|
Trang phục của phụ nữ dân tộc Lô Lô
Khó tìm trang phục nguyên bản
Trong khuôn khổ Tuần lễ Đại đoàn kết
các dân tộc - Di sản văn hóa Việt Nam 2013, vấn đề bảo tồn trang phục
truyền thống các dân tộc thiểu số đã được tổ chức riêng thành một hội
thảo chuyên đề.
Tại hội thảo, các ý kiến đều tập trung
đi tìm nguyên nhân dẫn đến những mai một bản sắc văn hóa của đồng bào
thông qua góc nhìn trang phục. Qua các thời kỳ lịch sử, mỗi dân tộc đều
có những bộ y phục độc đáo chứa đựng trong đó những giá trị truyền thống
của dân tộc mình. Nhưng một thực tế diễn ra ngày càng mạnh mẽ là các
dân tộc thiểu số đang tiếp thu cách ăn mặc của người Kinh, nhất là ở các
vùng đô thị.
Dẫu vậy, các chuyên gia văn hóa cũng
chỉ ra rằng: Sự tiếp thu mang tính một chiều, nguyên xi của đồng bào đã
ít nhiều nảy sinh tâm lý tự ti, thậm chí coi thường giá trị văn hóa
trang phục dân tộc mình. Tâm lý ấy từ lớp người trung niên đã "lây” sang
các thế hệ sau, khiến lớp trẻ giờ đây cũng rất ngại mặc các trang phục
dân tộc truyền thống của dân tộc mình. Các phân tích ở góc độ hẹp hơn
cũng cho thấy: Do thiếu nguồn nguyên liệu, tốn nhiều thời gian để làm ra
một bộ trang phục, quan trọng hơn là sự không tiện dụng trong sản xuất,
sinh hoạt… khiến trang phục truyền thống đang dần xa rời đời sống người
dân tộc thiểu số. Cộng thêm trong phát triển văn hóa vẫn chưa có chính
sách cụ thể nào để khuyến khích đồng bào bảo tồn, phát huy giá trị trang
phục dân tộc mình.
Từ những chuyến đi điền dã ở các vùng
Tây Bắc, Việt Bắc và Đông Bắc Tổ quốc, PGS. TS Đoàn Thị Tình (Trung tâm
Nghiên cứu bảo tồn và phát triển văn hóa dân tộc) cho biết: Ở vùng sâu,
vùng xa, những người cao tuổi vẫn giữ được những nét cổ truyền trên
trang phục nhưng hầu hết các trang phục đã hư rách, phai màu do được
truyền lại từ nhiều đời. Còn tại các bản làng gần thị trấn, thành phố
thì khó mà tìm được những bộ áo váy nguyên gốc, cũng như chủ nhân am
hiểu giá trị lao động nghệ thuật của nó.
Còn đâu môi trường văn hóađặc trưng
Gắn bó với công tác văn hóa dân tộc
lâu năm, ông Vi Hồng Nhân - nguyên Vụ trưởng Vụ Văn hóa dân tộc miền
núi, Bộ VHTT&DL nhận định: Khi môi trường và không gian văn hóa thay
đổi quá nhiều, quá nhanh cũng làm cho trang phục và nhiều thành tố văn
hóa của các dân tộc thiểu số như tiếng nói, nhà ở, phong tục… không còn
không gian thích hợp và chưa đủ bản lĩnh để tồn tại, phát huy. Muốn bảo
tồn, phát huy những thành tố văn hóa truyền thống ấy trong đời sống có
nhiều cách, trong đó rất quan trọng là cần tôn trọng và tạo ra không
gian, môi trường văn hóa thích hợp. Môi trường, không gian văn hóa ấy là
gì? Là những lễ hội truyền thống của từng cộng đồng; là những "Ngày văn
hóa” của riêng từng dân tộc hoặc các dân tộc; là các hội mang tính xã
hội - nghề nghiệp với các câu lạc bộ thường xuyên giao lưu trong từng
cộng đồng hoặc giữa các cộng đồng với nhau…
Theo ông Nhân, việc bảo tồn, phát huy
trang phục các dân tộc thiểu số không phải việc nói rồi để đấy, mà là
việc cần làm ngay. Bảo tồn có nhiều cách: Bảo tồn tĩnh trong bảo tàng,
thư viện là cần và cũng đã khó; Bảo tồn trong cuộc sống là bảo tồn có
phát huy, phát triển còn khó hơn, nhưng việc làm đó đáp ứng được nguyện
vọng chung của cộng đồng các dân tộc.
Dẫu vậy, cũng có những quan điểm cho
rằng: Bảo tồn và phát triển không thể tách rời, nghĩa là trang phục của
đồng bào dân tộc cũng cần phải cải biên. Về vấn đề này, PGS. TS Đoàn Thị
Tình phân tích: Việc cải tiến, cách tân phải phù hợp với giới trẻ mặc
thường nhật khi tham gia công tác xã hội hoặc đến công sở, trường học…
Các nhà thiết kế có thể ứng dụng chất liệu, hoa văn thổ cẩm truyền thống
vào trang phục hiện đại. Bởi hiện trong chương trình đào tạo của các
khoa thiết kế thời trang đều có phần nghiên cứu sáng tác, lấy ý tưởng từ
trang phục truyền thống và đồ trang sức của các dân tộc. Nhiều bộ sưu
tập đã kết hợp giữa truyền thống và hiện đại cả về "phom” dáng lẫn chất
liệu. Tuy nhiên, giá thành các sản phẩm còn cao, cần có chính sách hỗ
trợ để sản phẩm đến được với người tiêu dùng, đặc biệt là đồng bào các
dân tộc thiểu số.
Vì vậy, PGS Đoàn Thị Tình đưa giải
pháp: "Để bảo tồn, trước hết cần nâng cao nhận thức yêu cái đẹp, tự hào
về trang phục truyền thống cho đồng bào các dân tộc, nhất là giới trẻ.
Các làng, bản có thể xây dựng quy ước việc mặc trang phục truyền thống
trong các ngày lễ tết, ngày hội… Song song với đó cần khuyến khích khôi
phục phát triển nghề thủ công truyền thống dệt thổ cẩm và mỹ nghệ trang
sức”.
 Theo ông Vi Kiến Thành
- Cục trưởng Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm (Bộ VHTT&DL), có 2
đối tượng cần hướng đến trong việc bảo tồn trang phục truyền thống là
phụ nữ và học sinh - sinh viên. Bởi phụ nữ nắm vai trò quan trọng trong
việc chăm lo ăn mặc cho gia đình. Mặt khác chính họ là những người dệt
đan, thuê thùa, may vá tạo ra các trang phục truyền thống của dân tộc,
ắt họ sẽ hiểu đâu là giá trị nguyên gốc của trang phục dân tộc mình…
|
Theo: daidoanket
|