Cả làng hạn hán, giếng vẫn tràn nước
Giếng làng Đanh vừa trong vừa mát
Đường làng Đanh lắm cát dễ đi
Người
trong xã, bà con làng trên xóm dưới rồi cả những người ở các tỉnh xa có
dịp về xóm Đanh, xã Thành Công (huyện Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên), được
nghe thơ và những câu chuyện quanh giếng cổ của làng đều nhất quyết mục
sở thị bằng được "giếng Thạch Sanh".
Nằm
tại một phần đường đi liên thôn, đoạn ngã ba xóm Đanh, chiếc giếng rộng
chừng 60cm, sâu 2m như chắn hết lối đi, tang giếng bằng đá ong, mặt
trong của thành giếng phủ một lớp rêu dày màu xanh đen
Trước
đây giếng rộng bằng hai chiếc nia, qua một vài lần hợp tác xã sửa sang
thành giếng được xây nhỏ lại bằng gạch, dưới đáy của giếng được án ngữ
một tảng đá ong phẳng.
Tuy
nhiên, mỗi khi thợ xuống dọn giếng lại có cảm giác tảng đá ong dưới đáy
bùng nhùng như nổi giữa một khoảng trống. Đáy giếng được làm theo lối
vòm, càng xuống phía dưới càng rộng ra
Với
chiếc gàu cầm tay cụ Hà Văn Lợi (68 tuổi, xóm Đanh, xã Thành Công) múc
gàu nước mát, chậm rãi kể: "Từ thời ông bà cụ kỵ tôi đã xuất hiện cái
giếng này, cũng chẳng biết chính xác nó có từ năm nào, chỉ thấy các cụ
bảo giếng từ thời Thượng cổ.
Ngày
đó, hễ ai đi làm đồng về lại phải dừng chao chân, có người thì tắm gội,
gánh nước về nấu ăn. Nước giếng đó còn dùng nấu cỗ trong các dịp hội hè
của làng. Trai gái thời trẻ lấy cái cớ đi gánh nước, đi tắm gội để hẹn
hò, nên duyên".
Một giếng cổ được phát hiện ở khu đô thị Ciputra (Hà Nội)
Cũng
theo cụ Lợi, bao đời nay, người dân trong làng vẫn đặt cho giếng cái
tên "giếng Thạch sanh" bởi căn nguyên giếng chẳng bao giờ cạn. Mới đây,
do giếng lâu không được dọn, lại nằm gần đường bị rơm rạ rơi lác đác mặt
giếng, các cụ cao niên thuê người đến dọn giếng
Thế
nhưng, khi đám thợ lội xuống thì ai cũng lạnh run người, không dọn
được. Giếng chỉ sâu 2m nhưng đám thợ cho máy bơm hoạt động mấy ngày đêm
vẫn không thấy đáy. Có lần, các cụ cho máy chạy đúng 5 ngày thì giếng
mới cạn trơ đáy nhưng được chừng 5 phút sau, nước lại đầy ăm ắp.
Chưa
hết, cách đây hơn 20 năm, cả xã Thành Công lâm vào cảnh hạn hán nặng,
đồng ruộng nứt nẻ. Nơi đây vốn là miền núi, gặp hạn lại càng tồi tệ hơn,
nhiều gia đình phải thuê thợ đến khoan giếng sâu 60-70m mới có nước
chảy ra nhỏ giọt. Thật kỳ lạ là riêng giếng làng vẫn đầy nước, nó là
nguồn cứu sống cả dân làng Đanh năm đó.
Anh
Hà Văn Đoàn, con trai cụ Lợi kể: "Thời trẻ, đám trai làng thường ra
giếng tắm, hồi đó giếng sâu hơn bây giờ nhưng lạ thay, chị em phụ nữ
mang quần áo ra giặt, lỡ làm rơi cây kim mắc trên áo xuống giếng nhưng
đứng trên bờ vẫn có thể nhìn thấy rõ mồn một. Lúc ấy, chúng tôi ai cũng
chột dạ, sau cho người xuống mò thì đúng là kim may vá. Giếng cũng gắn
với nhiều thú vui trẻ con, hễ đi qua, cả đám trẻ chăn trâu lại đua nhau
chụm đầu và hét toáng lên, âm thanh vang vọng rồi lạc đi".
Theo
nhiều tích cũ được cóp nhặt từ các cụ già trong làng, thời xưa, khu vực
giếng này là nơi chôn vàng. Hiện tại, miệng giếng xây nhỏ cho gọn nhưng
thực chất đáy giếng lại được thông với nhau, ngăn cách nhau bởi những
tảng đá ong và cả hai gốc lim cổ thụ.
Ông Tạ Văn Quảng bên giếng cổ
Ai oán giếng "hành" người
Người
dân trong làng vẫn bảo, cái giếng ấy cứu người thật nhưng cũng hành
người ra trò. Vì giếng ở vị trí chắn ngang đường đi, lại nằm cạnh cửa
quán, bà Dương Thị Thanh (nhà cạnh giếng) bèn cho người dùng bê tông lấp
miệng giếng với lý do an toàn cho mấy đứa cháu. Mấy ngày sau, bà phát
bệnh nặng, con cháu chạy chữa mãi cũng không qua khỏi, bà mất cách đây 3
tháng.
