Qua nhiều ngày thâm nhập các “lò” sản xuất tăm nhang lớn ở miền Bắc, PV Thanh Niên đã chứng kiến công nghệ phù phép tẩm hóa chất tạo mùi thơm, đậu tàn cho nhang.
Với người dân Việt, tục lệ thắp nhang để tỏ lòng thành kính của con
cháu với cha mẹ, ông bà tổ tiên, lễ Phật… đã trở nên quen thuộc từ bao
đời nay. Theo tâm lý của nhiều người, mỗi cây nhang được thắp lên, nếu
đậu được càng nhiều tàn (đậu tàn), uốn cong thành nhiều vòng thì gia
đình, gia chủ sẽ hưởng nhiều lộc. Nắm bắt tâm lý này, nhiều cơ sở sản
xuất tăm nhang đã sử dụng hóa chất, bất chấp việc có hại cho sức khỏe
người tiêu dùng.
|
|
|
Mỗi lần nhúng tăm nhang vào hóa chất, nếu
quên đeo khẩu trang, găng tay thì các công nhân đều cảm thấy khó thở,
tức ngực và ngứa rát hết đôi bàn tay
|
|
|
Một công nhân làm nhang
|
|
|
Ngâm hóa chất, trộn phẩm màu
Để có một mẻ nhang bán ra thị trường trải qua nhiều công đoạn khác
nhau. Đầu tiên là chẻ tăm nứa hay còn gọi là tăm nhang và xã Quảng Phú
Cầu (H.Ứng Hòa, Hà Nội) từ lâu được xem là vùng sản xuất tăm nhang lớn
nhất miền Bắc. Tại xưởng sản xuất của anh N.V.C (48 tuổi, thôn Xà Cầu,
xã Quảng Phú Cầu) lúc nào cũng có hơn chục công nhân làm việc cật lực.
Các bó tăm nhang sau khi chẻ bằng máy, nhuộm đỏ bằng phẩm màu, được bó
gói cẩn thận xếp chồng lên nhau, để kín lối đi. Đáng chú ý, trong khu
vực nhuộm chân tăm nhang luôn có một thùng đựng sẵn nước hóa chất màu đỏ
đục, mùi khét và hắc rất khó chịu. Cạnh đó là 2 thùng đựng hóa chất có
vỏ màu xanh ghi bằng chữ Trung Quốc. Theo một số thợ làm thuê tại xưởng,
họ thường dùng loại hóa chất này trộn với phẩm màu để ngâm tăm nhang.
Mỗi lần nhúng tăm nhang vào hóa chất, nếu quên đeo khẩu trang, găng tay
thì các công nhân đều cảm thấy khó thở, tức ngực và ngứa rát hết đôi bàn
tay.
Tìm hiểu kỹ, chúng tôi được biết thứ dung dịch hóa chất trộn phẩm màu
dùng ngâm tăm nhang chính là a xít photphoric (H3PO4). Giá loại hóa
chất này khá rẻ, khoảng 40.000 đồng cho một can 5 lít. Theo một công
nhân trong xưởng của anh C., hóa chất trên gây độc hại cho sức khỏe
người làm lẫn người sử dụng. Tăm nhang được ngâm tẩm với loại hóa chất
này thì khi đốt sẽ cho tàn uốn cong rất lâu và đẹp. Vì vậy, theo lời
công nhân trên, nhiều xưởng làm tăm nhang ở Quảng Phú Cầu đều sử dụng, 1
lít H3PO4 được pha với 10 - 12 lít nước lã.
Để chứng minh điều mình nói, anh này dẫn chúng tôi ra phía sau lán
của xưởng, rồi dùng bật lửa đốt hai loại tăm nhang (một loại ngâm và
không ngâm H3PO4). Kết quả, tăm nhang ngâm tẩm H3PO4 tự quăn lại, còn
tàn tăm không ngâm tan ngay. “Với công nghệ làm tăm nhang hiện nay, chủ
cơ sở sản xuất có thể làm cho tàn nhang đậu cong, xoăn tùy nồng độ đậm
đặc của hóa chất lúc pha chế và thời gian ngâm tăm tre dài hay ngắn”,
công nhân này tiết lộ.
Được biết, hiện toàn xã Quảng Phú Cầu có khoảng 200 xưởng sản xuất
liên quan đến tăm nhang. Trong đó, khoảng 80% các hộ làm nghề chẻ tăm,
nhuộm phẩm màu chân nhang. Trung bình mỗi ngày có hàng chục chuyến
container, xe tải xuất hàng từ đây đi tiêu thụ ở các cơ sở chuyên sản
xuất nhang lớn trên miền Bắc.
Quá trình đắp bột cho que nhang - Ảnh: An Tuấn
|
“Công nghệ” tạo hương
Chúng tôi tiếp tục tìm về xã Bảo Khê (H.Kim Động, tỉnh Hưng Yên) -
làng nghề sản xuất nhang truyền thống lớn nhất ở miền Bắc hiện nay. Được
biết, ở Bảo Khê có đến hơn 80% hộ gắn bó với nghề làm nhang đều nhập
tăm ở Quảng Phú Cầu, sau đó về đắp bột để cho ra que nhang.
Trong vai một chủ hàng đi tìm mối làm nhang đậu tàn với số lượng lớn,
chúng tôi tiếp xúc K., chủ một cơ sở sản xuất nhang có tiếng ở Bảo Khê.
