Nhân
ngày hội ăn mừng lúa mới tổ chức tại làng cổ người Cơ Tu ở huyện Tây
Giang (Quảng Nam), du khách được xem tận mắt những bộ y phục truyền
thống bằng vỏ cây rất độc đáo dùng cho nam và nữ của người Cơ Tu.
Vào mùa lễ hội của người Cơ Tu y phục vỏ cây thường xuất hiện. |
Già
làng Cơlâu Blao (62 tuổi), ở thôn Voòng, xã Tr’hy (Tây Giang – Quảng
Nam), được người cha truyền nghề làm những bộ y phục của người Cơ Tu rất
đặc sắc, mà khi xưa, cái áo bằng vỏ cây do cha ông là Cơlâu Panh làm ra
có thể đổi một con heo 3 gang tay. Ông cho biết: Áo này được làm bằng
vỏ cây tr’rang, t’coóng, t’ dúir, amướt hoặc cây mít rừng (một loại cây
thân mộc thẳng đứng, vỏ dày, có mủ màu trắng đục)…
Uống rượu lễ trước khi múa Tung tung – da dá. |
Làm
một chiếc áo bằng vỏ cây rất công phu. Đầu tiên, phải vào rừng bóc vỏ
cây. Người Cơ Tu không đốn hạ cả cây, mà chỉ dùng rựa khứa quanh thân
cây hai vòng tròn trên và dưới để lấy vỏ cây. Sau đó, lấy cây hoặc đá
đập dập cho vỏ mềm ra. Ở nhà, người trong gia đình nấu sẵn một thùng
nước có thêm các loại lá thơm như lá quế, cây sả, củ riềng núi… để sau
này mặc áo sẽ thơm và chống lại các côn trùng cắn phá. Vỏ cây được bỏ
vào thùng nước sôi ấy, ngâm trong 10 ngày cho ra hết mủ. Ngâm xong, vỏ
cây được đưa ra phơi sương, phơi nắng nhiều ngày đêm. Phơi xong, đem cất
miếng vỏ cây “thành phẩm” vào chỗ khô ráo, sạch sẽ để bắt đầu khâu áo.
“Vải áo” bằng vỏ cây thường có màu ngà hoặc màu vàng rơm.
Già làng Alăng Avel và bạn nữ mặc áo vỏ cây chơi đàn abel. |
Thông
thường, áo được may theo kiểu cổ tròn, không có tay. Chỉ dùng để khâu
áo làm bằng sợi mây rừng rất mảnh mai. Toàn bộ chiếc áo chỉ có hai đường
khâu kín đáo ở hai bên nách. Mặt trong chiếc áo rất láng vì được mài
nhẵn, mặt ngoài sần sùi. Có loại áo bằng vỏ cây dùng cho mùa đông mặc ấm
hoặc loại cho mùa hè mặc mát. Ngoài ra, còn có loại áo dày để chống lại
với nanh vuốt thú dữ, tên độc của đối phương. Loại trang phục có nhiều
sợi kết lại này có đặc điểm mềm mại, rất dai, lâu rách, phù hợp mặc vào
mùa đông giá rét. Ngoài ra, những tấm khố bằng vỏ cây, cũng được già
làng Cơlâu Blao “dệt” bằng vỏ cây rừng rất là điệu nghệ, trông mềm mại y
như là tấm vải sô dày.
Để có bộ y phục làm từ vỏ cây cần qua nhiều công đoạn. |
Già
làng Alăng Avel (86 tuổi), ở thôn Tà Làng xã Bhalêê (Tây Giang – Quảng
Nam) cho biết: “Hồi xưa đồng bào Cơ Tu ở đây rất nghèo và không có đường
xá để giao thương, mua bán với khu vực đồng bằng nên quần áo rất hiếm.
Bên cạnh đó, đôi lúc nghề dệt thổ cẩm truyền thống của đồng bào cũng gặp
khó khăn nên vỏ cây là nguyên liệu để người dân may y phục. Lúc bấy
giờ, những người mặc y phục bằng vỏ cây đều là những người thuộc tầng
lớp “quý tộc” trong làng và được mọi người nể trọng. Ngày nay khi đời
sống ngày một phát triển, ít ai còn sản xuất và mặc những bộ đồ bằng vỏ
cây trong sinh hoạt hàng ngày mà chỉ mặc khi trong làng có lễ hội.
Hiện
nay chỉ còn một số ít người Cơ Tu biết được nghệ thuật làm áo bằng vỏ
cây, bởi vì công việc làm áo rất tỉ mẩn. Từ việc vào rừng lột vỏ cây đến
công đoạn bóc vỏ, khâu áo là cả một quá trình gửi gắm tâm hồn của người
khâu áo đến với chiếc áo, điều mà được người Cơ Tu xem như niềm tự hào
của dân tộc mình. Vào các dịp lễ hội như Tết, lễ đâm trâu, mừng lúa mới,
lễ kết nghĩa giữa hai làng anh em… Những tấm áo này được già làng, nam
nữ thanh niên mặc vào múa điệu tung tung – da dá truyền thống của người
Cơ Tu ở vùng cao Tây Giang. Hiện nay, áo có giá từ 100.000 đến 500.000
đồng, được các du khách mua về để tặng cho người thân hoặc để kỷ niệm
một chuyến đi lên Trường Sơn đại ngàn hoang dã.
Theo:TTXVN