Thôn Bồ Dương (xã Hồng Phong, huyện Ninh
Giang, tỉnh Hải Dương) nằm giữa vùng đồng bằng trù phú, rất đặc trưng
cho nông thôn đồng bằng Bắc Bộ, và cũng là nơi nuôi dưỡng loại hình nghệ
thuật dân gian đặc trưng của nền văn minh lúa nước: nghệ thuật múa rối
nước.
Những người cao tuổi nhất của thôn Bồ
Dương cũng không biết rối nước có ở đây từ bao giờ, chỉ ước đoán khoảng
từ thế kỷ 17 vì trong hệ thống kèo cột của đình làng có lưu hình chạm
khắc về loại hình nghệ thuật này như: sóc leo cây, múa cô tiên…
Điểm đặc sắc của rối nước Hồng Phong nằm
ở cách điều khiển con rối. Trong khi nhiều phường rối khác điều khiển
con rối bằng hệ thống sào hoặc sào kết hợp với dây thì các nghệ nhân ở
đây có cách điều khiển con rối hoàn toàn bằng hệ thống dây. Sự phức tạp
và bí quyết nằm ở cách bố trí hệ thống dây sao cho có thể điều khiển
được con rối có những cử động rất phức tạp, sinh động và có thể chạy ra
rất xa.
Các nghệ nhân của phường rối Hồng Phong
vẫn tự tay làm ra những con rối dùng biểu diễn. Quá trình chế tạo một
con rối khá cầu kỳ, phức tạp. Từ khâu chọn gỗ, cắt gỗ, tạo hình nhân
vật, đẽo thô, phơi khô cho đến chạm khắc tinh xảo, “tô màu” rồi lắp ráp
hệ thống dây vào các tay, chân của con rối.
Mỗi một con rối nước không chỉ là tác
phẩm nghệ thuật về mặt tạo hình mà còn là sản phẩm kỹ thuật có độ chính
xác cao. Nghệ nhân chế tạo rối giỏi là người vừa có tay nghề của thợ thủ
công, có con mắt nhìn của người nghệ sỹ lại vừa phải am hiểu về các yếu
tố kỹ thuật giúp cho con rối nổi được trên mặt nước, cử động linh hoạt,
chính xác nhờ hệ thống dây./.
|
Đình làng Bồ Dương - Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia
- là nơi lưu hình chạm khắc là hình ảnh của rối nước như: múa cô tiên,
sóc leo cây… Đình làng được xây dựng từ thế kỷ XVII
|
|
Thủy đình – nơi biểu diễn rối nước của phường rối Hồng Phong trước giờ biểu diễn
|
|
Từ khi được tái lập năm 1990, phường rối Hồng Phong
thường xuyên được mời đi biểu diễn ở các Festival văn hóa – nghệ thuật,
Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam, lễ hội các địa phương. Năm 1994, tham dự
Hội diễn múa rối nước toàn quốc đạt Huy chương vàng về bộ môn rối dây
độc đáo.
|
|
Hiện nay phường rối Hồng Phong chủ yếu biểu diễn phục vụ
khách du lịch do các công ty du lịch ở Hà Nội đưa về. Những tháng cao
điểm phường rối biểu diễn khoảng 40-45 suất, còn bình thường khoảng 25
suất mỗi tháng. Mật độ biểu diễn không thua kém các đoàn nghệ thuật
chuyên nghiệp.
|
|
Khi biểu diễn các nghệ nhân điều khiển rối phải ngâm mình
dưới nước. Trước kia, việc biểu diễn vào mùa đông rất cực nhọc vì nước
lạnh, mỗi buổi diễn xong các nghệ nhân tím tái vì rét buốt. Bây giờ các
nghệ nhân đều mặc bộ quần áo chống thấm nước như thế này nên cũng bớt
vất vả.
|
|
Chuẩn bị đưa rối ra biểu diễn
|
|
Rối nước là loại hình nghệ thuật tổng hợp. Ngoài điều
khiển các con rối còn cần đội ngũ nhạc công, người dẫn chương trình biết
dẫn chuyện, ca hát.
|
|
Ông Vũ Văn Doãn, nghệ nhân cao tuổi nhất của phường rối
Hồng Phong. Ông Doãn cũng là 1 trong 5 người trong phường biết chế tạo
con rối. Phường rối Hồng Phong hiện có 18 nghệ nhân, người ít tuổi nhất
cũng vào độ tuổi 50. Những người trẻ tuổi trong làng không thích theo
nghề rối vì thu nhập thấp, mỗi buổi biểu diễn chỉ được khoảng 50.000
đồng. Các nghệ nhân đều lo lắng sẽ khó có đội ngũ kế nghiệp sau này
|
|
Chú Tễu, hình ảnh quen thuộc của rối nước. Đây là các con
rối được bày trong Nhà trưng bày múa rối nước của phường rối Hồng
Phong. Các con rối đều do nghệ nhân Vũ Văn Doãn chế tác.
|
|
Con rối trong tích trò “Nhi đồng hí thủy”
|
|
Con rối trong trò “Múa tiên bàn”
|
|
“Vinh quy bái tổ” là tích trò đặc sắc của phường rối Hồng
Phong khi các nghệ nhân có thể điều khiển hệ thống con rối chạy cách xa
hàng chục mét
|
|
Con rối trong trò “Sản xuất nông nghiệp”
|
|
Con rối trong trò “Tiên mời trầu”
|
|
“Bảo vệ môi trường” là trò rối mới do phường rối Hồng Phong sáng tác gần đây
|
|
Đồ lưu niệm được đẽo theo hình con rối được bày bán trong
Nhà trưng bày múa rối nước với hy vọng làm phong phú thêm sản phẩm du
lịch ở đây
|
|
Nhà trưng bày múa rối nước Hồng Phong do tổ chức JICA của
Nhật Bản tài trợ vừa được bàn giao cho phường rối Hồng Phong trong
tháng 6 này. Đây là điểm tham quan lý thú cho du khách tới xem biểu diễn
múa rối nước
|
|
Du khách nước ngoài thử điểu khiển con rối trong Nhà trưng bày múa rối nước Hồng Phong Theo: VOV
|