Bí ẩn tượng Bà Chúa Xứ: Tượng đàn ông hay đàn bà?
(Ngày đăng: 26/06/2013 Lượt xem: 483)
Người Bắc di cư vào, đã đưa tượng vào miếu, dùng sơn điểm tô,
mặc áo lụa, đeo dây chuyền, và biến pho tượng đàn ông thành đàn bà.
Mỗi năm
có từ 2 đến 3 triệu người từ khắp cả nước hành hương về núi Sam (thị xã
Châu Đốc, An Giang) và chiêm bái Bà Chúa Xứ. Nhắc đến miếu Chúa Xứ, có
lẽ không người dân nào ở miền Tây không biết.
Hòa
vào dòng người đông nghịt, đến trước pho tượng Bà Chúa Xứ, mà bất kỳ ai
đến núi Sam đều chiêm bái, tôi lôi máy ảnh định chụp pho tượng lạ này.
Lập tức, mấy bảo vệ, vệ sĩ với sắc phục chuyên nghiệp đến ngăn chặn. Bảo
vệ từ tốn giải thích rằng: “Không ai được phép chụp ảnh Bà Chúa Xứ!”.
Sau một hồi trình bày, anh bảo vệ tỏ ra thông cảm: “Nhà báo muốn chụp
ảnh tượng Bà, thì phải đứng xa cách 100m!”.
Thấy tôi hí hoáy, lập tức một người đến gần bảo: “Muốn có ảnh mình bán cho. 50 ngàn đồng một tấm nhé!”.
Anh
xe ôm giới thiệu tên Bảo, nhà ở ngay ngã ba Châu Đốc, cách miếu bà Chúa
Xứ hơn 100m. Anh bảo rằng, ai muốn có ảnh Bà Chúa Xứ thì phải mua, chứ
không được phép chụp, bởi chụp ảnh phá vỡ không gian thanh tịnh nơi Bà
ngự. Hình ảnh rất nhiều bảo vệ chuyên nghiệp trông coi Bà Chúa Xứ, khiến
tôi mò mò, muốn tìm hiểu về pho tượng này. Tiếc rằng, ở miếu Chúa Xứ
chẳng có tài liệu gì cả.
|
|
|
Miếu Bà Chúa Xứ |
Anh
xe ôm Bảo gợi ý tôi giá 50 ngàn đồng, sẽ đưa lên tận núi Sam, chỉ cho
tôi biết nơi pho tượng Chúa Xứ từng ngự và giới thiệu kỹ lưỡng về pho
tượng này.
Theo truyền thuyết,
tượng Bà Chúa Xứ là sản phẩm của nền văn hóa Óc Eo, thuộc vương quốc
Phù Nam (thế kỷ I đến thế kỷ VII sau Công nguyên).
Tuy
nhiên, tìm hiểu từ các tài liệu và một số nhà nghiên cứu, thì truyền
thuyết pho tượng có từ thời Óc Eo có lẽ là đoán mò, là sự kết gắn mang
tính cưỡng ép, bởi văn hóa Óc Eo được phát hiện ở vùng Thoại Sơn (An
Giang), cách núi Sam không xa lắm.
Các
nhà khoa học sau khi nghiên cứu pho tượng này, đã khẳng định chất liệu
tượng từ đá sa thạch, không có ở vùng Thất Sơn, cũng như khắp vùng Nam
Bộ. Như vậy, pho tượng được đưa từ xa tới, hoặc đá được chuyển từ nơi
khác đến để chế tác.
Còn pho
tượng có từ khi nào, quả thực vẫn chỉ là giả thiết. Có những giả thiết
cho rằng, pho tượng có từ cách nay 5.000 năm, do một thái tử mang từ Ấn
Độ đến.
Điều đáng chú ý là các
nhà khoa học đã phát hiện ra một bệ đá sa thạch trên lưng chừng núi Sam
vào năm 1980. Qua đo đạc, các nhà khoa học đã xác định bệ đá đó chính
là chỗ tượng Bà Chúa Xứ “tọa”.
|
Rất đông người chiêm bái tượng Bà Chúa Xứ |
Nhưng
người xưa, cách nay cả ngàn năm, với phương tiện thô sơ, đã vận chuyển
pho tượng nặng khoảng 3 tấn, cùng với bệ đá nặng cả tấn, lên lưng chừng
núi bằng cách nào? Đó là câu hỏi không dễ trả lời.
Ở
vùng Châu Đốc vẫn còn lưu giữ truyền thuyết về pho tượng này. Theo đó,
không ai rõ từ bao giờ, trên lưng chừng núi Sam có một pho tượng ngự.
Khi
đó, vùng đất này rừng rú hoang rậm, thú dữ, bệnh tật nhiều. Cuộc sống
người dân rất mong manh. Họ thường xuyên đến chỗ pho tượng cúng bái, cầu
an và nhận được sự che chở.
Đầu
thế kỷ 19, ông Thoại Ngọc Hầu (1761 – 1829) tên thật là Nguyễn Văn
Thoại, người Quảng Nam, thừa lệnh vua Gia Long, đã vào trấn vùng Tây Nam
Bộ. Ông đã tham mưu cho triều đình và được triều đình giao cho việc đào
kênh Vĩnh Tế.
