Việc chọn trang phục làm lễ phục quốc gia là một điều rất cần
thiết trong thời kỳ hội nhập. Tuy nhiên, dù đã hơn 30 năm đặt vấn đề, mong mỏi
và đã từng bắt tay vào thực hiện nhưng cho tới nay vẫn chưa có một sự thống nhất
cụ thể nào cho một bộ trang phục sẽ là đại diện chính thức cho bản sắc dân tộc
Việt Nam khi đứng trước bạn bè quốc tế, hay trong những dịp lễ Tết trọng đại
của dân tộc.
Cần thiết phải có lễ phục
Trong quá khứ, người Việt Nam đã từng có lễ phục, được mặc
trong những ngày lễ hội, khánh tiết, được quy định rõ ràng về kiểu dáng, màu
sắc, họa tiết trên áo dài, trên khăn mũ theo từng tầng lớp, từ thấp đến cao.
Sân khấu dân gian như tuồng, chèo đã phản ánh rất rõ nét lễ phục của người Việt
xưa. Vấn đề lễ phục cũng không phải bây giờ mới được nhắc tới mà nó đã từng
được khơi dậy nhiều lần mỗi dịp có sự kiện trọng đại, nhưng đã hơn 30 năm nay
vẫn chưa đi tới đâu.
Áo dài, khăn xếp cho nữ là trang phục đại diện
cho hình ảnh Việt Nam
được sử dụng trong nhiều sự kiện lớn.
Năm 1990, khi Thủ tướng Võ Văn Kiệt tham dự cuộc họp của Hiệp
hội các nước Đông Nam Á tại Malaixia và được tặng một tấm áo may theo y phục
truyền thống Mã Lai, Thủ tướng cho biết các đại biểu đều rất trân trọng và vui vẻ
mặc trong suốt hội nghị. Khi về nước, Thủ tướng đã chỉ thị cho Bộ Văn hóa Thông
tin (cũ) phải nhanh chóng tạo cho bằng được bộ lễ phục của Việt Nam để dùng vào
các dịp lễ Tết và ngoại giao. Ngay sau đó, Bộ Văn hóa Thông tin đã mở cuộc thi
sáng tác mẫu y phục, nhưng rốt cuộc không chọn được mẫu nào phù hợp.
Năm 1998-1999, dấy lên chủ trương làm lễ phục cho lễ hội Đền
Hùng năm 2000 và chuẩn bị cho sự kiện 1.000 năm Thăng Long. Kết quả đã chọn
được bộ áo để làm lễ phục dâng hương Quốc tổ là bộ áo the, khăn xếp, đi cùng
với hài dành riêng cho các quan chức mặc khi dâng hương, làm lễ. Bộ lễ phục đã
nhận được nhiều lời khen ngợi của đồng bào trong và ngoài nước. Nhưng đáng
tiếc, sau đó chỉ có quan chức tỉnh Phú Thọ mặc bộ áo lễ để dâng hương trong
ngày giỗ tổ.
Tới năm 2005, khi nước ta đăng cai tổ chức Hội nghị APEC, Ban tổ chức nước chủ
nhà đã may tặng các đại biểu nam mỗi người một bộ áo dài khăn đóng thiết kế
theo kiểu trang phục truyền thống may trên chất liệu gấm, coi như quốc phục của
Việt Nam để chụp ảnh lưu niệm sau khi sự kiện kết thúc. Các đại biểu đều lấy
làm hài lòng và chụp những bức ảnh lưu niệm rất trang nhã và lịch thiệp.
Tuy nhiên, dù đã trải qua nhiều lần tuyển chọn mỗi khi có sự
kiện trọng đại của dân tộc, nhưng cho tới nay vẫn chưa có một mẫu trang phục cụ
thể nào chính thức được coi là lễ phục quốc gia. Trong khi đó, việc có lễ phục
để dùng trong những ngày lễ trọng đại và các nghi thức ngoại giao là rất cần
thiết, bởi nó thể hiện bản sắc văn hóa của nước ta, và đó còn là nhu cầu để bảo
tồn văn hóa dân tộc. Vì những lý do đó mà mới đây, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du
lịch đã tổ chức một buổi hội thảo về chọn lễ phục để các nhà khoa học, các nhà
nghiên cứu cùng bàn bạc, góp ý kiến về việc xây dựng một bộ lễ phục của Việt Nam. Hầu hết ý
kiến của các nhà nghiên cứu văn hóa, sử học, các nhà thiết kế tại cuộc hội thảo
này đều cho rằng, việc tìm ra một mẫu trang phục làm lễ phục quốc gia là rất
cần thiết và phải làm ngay.
Nhiều năm qua, trong các hoạt động ngoại giao, giao tiếp, lãnh
đạo của nhiều nước mặc trang phục truyền thống của nước họ, còn lãnh đạo của
ta, nam thì mặc bộ veston, rất may là các đại biểu nữ còn mặc áo dài dân tộc. Điều
này từ lâu dấy lên câu hỏi, bao giờ Việt Nam mới có lễ phục sử dụng cho các
kỳ cuộc quan trọng như vậy?