Cùng
thời gian đó, cậu con trai của bà cũng đột nhiên ốm thập tử nhất sinh
và bỗng thành người điên dại. Gia đình có nhờ thầy xem rồi lập tức dỡ bỏ
khối bê tông, khơi thông miệng giếng, anh con trai nhờ đó cũng khỏi
bệnh mà chẳng cần thuốc thang. Chị Lê Thị Hải, hàng xóm của bà Thanh cho
biết, chúng tôi không phải người mê tín nhưng sự việc trùng hợp quá,
tránh phạm đến giếng vẫn tốt hơn.
Vừa
lật dở quyển sổ màu úa của ông cụ thân sinh để lại khi mất, bên trong
đặc những chữ tàu nhòe mực, ông Tạ Văn Quảng (xóm Đanh) kể: "Khi còn
sống, cụ nhà tôi có thói quen cóp nhặt câu chuyện liên quan đến chiếc
giếng và cây đa đá của làng, cụ còn cẩn thận ghi chép lại bằng chữ Hán
vào cuốn sổ tay. Trước đây, nước chảy lênh láng ra đường bất kể ngày đêm
nhưng cũng chẳng ai dám di chuyển cái giếng mà chỉ xây cao cổ giếng cho
gọn.
Cách
đây 5 năm, già nửa số nhân khẩu trong làng bỗng nhiên bị đau mắt nặng,
trạm y tế của xã quá tải nhưng cũng không giải quyết dứt điểm tình
trạng này. Nghiệm lại những lần cả làng gặp hạn, dân trong làng kiểm tra
xem có làm gì phạm đến long mạch thì phát hiện giếng làng bị phủ bởi
một lớp rơm rạ mỏng. Nước giếng vẩn đục, những túi nilon, hộp nhựa nổi
lềnh bềnh mặt giếng. Ngay lập tức, giếng được dọn sạch, lớp nước bẩn
được hút hết ra ngoài. Sau khi công việc dọn giếng hoàn tất, chỉ hai
ngày sau đó, hiện tượng đau mắt chấm dứt hẳn.
Ngày
trẻ, tối nào cụ Lợi cũng diện mỗi chiếc quần đùi ra giếng làng để tắm.
Cụ bảo: "Những buổi tối, nhìn xuống giếng tôi lại thấy có 3 cô gái đẹp
tựa nàng tiên vận đồ trắng muốt. Ai muốn có may mắn ấy thì phải ra giếng
vào đúng 9h tối ngày rằm hoặc 16 âm lịch hàng tháng".
Trao
đổi với PV Người đưa tin, ông Nguyễn Trọng Tuyên, Phó chủ tịch xã Thành
Công cho biết, dân làng Đanh luôn ý thức được tầm quan trọng của những
giá trị văn hóa của làng, chiếc giếng được giữ gìn, bảo tồn để vừa làm
đẹp làng quê vừa giáo dục truyền thống cho con cháu.
Những
đêm giao thừa, dân làng Đanh vẫn giữ tập tục gồng gánh xô chậu tập
trung tại giếng làng để gánh nước nấu bữa cơm cúng, họ tin rằng điều này
sẽ đem lại may mắn, an lành cho một năm mới, của cải sẽ vào như nước,
tràn trề như giếng làng bấy lâu nay.
"Trước
đây, cả 5 thôn ăn bằng nước giếng đó, bây giờ giếng khoan nhiều nên ít
dùng hơn. Dân làng vẫn truyền nhau chuyện lấp giếng khiến cả làng bị
ốm, đau mắt nhưng theo tôi, điều này là do dịch bệnh chứ không hẳn vì
yếu tố tâm linh, thần thánh nào cả.
Còn
việc các giếng có thật sự giấu vàng hay không theo tôi vẫn chỉ là lời
đồn đoán, mấy trăm năm cùng với bao nhiêu lần dọn giếng mà chưa ai nhặt
được tận tay cục vàng nào cả. Do
giếng nằm chắn đường đi, phía xã và người dân cũng phân vân về vấn đề
lấp hay di chuyển tới sát đình làng, gốc đa", ông Tuyên băn khoăn.
Long mạch làng là có thật
Theo
PGS.TS Lê Quý Đức, Viện Văn hóa Phát triển, Học viện Chính trị - Hành
chính Quốc gia Hồ Chí Minh, trường hợp người dân lấp long mạch của làng
rồi lăn ra ốm đau, mù lòa, câm điếc không phải không có, tuy nhiên rất
khó giải thích một cách duy vật. Trong cuộc sống, trong văn hóa phong
tục vùng miền tồn tại song hành cả những điều thuộc về tâm linh và
không tâm linh. Hãy để cây đa, giếng nước, sân đình tồn tại như một giá
trị văn hoá, linh thiêng trong tâm thức.
|
Yến Dương