Con kênh này
dài 100km, rộng 50m, nối Châu Đốc với Hà Tiên. Đây là công trình vĩ đại,
nhằm thoát lũ, xả phèn cho đồng bằng sông Cửu Long và rút ngắn con
đường giao thương đường thủy phía Tây vùng đồng bằng.
|
Tượng sư tử khổng lồ ở miếu Chúa Xứ |
Mặc
dù 8 vạn dân công được huy động, song khi bắt đầu vào cuộc, liên tiếp
gặp trục trặc. Nhiều người chết vì tai nạn, bệnh tật, thú dữ tấn công.
Trước
tình thế có thế khó khăn đó, bà Châu Thị Tế, vợ ông Thoại đã nghe lời
dân làng, lên núi Sam khấn vái pho tượng thiêng. Quả nhiên, sau khi hành
lễ, việc xây dựng công trình diễn ra suôn sẻ. Chỉ trong vòng 5 năm,
công trình vĩ đại nhất vùng đồng bằng sông Cửu Long đã hoàn thành.
Thời đó, có một nhóm cướp ngoại bang xâm nhập sang Châu Đốc. Thấy pho tượng trên núi Sam đẹp, bọn chúng đã tiến hành ăn cắp.
Mấy
chục tên xúm vào nhấc pho tượng khỏi bệ đá, khiêng xuống núi. Tuy
nhiên, chỉ khiêng được một đoạn, thì pho tượng bỗng nặng trịch, không
thể khiêng nổi nữa. Thấy chuyện lạ, chúng gọi thêm người, nhưng pho
tượng vẫn không hề suy suyển.
|
Kênh Vĩnh Tế đoạn chảy qua Tịnh Biên, An Giang |
Không
lấy được tượng, bọn chúng đành bỏ đi. Tuy nhiên, trước lúc đi, bọn cướp
dùng gậy đập phá pho tượng, làm gãy một cách tay. Hiện dấu vết phục chế
vẫn còn.
Nghe tin ấy, bà Châu
Thị Tế cùng các bô lão kéo lên núi Sam xem xét sự tình. Sau khi bàn
bạc, dân làng đã quyết định thỉnh bà xuống núi.
Hàng
chục thanh niên khỏe mạnh được huy động để thỉnh bà. Tuy nhiên, dù bao
nhiêu người, với đủ các loại phương tiện, pho tượng vẫn không hề suy
suyển.
Đang lúc không biết làm
thế nào, bỗng một cô gái xưng là Chúa Xứ thánh mẫu, nghĩa là Bà đã
“nhập” vào cô gái này. Bà Chúa Xứ yêu cầu dân làng cử 9 cô gái đồng
trinh mang kiệu đến rước bà xuống núi.
Quả
nhiên, khi 9 cô gái đồng trinh đến khênh, thì tượng nhẹ tênh. Đoàn rước
tượng chạy một mạch xuống chân núi, đến chỗ miếu Chúa Xứ hiện nay thì
kiệu bỗng chìm xuống, rồi không nhấc lên được nữa. Nghĩ rằng Bà muốn ngự
ở đây, nên bà Châu Thị Tế đã cho dựng một ngôi miếu nhỏ, lợp lá và thờ
đến mãi về sau.
Câu chuyện
này, bất cứ người dân Châu Đốc nào cũng thuộc nằm lòng, bởi hàng năm,
vào lễ hội Vía Bà Chúa Xứ, dân làng dựng lại cảnh rước bà từ núi Sam
xuống miếu. Lễ hội Vía Bà cũng là lễ hội kéo dài nhất nước ta, suốt từ
tháng 1 đến hết tháng 4 âm lịch hàng năm.
Vào
năm 1941, nhà khảo cổ Pháp, tên là Louis Malleret đã khảo sát tỉ mỉ
miếu Bà Chúa Xứ và kết luận: Tượng Bà Chúa Xứ thuộc loại tượng thần
Vishnu, tạc dáng ngồi nghĩ ngợi, quý phái, bằng chất liệu đá son, có giá
trị nghệ thuật cao, ra đời vào khoảng cuối thế kỷ thứ VI.
|
Tượng bà Chúa Xứ là đàn ông hay đàn bà? |
Trong
công trình khảo cứu của nhà văn Sơn Nam, có tên “Đồng bằng sông Cửu
Long - nét sinh hoạt xưa” (NXB Trẻ), ông đưa ra một nhận định giật mình.
Theo ông, tượng Bà Chúa Xứ thực ra là pho tượng Phật đàn ông của người
Khmer. Pho tượng này bị bỏ quên lâu đời trên đỉnh núi Sam.
Người
Việt từ Bắc di cư vào, đã đưa tượng vào miếu, dùng sơn điểm tô, mặc áo
lụa, đeo dây chuyền, và biến pho tượng đàn ông thành đàn bà.
Ông
Trần Văn Dũng, tác giả cuốn “Lịch sử khai phá vùng đất Châu Đốc 1757
-1857”, cũng khẳng định: Tượng Bà Chúa Xứ là tượng nam, ngồi ở tư thế
vương giả. Phần đầu của tượng không phải nguyên gốc, mà là được chế tác
sau bằng loại đá không giống thân tượng.
Câu
chuyện về pho tượng Bà Chúa Xứ nổi tiếng cả miền Tây Nam Bộ, thu hút cả
triệu người đến chiêm bái mỗi năm quả thực còn nhiều bí ẩn. Dù pho
tượng mang hình thức là đàn ông hay đàn bà, thì trong tâm thức người dân
miền sông nước này, đó là Bà Chúa Xứ và Bà là điểm tựa tâm linh cho rất
nhiều người.
Theo: VTC news