Tết Thanh minh là sự kiện có ý nghĩa quan trọng về tâm linh của người Việt. Vào ngày này, những người xa quê thường cố gắng thu xếp đưa gia đình trở về để thăm mộ ông bà tổ tiên, sửa sang mộ phần.
Tết Thanh minh là gì?
Thanh có nghĩa là trong lành, sạch sẽ, minh có nghĩa là tươi sáng. Ở miền Bắc Việt Nam, tiết Thanh minh là thời điểm trời đã hết mưa phùn, tình trạng nồm ẩm cũng đã hết, thời tiết trở nên trong sáng, dễ chịu.
Thanh minh tên là một trong 24 tiết khí của các lịch Trung Quốc, Đài Loan, Việt Nam, Nhật Bản, Triều Tiên. Theo cách tính lịch của người xưa, một năm sẽ có có 24 tiết khí, mỗi tiết khí ứng với một kiểu thời tiết cụ thể và trùng khớp với bốn mùa trong năm. Việc chia ra các tiết khí giúp con người tính toán thời điểm để gieo trồng ngũ cốc sao cho thuận với điều kiện thời tiết nhất. Tính từ đầu năm trở đi, tiết Thanh minh đứng thứ 5, sau các tiết Lập xuân, Vũ thủy, Kinh trập, Xuân phân.
Tết Thanh minh là ngày đầu tiên của tiết Thanh minh, đến sau ngày Lập xuân 60 ngày.
Tết Thanh minh là ngày nào Âm lịch, Dương lịch?
Tết Thanh minh 2022 là ngày nào?
Truyện Kiều của Nguyễn Du có câu thơ nổi tiếng mà hầu như người Việt nào cũng thuộc: "Thanh minh trong tiết tháng Ba/ Lễ là tảo mộ, hội là đạp thanh...". Nhờ câu thơ này, phần lớn mọi người nhớ rằng Tết Thanh minh diễn ra vào tháng 3 âm lịch. Tuy nhiên trên thực tế hiện nay, người ta tính các tiết khí theo lịch dương. Theo đó, Tết Thanh minh 2022 nhằm vào thứ Ba ngày 5/4 Dương lịch, tức ngày 5/3 Âm lịch.
Ý nghĩa của Tết Thanh minh
Với người Việt Nam, ngày Tết thanh minh gắn với nghi lễ tảo mộ, để sửa sang lại phần mộ của gia tộc cho khang trang, sạch sẽ hơn. Vì thế, đây cũng là dịp để mọi người tri ân, tưởng nhớ những người thân đã mất.
Trong dịp Thanh minh, các gia đình thu xếp thời gian ra nghĩa trang, mang theo dụng cụ để chăm sóc mộ phần. Với những ngôi mộ còn chưa xây, mọi người dùng xẻng, cuốc để đắp lại cho đầy đặn, rẫy hết cỏ dại và những cây hoang mọc trùm lên mộ, tránh để trâu bò đến quấy hoặc ngăn rắn, chuột đào hang làm tổ, mà theo quấy rối sự yên nghỉ của người đã khuất. Những ngôi mộ đã xây thì được quét tước, dọn dẹp. Sau đó, những người tảo mộ bày hương hoa lễ vật, thắp hương làm lễ, sau đó đốt vàng mã.
Không khí các nghĩa trang trong dịp Thanh minh thường nhộn nhịp vì cả trẻ con cũng được cho đi theo để nhận biết phần mộ tổ tiên, học hỏi về lòng kính ngưỡng gia tiên và cách thực hành các nghi lễ truyền thống. Những người sống xa quê cũng thường thu xếp về tảo mộ, không nhất thiết phải về đúng ngày Tết Thanh minh mà có thể chọn bất kỳ ngày nào thuận tiện, rảnh rỗi trong dịp này.
Sự nhân văn của người Việt cũng thể hiện trong dịp Thanh minh qua giúp sửa sang, quét tước cho những nấm mồ vô chủ, hoặc những mộ phần ít người thăm viếng. Khi thắp hương cho mộ phần gia tộc mình, mọi người thường thắp cho mỗi ngôi mộ xung quanh một nén hương.
Lưu ý trong Tết Thanh minh
Thường buổi lễ Thanh minh ở nghĩa trang được tiến hành theo trình tự như sau: Dọn dẹp mộ phần - lên hương - dâng lễ - mời rượu - khấn vái - hóa vàng mã (không nên lạm dụng vàng mã, số lượng chỉ cần mang tính tượng trưng). Mọi người tham gia phải giữ thái độ thành kính, không cười đùa, chạy nhảy lung tung.
Trước khi tu sửa dọn dẹp mộ phần, nên thắp hương khấn gia tiên để xin phép. Chú ý phát quang cỏ rậm, nhổ bỏ cỏ dại, đắp bồi thêm đất, trồng thêm hoa tươi, quét dọn khu vực xung quanh thật sạch sẽ, quang quẻ.
Trái cây và hoa dâng lên phải tươi mới, số lượng phải là số lẻ.
Sau khi hương cháy được khoảng 2/3 thì lễ tạ, hóa vàng và xin lộc về nhà để làm lễ gia thần và gia tiên ở nhà.