Đại Nội Huế
Kinh thành
hay Phòng thành
Về kiến trúc quy hoạch đồ án xây dựng kinh đô Huế, vua Gia Long là một nhà
chính trị, quân sự, đồng thời là một người có sáng tạo trong quy hoạch đô
thị. Đồ án được thai nghén trong tâm thức nhà vua từ trước khi đăng quang.
Năm 1802 vua Gia Long khởi công xây dựng Hoàng thành và Tử Cấm thành. Năm
1805 mới bắt đầu xây dựng Kinh thành, quy mô diện tích rất lớn 520ha, chu
vi 10km. Đặc biệt vận dụng kiểu kiến trúc phòng ngự Vauban của Pháp. Phòng
thành Huế tạo những đường dích dắc, gồm các hệ thống: luỹ, pháo đài, giác
bảo, đoạn thành nối hai pháo đài, tường bắn, phản pháo, phòng lô, hào,
thành giai... Đây là một loại thành luỹ đã được áp dụng ở nhiều địa phương
nước Pháp và các nước lân cận. Khi xây dựng kinh thành, 8 làng phải dời đi
và hai đoạn nhánh Sông Hương là Bạch Yến và Kim Long đã bị lấp. Vòng thành
có 10 cửa lớn đường bộ, hai đường thuỷ và kỳ đài; thành cao 6,6m, rộng 21m
xây gạch bên ngoài kiên cố có dãy hào sâu gọi là Hộ Thành hà.
Trong Kinh thành còn có những công trình kiến trúc: lục bộ, nha
viện, Quốc Tử giám, Quốc Sử quán, quần thể kiến trúc hồ Tịnh Tâm, Khâm
Thiên giám, Trần Bình đài, Tàng Thơ lâu, Kỳ đài... Thật sự kiểu thức này
cũng đã được áp dụng khi xây dựng thành Gia Định (1791) do ông Olivier de Puymanuel
giỏi về kiến trúc và kỹ sư Leburn đã thiết kế giúp chúa Nguyễn Ánh. Kinh
thành Huế xây thời Gia Long và vua kế vị Minh Mạng đã xây tiếp các thành:
Hà Nội, Cao Bằng, Lạng Sơn, Bắc Ninh, Sơn Tây, Hưng Yên, Hưng Hoá, Nam
Định, Thanh Hoá, Vinh, Đồng Hới, Quảng Trị, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình
Định, Phú Yên, Khánh Hoà, Yên Hòa, Vĩnh Long... cũng đều theo phong cách
Vauban, một phong cách xuất hiện sớm ở châu Á.
Hoàng thành
Toàn cảnh Hoàng thành Thành gần hình vuông, mỗi cạnh 606m. Trong đồ án hơi
lệch về phía Nam của Kinh thành, có một cửa chính Ngọ Môn (Nam), Hòa Bình
(Bắc), Hiển Nhơn (Đông) và Chương Đức (Tây). Theo trục dũng đạo, từ cửa Ngọ
Môn vào điện Thái Hoà là nơi thiết đại triều và tiếp sứ thần, có nhiều cầu,
hồ liên tục và những phương môn bằng đồng nguy nga tráng lệ. Khu vực thờ
cúng tổ tiên có: Triệu miếu, Thái miếu, Hưng miếu, Thế miếu, điện Phụng
Tiên, Cửu đỉnh, các cung Diên Thọ (các bà mẹ vua ở), cung Trường Sanh (các
bà nội vua ở), các kho tàng, vườn Thượng Uyển ... Ngọ Môn và Hiển Lâm các
là hai công trình kiến trúc đồ sộ, độc đáo tuyệt mỹ của kiến trúc truyền
thống Huế.
Hoàng thành
Tử Cấm thành
Thái Bình Lâu trong Tử Cấm thành Toàn bộ cung điện, lầu gác, đình tạ xây dựng
để phục vụ sinh hoạt của nhà vua và gia tộc. Đại cung môn gồm có: điện Cần
Chánh, Càn Thành, Kiến Trung, Tam Cung lục viện, Tả vu, Hữu vu, điện Văn
Minh, Võ Hiển, Thái Bình lâu, Duyệt Thị đường, Thái Y viện, v.v... Ngoài
Kinh thành còn có: Phu Văn lâu, đàn Nam Giao, Văn Thánh, chùa Linh Mụ, điện
Hòn Chén, Hổ Quyền... Đây là những di tích lịch sử và cảnh quan đẹp của đất
Thần kinh.
Tử Cấm thành
Kinh đô Huế vẫn còn đó, chứng minh cho một lối kiến trúc độc đáo,
tiêu biểu, hài hòa với thiên nhiên và con người.