Bàn Long là ngôi chùa thiên tạo và nhân tạo. Chùa nằm gọn trong Đại Tượng sơn, núi Đại Tượng mang dáng hình một con voi khổng lồ cao khoảng 200m chầu về kinh đô Hoa Lư xưa. Tương truyền chùa được phát hiện bởi những người tiều phu lên rừng đốn củi, thấy trong động có rồng cuộn nên lập chùa.

Sở dĩ có tên gọi là Bàn Long là bởi nơi đây từng là nơi chúa Trịnh Sâm ghé thăm và đề lại ba chữ “Bàn Long tự”, có nghĩa là bệ đá rồng cuộn mình. Bên cạnh đó, trong chùa còn có nhũ đá hình rồng ngồi rất kì bí. Người dân ở đây truyền tai nhau câu chuyện linh thiêng nếu như lúc vảy rồng long lanh tỏa sáng thì dù trời có hạn hán đến đâu cũng sẽ có mưa, thế nên chùa Bàn Long hằng năm đều có lễ cầu mưa.

Chùa Bàn Long không xây Tam Quan, trước khi vào chùa phải đi qua một cây cầu đá cong cong. Những phiến đá xanh nguyên khối lớn đã được chạm, khắc ghép thành cầu. Đi qua cầu vào trong động, không gian rộng thoáng mùi hương lan tỏa chốn linh thiêng. Phía bên trái là tượng A Di Đà bằng đá xanh nguyên khối uy nghi được tạo dựng từ khi lập chùa. Đây là một pho tượng phật bằng đá cổ xưa nhất còn để lại đến ngày nay.

Điều đặc biệt dưới pho tượng là ổ rồng đá cuộn tròn do tạo hoá kiến tạo thành. Xung quanh các tượng Phật trên các vách động là những nhũ đá mà tạo hoá đã chạm khắc thành bốn con vật linh thiêng là Long, Ly ,Quy, Phượng. Tứ linh đá đó đều chầu về các tượng Phật đối xứng qua hai trục ngang và dọc mà tâm là tượng Thích Ca Sơ Sinh. Vách đá cao ở giữa động còn có một nhũ đá theo các du khách là giống hình tượng Phật đang cưỡi ngựa trắng đó là điều linh thiêng kì lạ mà chỉ có động Bàn Long mới có.

Mỗi không gian ở chùa Bàn Long lại được thiên nhiên tạo nên những bức điêu khắc tinh tế, ấn tượng mà linh thiêng. Chùa Bàn Long nép mình trong động, giữa một vùng non xanh nước biếc, từ lâu đã là điểm đến linh thiêng với nhiều người. Cho đến nay, khi du lịch Ninh Bình ngày càng phát triển, Chùa Bàn Long lại càng trở nên nổi tiếng là một trong những điểm du lịch của Ninh Bình không chỉ đậm dấu ấn tâm linh, mà còn thu hút du khách bởi những nét độc đáo có một không hai của mình

Trong các tour du lịch Ninh Bình, hầu như hành trình nào cũng có nhắc đến ngôi chùa nổi tiếng mang tên Bàn Long. Chùa nằm ở vị trí thuận tiện cho tham quan, chiêm bái, ngay bên phải đường từ thành phố Ninh Bình vào Khu du lịch sinh thái Tràng An.