.
Cuốn sách Đại lễ phục VN thời Nguyễn 1802-1945 của nhà nghiên cứu Trần Đình Sơn vừa ra mắt đã nhận được một số ý kiến nghi ngờ về tính chính xác của bộ tranh 54 bức được cho là trang phục đại triều (tức trang phục trong các đại lễ) của triều Nguyễn được công bố trong sách. Vì vậy, bộ tranh vẽ của Nguyễn Văn Nhân - có thể xem là tài liệu “chính xác và đầy đủ” để giới nghiên cứu lịch sử, điện ảnh, sân khấu, thời trang... phục chế và ứng dụng như nhận định của tác giả cuốn sách hay không? Xét thấy vấn đề cần được quan tâm, Tuổi Trẻ trích đăng hai ý kiến khác nhau để bạn đọc cùng tham khảo.

Các cấp bậc của quan lại trong triều Nguyễn được phân biệt qua màu sắc áo và các chi tiết hoa văn trên áo, đai, bổ tử và mão (mũ). Ngay như hình dạng và chất liệu hoa văn trang trí trên cánh chuồn chiếc mũ của từng cấp cũng được quy định nghiêm ngặt.

Vua triều Nguyễn không đi hia màu vàng

Bức tranh đầu tiên vẽ một vị vua với bốn vị quan đứng chầu được chú thích là “Hoàng đế nước Đại Nam với đại triều phục”. Phía trong các áo bào của hoàng đế triều Nguyễn chỉ có xiêm và áo dài chứ không có lớp áo nào nữa để có lớp tay áo màu đỏ bên trong lộ ra như áo này. Vải lót áo bào vua phải là sắc vàng. Đầu tay áo cũng như bụng tay áo của triều phục VN từ vua đến quan không có cột thủy (các sọc nhiều màu) như trong bức tranh, mà chỉ có thủy ba (hoa văn hình sóng nước). Hoàng đế triều Nguyễn không đi hia vàng mà đi hia đen có thêu kim tuyến vàng và đính kim sa vàng.

Hai vị quan ngự tiền thị vệ cầm kiếm đứng hai bên vua mặc áo màu hỏa hoàng của bậc thân vương. Triều phục của bá quan triều Nguyễn không được có cột thủy ở gấu áo, vì hoa văn cột thủy được dành riêng cho hoàng gia, các quan từ nhất phẩm trở xuống không được dùng. Cũng trong bức tranh này, có hai người mặc loại áo thường triều màu lá cây, sao lại được đứng cạnh vua trong buổi đại triều? Hai người này đội loại mão gì đó không có trong trang phục các triều đại ở VN.

Trang phục hậu - phi giống như của sân khấu

Trong bức tranh Phẩm phục hậu - phi (trang phục của hoàng hậu, cung phi), người ngồi giữa được chú thích là hoàng hậu, mặc áo bàn lĩnh năm thân (hoàng bào, trong trường hợp này là nữ bào) nhưng lại có các dải viền cổ tay ngũ sắc của áo trực lĩnh tứ thân (hay còn gọi là áo mệnh phụ). Mão (mũ) vẽ na ná theo kiểu mão thất phụng, nhưng lại có cái kim bác vòng trước trán của mão kim khôi, giống như mão của vai kim đồng trong vở múa lục cúng hoa đăng ở Huế hiện nay. Đai của trang phục bàn lĩnh đại triều của triều Nguyễn thắt chặt thẳng ngang ngay dưới lồng ngực. Còn đai đeo vòng lên từ bụng trong các bức tranh này chỉ có ở kinh kịch Trung Quốc hay tranh tượng dân gian.

Áo bàn lĩnh đại triều của thái phi triều Nguyễn. Ảnh chụp tại tư gia hoàng thái hậu, Từ cung, 79 Phan Đình Phùng, Huế - Ảnh: Trịnh Bách

Hai người hai bên được chú thích thứ phi và tam phi. Trong đại lễ phục triều Nguyễn, các phi tần không mặc trang phục những màu này. Cổ và vai áo triều phục triều Nguyễn không có phủ vân kiên, không có cái tay áo lót trong dài ra khỏi tay áo ngoài. Xin nhắc lại là nhà Nguyễn không có lệ mặc áo lót tay rộng bên trong áo bào. Cổ tay áo của triều phục VN cũng không có viền hoa theo phong cách sân khấu như hai bức tranh vừa nói. Đây lại là dấu hiệu cho thấy các tranh vẽ này có hơi hướng giống với các trang phục sân khấu. Và nữa, theo điển lệ triều Nguyễn, khi mặc đại triều phục thì không ai, nam cũng như nữ, được phép cầm quạt.

Triều phục của một triều đình trang nghiêm có luật lệ, chi tiết rất quy củ chặt chẽ chứ không tùy tiện được. Theo các tài liệu của triều Nguyễn, chiếc hoàng bào thời vua Thiệu Trị cho đến Đồng Khánh không hề thay đổi. Bộ tranh này vẽ vào năm Thành Thái thứ 14 (1902) là cũng nằm trong thời kỳ đó. Đến thời Khải Định, vua có tự vẽ hoàng bào cho mình nhưng cũng theo đúng quy cách, màu sắc, hoa văn như quy định trong điển lệ, vì mỗi chi tiết trên trang phục đều bao hàm nhiều ý nghĩa, biểu tượng nhất định. Hiện nay hiện vật chứng nguyên gốc của triều phục VN thời Nguyễn vẫn còn khá đầy đủ ở trong và ngoài nước. Tôi xin đưa ra ở đây một vài ảnh chụp hiện vật gốc đại triều phục triều Nguyễn để đối chiếu.

                                                                                            Theo: tuoitreonline