Vừa theo K. bước vào khu xưởng sản xuất, chúng tôi đã cảm thấy ngộp thở
bởi mùi hắc nồng nặc. Xưởng này sản xuất đủ các loại nhang, từ nhang
thẻ, nhang cuốn, nhang đậu tàn đến nhang trầm. Theo lời K., nhiều năm
trước các xưởng làm nhang ở Bảo Khê đều sử dụng các loại thảo mộc và một
số vị thuốc bắc từ gỗ trầm, hương, quế, hồi... để tạo mùi hương. Thế
nhưng, những vị hương này hiện rất khan hiếm, đắt đỏ. Vì thế, vừa để làm
ra loại nhang tàn cong, xoăn tít, dậy mùi thơm khi thắp, ngoài công
nghệ tẩm ướp hóa chất cho tăm nhang, nhiều loại hóa chất có mùi thơm
cũng được các hộ ở Bảo Khê sử dụng triệt để. Theo K., các loại hương
liệu này được cơ sở của gia đình mua từ chợ Đồng Xuân (Hà Nội).
Thùng hóa chất chứa H3PO4 dùng để ngâm tẩm tăm nhang đậu tàn - Ảnh: An Tuấn
|
Tương tự, một người tên Sơn, chuyên lái xe đưa bỏ mối nhang đậu tàn
đi các tỉnh xa, tiết lộ: “Cứ 1 kg mùn cưa gỗ hoàng đàn hoặc gỗ trầm có
giá dao động từ 180.000 - 200.000 đồng, được pha trộn với 1 kg keo công
nghiệp vốn dùng đóng bàn, tủ, giày dép... có giá 30.000 đồng, sẽ làm
được khoảng 2.000 nén nhang bán ra thị trường, tương đương 350.000 đồng.
Như thế, chưa kể tiền vốn bỏ ra mua tăm nhang tre làm nguyên liệu, tiền
thuê nhân công sản xuất, nhẩm tính gần như không có lãi so với công sức
bỏ ra. Vì vậy, nhiều hộ làm nhang ở Bảo Khê chuyển sang sử dụng hóa
chất tạo mùi, vừa giảm chi phí, vừa thu lợi nhuận nhiều hơn”.
Theo lời Sơn, những hóa chất tạo mùi này đều có nguồn gốc từ Trung
Quốc và được các chủ xưởng làm nhang mua tại chợ đầu mối chợ Đồng Xuân,
phố Hàng Bồ, Hàng Buồm (Hà Nội). Giá cả các loại hương liệu này dao động
từ 100.000 - 120.000 đồng/10 lít. Sau khi mua về, các chủ sản xuất
thường pha chúng với cồn ủ trong các thùng cỡ lớn và mỗi que hương sẽ
được nhúng vào dung dịch này 3 - 5 phút rồi đem ra phơi nắng.
Tàn nhang uốn cong sau khi đốt - Ảnh: Hà An
|
Độc hại vô cùng
Anh Nguyễn Văn Hùng, một người làm nhang thuê lâu năm tại Bảo Khê,
nói: “Tưởng nhẹ nhàng, nhưng nghề làm nhang độc hại vô cùng vì suốt ngày
phải tiếp xúc với bụi, mà đặc biệt là các loại bột hóa chất. Lắm hôm đi
làm về, tôi cảm thấy hoa mắt chóng mặt, họng khô rát. Nếu tiếp xúc bằng
tay thì sẽ bị nổi mẩn ngứa, nhiều người còn bị lở loét, vô cùng khó
chịu”. Anh Hùng cho biết thêm, hiện nay đa số “thịt” nhang bày bán trên
thị trường đều là mùn cưa của gỗ tạp như xoan, mít, bạch đàn… được xay
mịn nhỏ, sau đó trộn với keo rồi thêm chất tạo mùi là hương liệu hóa
học. Khi đốt, khói tỏa càng nhiều thì càng độc hại cho cơ thể nếu người
hít vào.
Ông Tạ Văn Thắng, Phó chủ tịch UBND xã Bảo Khê, cho hay hiện trên
toàn xã có không dưới 200 hộ làm nhang. Trong số này, khoảng vài chục hộ
là người ở các địa phương khác như Hải Dương, Hà Nam, Nam Định… sản
xuất theo hộ gia đình, chưa đăng ký kinh doanh. “Tôi có nghe thông tin
tăm nhang ở làng nghề truyền thống của địa phương sử dụng hóa chất để
nhang cháy thơm, đậu tàn. Hiện chính quyền xã đang triển khai lực lượng
đi kiểm tra”, ông Thắng nói.
Có thể gây ung thư phổi
PGS-TSKH Nguyễn Duy Thịnh, Viện Công nghệ sinh học và
công nghệ thực phẩm - Đại học Bách khoa Hà Nội, cho biết: “Hóa chất để
tạo mùi thơm giống với trầm, quế, hồi... không có nguồn gốc, bày bán
trôi nổi ảnh hưởng xấu tới sức khỏe người tiêu dùng là điều tất yếu”.
Theo ông Thịnh, hiện rất nhiều người có tâm lý ưa dùng tăm nhang đậu tàn
sẽ cho nhiều lộc. Loại nhang trên có ngâm tẩm H3PO4. Người tiếp xúc lâu
với khói nhang có ngâm tẩm hóa chất này rất dễ bị tổn thương niêm mạc
mắt, mờ mắt, các bệnh liên quan tới hô hấp, ảnh hưởng hệ thần kinh trung
ương; thậm chí hít nhiều, thường xuyên có thể bị ung thư phổi. “Trước
nay, mặt hàng nhang vẫn bị thả nổi và chưa có tiêu chuẩn nào để áp
chuẩn. Theo tôi, các cấp chính quyền cần có ngay biện pháp quản lý chặt
các loại nhang bày bán trên thị trường”.
|
Theo: Thanh Niên