Theo sử sách ghi lại, mỗi vùng đất đều có một vị thần, thường gọi là
thành hoàng - người có công trong việc khai khẩn, gìn giữ vùng đất đó...
Nên cứ đến một ngày nhất định trong năm (tuỳ theo từng địa
phương) nhân dân trong vùng tổ chức lễ cúng với nghi thức linh thiêng,
trang trọng tại đình làng (còn gọi là Lễ hội Kỳ Yên - hội làng truyền
thống) để tạ ơn các bậc tiền hiền và cầu mong “mưa thuận gió hoà, quốc
thái dân an.
Tưng
bừng và long trọng lễ rước sắc thần hoàng Nguyễn Hữu Cảnh tại Đình
Thường Thạnh thuộc Phường Thường Thạnh, Quận Cái Răng (TP.Cần Thơ)
Với
người dân làng, xưa nay, đình làng là nơi thờ các vị thần Thành hoàng -
vị thần được Thượng đế giao cho trách nhiệm cai quản làng xã, che chở
phù hộ cho dân sống bình yên, làm ăn phát đạt, thịnh vượng.
Nghi
lễ Túc Yết tức là cúng tế các vị Tiền Hiền khai khẩn tại Đình Thường
Thạnh thuộc Phường Thường Thạnh, Quận Cái Răng (TP.Cần Thơ).
Lễ
hội chỉ diễn ra trong mùa Xuân, vụ mùa đã thu hoạch xong, thời tiết khô
ráo, quang cảnh tươi đẹp, việc đi lại thuận tiện để toàn thể dân làng
đều có thể tham dự. Thông thường nhiều địa phương tổ chức vào ngày rằm
tháng 2 hay tháng 3. Lễ hội có: Lễ Xuân Tế (Hạ điền) và Lễ Thu Tế
(Thượng điền) đáo lệ Lễ hội Kỳ yên thường niên (2 – 3 năm/lần) tổ chức
lễ cúng tế trong 3 ngày.
Người dân thắp hương bàn thờ Bác Hồ trong đình thần hoàng.
Ngày
đầu là lễ Túc Yết và lễ Tiền Vãng, tức là cúng tế các vị Tiền Hiền khai
khẩn, Hậu Hiền khai cơ, những người có công với đất nước: Lê Văn Duyệt,
Nguyễn Hữu Cảnh, Nguyễn Trung Trực, Thoại Ngọc Hầu, Châu Văn Tiếp...
Chủ lễ là vị Chánh Bái có phụ tế và bồi lễ phụ giúp.
Toàn bộ
nghi lễ đều tiến hành theo lịnh của người thủ xướng đứng hai bên hương
án kế vị chủ tế. Tất cả lễ nhạc, động tác dâng hương, dâng trà, dâng
rượu, đọc văn tế, vái lạy đều phải đúng theo lời của người thủ xướng. Do
đó người thủ xướng là người hay chữ nhất trong làng, vì mới có thể
thuộc lòng các điển lễ, tế tự theo các truyền thống lễ hội từ xưa.
Trong
buổi lễ, người thủ xướng được dân làng trọng vọng nhất. Đội học trò lễ
(lễ sinh) mặc áo, đội mũ, mang hia theo kiểu các học sinh Tú tài ngày
xưa. Trước đó họ đã được huấn luyện thuần thục cách đi đứng, biểu diễn,
dâng lễ vật theo nhịp phách của dàn nhạc diễn tấu để cầu nguyện cho mưa
thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi. Trong lễ Túc Yết còn có 4 cô đào hát
mừng thần trong lúc dâng rượu.
Lễ xây chầu trong Lễ hội Kỳ Yên.
Nếu
đình làng có vị thần được vua sắc phong thì còn có Lễ “mở sắc thần”
được tổ chức vào giữa đêm thứ nhứt để nhớ công lao khai cơ lập nghiệp
của các bậc tiền nhân. “Sắc thần” là một tờ giấy súc khá tốt, dai, khổ
giấy dài từ 1,20m – 1,50m, rộng từ 0,50 – 0,60m, dày, màu vàng. Mặt giấy
có in nền chìm bằng dụ ngân hình rồng ẩn trong mây, chung quanh có
khung hồi văn chữ vạn, nên gọi long đằng chỉ (giấy hình rồng dùng để sao
chép), hoặc chữ đinh hay hoa lá dây chéo nhau.
