệu tấn gạo từ kho dự
trữ quốc gia vào tháng 7 tới.
Ảnh hưởng tới Việt Nam
So
sánh sản xuất gạo Việt Nam có nhiều điểm tương đồng, như vị trí, sản
phẩm gạo và thị trường tiêu thụ. Do vậy, chương trình tạm trữ gạo Thái
Lan có ảnh hưởng không nhỏ tới xuất khẩu gạo Việt Nam. Ngay sau khi Thái
Lan tung ra gói tài chính khổng lồ mua gạo tạm trữ, giá gạo nước này
tăng vọt và giảm sức cạnh tranh đáng kể trên thị trường.
Tính đến
tháng 10/2012, Việt Nam đã vươn lên dẫn đầu thế giới về xuất khẩu gạo.
Thời điểm này, Việt Nam bán ra được khoảng 5,9 triệu tấn gạo, Ấn Độ bán
5,6 triệu tấn, và Thái Lan 5,2 triệu tấn. Giá gạo nội địa cao khiến các
thương lái Thái Lan có giai đoạn phải nhập khẩu gạo từ Campuchia và Việt
Nam để xuất khẩu. Tuy nhiên kết thúc năm 2012, Ấn Độ bất ngờ vượt lên
trên và chiếm vị trí đứng đầu trong bảng xếp hạng xuất khẩu gạo.
Sang
năm 2013, sản lượng gạo xuất khẩu Việt Nam vẫn bỏ xa Thái Lan. 5 tháng
đầu năm nay, lượng gạo Thái Lan xuất khẩu tiếp tục giảm tới 30% so với
cùng kỳ năm ngoái còn 1,47 triệu tấn, trong khi lượng gạo xuất khẩu Việt
Nam đạt gần 2,5 triệu tấn.
Gạo Việt Nam đang có lợi thế cạnh
tranh về giá so với Thái Lan. Tuy nhiên, sản lượng xuất khẩu vẫn chưa
thể tăng đột phá, chủ yếu do chất lượng sản phẩm chưa được cải thiện và
thiếu thương hiệu trên thị trường.
Theo: Gafin