Đó là những ngôi nhà cổ được thiết kế
theo kiểu tiền khách hậu chủ, có 3 gian, 2 chái, dài 30 thước, rộng 18
thước. Nhà được làm bằng những loại gỗ quý có giá trị như: cột làm bằng
gỗ gõ; kèo, rường, xà bằng gỗ nao và đòn tay được làm bằng gỗ lim. Những
bộ phận khác cũng được làm bằng gỗ tốt nên không hề bị mối mọt, vẫn giữ
nguyên những nét cổ kính xưa.
Nhiều vị trí trong nhà được chạm khắc
hoa văn tinh xảo trong rất đẹp mắt. Trên các rui mèn, đòn tay được khắc
chạm tinh xảo, từ đầu rồng, công phượng đến trúc, bông sen và nhiều họa
tiết độc đáo khác. Tường nhà được xây bằng gạch trộn với vữa là sợi tơ
hồng trộn thêm đất sét và mật mía, tường xây dày lên đến 0,5 mét.
Những ngôi nhà gỗ được xây dựng theo kiến trúc thời phong kiến
Hiện
ở xã Quảng Hòa vẫn còn khoảng 100 nhà cổ. Nhiều ngôi nhà cổ có tuổi đời
trên 200 năm, được làm chủ yếu là gỗ mít, chạm trổ hết sức tinh xảo,
đẹp mắt. Đặc biệt, lợp ngói xếp và quay về hướng Đông Nam, có khả năng
hút gió nên mùa hè rất mát, còn mùa đông tránh được lạnh. Ngôi nhà có
những nét chạm trổ rồng phượng, hoa và các chữ Hán rất đẹp, được lợp
bằng ngói xếp âm dương, cửa lá sách. Những hoa văn chạm khắc trong ngôi
nhà vẫn còn lộ rõ những nét tinh hoa của người xưa.
Theo ông Nguyễn Xuân Cúc (68 tuổi, ngụ
thôn Cao Cựu) chủ ngôi nhà cổ ở xã Quảng Hòa, đến nay nhiều nhà cổ vẫn
còn bảo lưu được nét độc đáo xa xưa để lại. Tuy nhiên, điều ông lo lắng
là ngôi nhà không có ai trong coi khi tuổi già sức yếu. “Nhà chỉ có 3
đứa con gái, sợ chúng nó đi lấy chồng xa. Giờ tôi muốn bán ngôi nhà này
cho người có tâm huyết để giữ gìn bảo tồn nhà cổ” ông Cúc chia sẻ.