Mỗi sắc thần
thường có từ 5 – 11 hàng dọc, chép từ phải qua trái. Dòng cuối cùng đề
niên hiệu, tháng, ngày cấp sắc. Ấn vàng của nhà vua dùng son phụng màu
đỏ đóng lên hàng chữ đề niên hiệu, ngay giữa dòng chữ này, kể từ chữ
(niên) trở xuống, ấn hình vuông, có bốn chữ viết theo lối triện là “Sắc
Mệnh Chi Bửu”. Sắc thần là thiêng liêng cho nên đình nào có sắc thần là
xem như sự công nhận hợp pháp của Nhà nước đối với đình thần làng.
Hát bội không thể thiếu được trong Lệ hội Kỳ Yên của người miền sông nước Cửu Long.
Lễ
Chánh tế được tiến hành vào giữa đêm thứ hai. Người được cử đứng ra đọc
văn tế để mở đầu buổi Lễ Chánh tế phải là một chức sắc trong làng. Vị
này ăn mặc áo dài khăn đóng chỉnh tề, quỳ trước bàn hương án, hai tay
nâng bản văn tế đưa lên dưới ánh nến soi rõ do hai phụ tế đứng hai bên
cầm, rồi chậm rãi đọc với một giọng kính cẩn trang nghiêm trong nhạc đệm
của dàn nhạc lễ.
Việc hòa hợp chăt chẽ từng âm thanh trầm bổng
của nhạc lễ với giọng xướng trang nghiêm của người đọc văn tế là cái hồn
văn hóa dân gian, trong đó chuyên chở cả một đức tin thiêng liêng của
những người dân biết ơn tiền nhân, của các vị thần.
Sau hai ngày
chánh lễ, bước sang ngày thứ ba là ngày hội - ngày sôi động tươi vui
nhất của ba ngày Lễ hội Kỳ yên. Trong ngày hội, ai ai cũng đua nhau ăn
mặc đẹp, trang điểm lịch sự, đi lại vui chơi. Đây cũng là dịp trai đi
tìm vợ, gái đến tuổi kén chồng có cơ hội gặp nhau để kết tình trao
duyên.
Đêm thứ ba, đêm của ngày hội là đêm mở đầu cho lễ “Xây
Chầu – Đại Bội” tức lễ đánh trống cầu trời ban cho mưa thuận gió hòa
(Xây chầu) và hát múa cầu cho bốn mùa an vui tươi tốt (Đại bội). Thông
thường ở phần Đại bội, đoàn hát chọn năm diễn viên xuất sắc bao gồm nam
nữ có giọng ca hay, múa giỏi để trình diễn, sau đó là một tuồng hát bội
do các bô lão trong làng chọn lựa, thường hát trong 3 đêm. Hát bội là
truyền thống của Lễ hội Kỳ Yên không thể thiếu.
Bà con tập trung rất đông xem hát bội trong Lễ hội Kỳ Yên.
Vào
những ngày này, đình làng luôn thu hút rất đông người đến thắp nhang,
xem lễ rước thần, nghe đọc tế văn nguyện cầu và cảm tạ các vị thần linh.
Đến đây, ai cũng cầu mong gia đình mình vạn sự được bình an, người nông
dân trúng mùa, người kinh doanh phát tài, phát lộc... Sẽ là chưa trọn
vẹn nếu đi Lễ hội Kỳ yên mà không thưởng thức hát bội.
Không
chỉ có những người lớn tuổi mà cả thanh niên và trẻ em cũng bị thu hút
bởi sự đặc sắc của các vở tuồng hát bội. Lễ hội Kỳ yên đã trở thành một
nét văn hóa tâm linh truyền thống độc đáo của người miền sông nước Cửu
Long. Cho nên, đây là một hoạt động văn hoá đặc trưng là món ăn tinh
thần không thể thiếu của làng quê nông thôn.
Cuộc sống luôn biến
động, cái mới thay cho cái cũ là điều khó tránh khỏi. Đã có không ít
bản sắc văn hóa, những nét sinh hoạt cổ xưa giờ không còn nữa. Làng quê
nông thôn hôm nay đã có biết bao thay đổi, nhưng hàng trăm năm qua “Hội
đình vẫn mở giữa mùa Xuân”, đáo lệ kỳ yên thường niên vẫn tưng bừng rộn
rã.
Già trẻ gái trai náo nức vào Đình. Lễ vật dâng cúng, thành
kính thắp hương, tưởng nhớ tổ tiên ông bà. Cầu cho quốc thái dân an nhà
nhà no ấm, xóm làng yên vui. Lễ hội Kỳ yên là nét văn hóa truyền thống
quý báu, nét đẹp tâm linh rất đáng trân trọng và giữ gìn hôm nay và mai
sau.
Từ những thực tế trên, thiết nghĩ, để lễ hội Kỳ yên phát
huy đúng bản sắc, không chỉ cần sự tiếp sức của ngành chức năng, mà còn
cần ý thức của mọi người.
Theo: danviet