Cho tới nay, chúng ta chưa có một sự thống nhất rõ ràng về lễ
phục. Cũng có ý kiến cho rằng "Việt Nam chưa có lễ phục". Nói như
vậy cũng đúng bởi thực tế chưa có một văn bản mang tính pháp lý nào chính thức
quy định trang phục cho những dịp khánh tiết, ngoại giao hay lễ Tết. Kể cả áo
dài cho nữ là trang phục được sử dụng thường xuyên với ý nghĩa trang trọng và
quảng bá hình ảnh dân tộc nhưng cũng chưa từng được công nhận chính thức. Đây
thực sự là vấn đề khi chúng ta đang trong thời kỳ hội nhập và Việt Nam phải khẳng
định được bản sắc khi đứng trước bạn bè quốc tế. Ngày nay các dân tộc không mặc
thường xuyên y phục của dân tộc, nhưng trong các lễ hội, họ vẫn mặc trang phục
truyền thống. Một số nguyên thủ của các nước như Ấn Độ, Mianma hay các nước
Arập, khi tham dự các hội nghị quốc tế, chưa bao giờ họ mặc Âu phục, ngược lại
họ rất tự tin và hãnh diện khi mang trên mình bộ lễ phục quốc gia của mình.
Theo Giáo sư Hoàng Chương: "Vấn đề lễ phục đã đến lúc phải
đặc biệt quan tâm. Đã đến lúc phải coi vấn đề lễ phục là một tiêu chí văn hóa
dân tộc Việt Nam.
Lễ phục dân tộc cần phải bàn sâu, phải định vị, khẳng định lễ phục là gì, nội
dung hình thức thế nào? Khi đã thống nhất rồi phải phổ biến bằng tuyên truyền,
quảng bá liên tục, làm cho từ cán bộ đến người dân đều hiểu được ý nghĩa của lễ
phục. Phải nhận thức được lễ phục là một nét văn hóa không thể thiếu trong cuộc
sống cộng đồng, là bộ mặt của đất nước, nhất là trong thời đại toàn cầu hóa
hiện nay. Khi toàn dân nghiêm túc thực hiện lễ phục thì có nghĩa là đất nước đã
phục hồi được truyền thống văn hóa ăn mặc của cha ông".
Tiêu chí nào cho lễ phục Việt Nam?
Việc chọn ra một bộ trang phục để làm lễ phục cho những dịp
trọng đại của dân tộc, trong những buổi ngoại giao, khi đứng trước bạn bè quốc
tế là rất cần thiết trong quá trình hội nhập của Việt Nam. Tuy nhiên
việc lựa chọn bộ trang phục nào làm lễ phục, nên sáng tạo dựa trên trang phục truyền
thống hay thiết kế một mẫu mới, hay dựa trên Âu phục? lại là vấn đề còn đang
tranh cãi.
Giáo sư Hoàng Chương cho rằng: "Ở Việt Nam hiện nay,
khi chưa tìm ra hình mẫu lễ phục chung thì nên phát triển theo hình mẫu trang
phục truyền thống đó là khăn đóng - áo dài cho nam giới. Còn chít khăn gì, đội
mũ gì cho đẹp hơn sẽ tiếp tục bàn và tìm hiểu thêm. Nhất thiết khi quan hệ, tiếp
xúc với một nước nào đó thì phía ta cũng nên đối ứng bằng lễ phục Việt Nam. Cụ thể là
khăn đóng - áo dài có màu sắc như quan chức tại lễ hội Đền Hùng".
Cũng chung ý kiến đó, theo nhà văn Hoàng Quốc Hải: "Mọi ý
tưởng thoát ly y phục truyền thống khi chế tác lễ phục là điều không tưởng và
tự đánh mất bản sắc dân tộc. Nên chọn khai thác hai mẫu lễ phục dùng cho lễ hội
Đền Hùng và các bộ may tặng nguyên thủ quốc gia trong Hội nghị APEC 2005 để lựa
chọn những điểm ưu việt nhất, rồi tìm ra kích thước, công thức cho các cỡ người
là ổn".
Tuy nhiên cũng có nhiều ý kiến ngược lại khi chọn phương án cải
tiến Âu phục. Theo họa sĩ Trần Khánh Chương, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam: "Lý do Việt Nam chưa chọn được lễ phục là chưa
xác định được sẽ sử dụng lễ phục như thế nào trong cuộc sống. Áo dài, khăn xếp
cho nữ vẫn còn sử dụng được trong các sự kiện, biểu diễn nghệ thuật, tiệc cưới…
nhưng áo dài khăn đóng của nam thì có cảm giác không còn phù hợp với cuộc sống mới,
người mặc không có được sự trang nghiêm và sang trọng”. Ông Chương đề xuất lễ
phục cho nam nên chuyển hẳn sang complet.
Lựa chọn lễ phục là một việc lớn, vì vậy phải đảm bảo sự thống
nhất, lịch sự, sang trọng, nghiêm túc nhưng người sử dụng phải thấy được sự
thoải mái, công chúng cũng phải thấy sự gần gũi. Dù còn nhiều ý kiến khác nhau,
nhưng việc đưa vấn đề lễ phục ra để cùng thống nhất tiêu chí lựa chọn đã là một
động thái tích cực và hy vọng sẽ sớm có một bộ lễ phục quốc gia.
Nguồn: Tin tức