Làng nghề sắt, thép Đa Hội, phường Châu Khê -
thị xã Từ Sơn (Bắc Ninh) từ lâu nổi tiếng là một trong những làng nghề phát
triển bậc nhất miền Bắc, mang lại sự giàu có cho người dân nơi đây.
Nhiều hộ đã "phất" lên, trở thành tỷ phú từ nghề tái chế sắt. Tuy nhiên,
tình trạng mất an toàn lao động tại những xưởng tái chế sắt ở làng nghề này đang
ở mức báo động.
Theo những vị cao niên trong phường Châu Khê, nghề truyền thống sản xuất
sắt, thép Đa Hội ra đời cách đây gần 500 năm. Trước đây, nghề làm sắt, thép chỉ
duy trì trong thôn Đa Hội nhưng ngày nay, nghề này đã lan ra khắp các khu phố
trong phường.
Cùng với sự phát triển của công nghiệp hóa, hiện đại hóa, năm 2000, những
người sản xuất nơi đây đã nghiên cứu, chế tạo nhiều loại máy móc như máy dập,
máy cán, các dây chuyền rút sắt, đúc phôi... hình thành cụm công nghiệp làng
nghề đầu tiên trong cả nước.
Hiện nay, làng nghề sắt, thép ở Đa Hội có gần 1.800 hộ chuyên đúc và cán
thép, hàng năm xuất khẩu hàng trăm nghìn tấn thép ra thị trường, tạo việc làm
thường xuyên cho hàng nghìn lao động tại chỗ và các vùng khác.
Theo ông Đỗ Văn Hiền, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân phường Châu Khê, hơn một
năm nay, do đầu ra cho sản phẩm sắt gặp khó khăn nên số lượng lao động chỉ còn
khoảng 2.000 đến 3.000 người.
Mặc dù Ủy ban Nhân dân phường Châu Khê đã quán triệt vấn đề đảm bảo an
toàn lao động nhưng các cơ sản xuất cũng như người lao động chưa thực sự chú
trọng đến vấn đề này.
Hàng ngày, lao động tại các cơ sở sản xuất thường xuyên làm việc trong môi
trường thiếu trang thiết bị bảo hộ lao động cần thiết. Số cơ sở sản xuất có mua
bảo hiểm và có trang bị bảo hộ cho người lao động theo quy định rất ít.
Chủ tịch Ủy ban Nhân dân phường Châu Khê cho biết thêm hàng năm trong
phường đều xảy ra tai nạn lao động thương tâm gây tử vong. Tai nạn dễ gặp phải
đối với người lao động trong nghề tái chế sắt là bị sắt đâm chảy máu, thậm chí
nhiều vụ tai nạn nghiêm trọng gây thương vong lớn do nổ bình hơi, lò đúc, bị máy
cán dập nát hoặc mất bàn tay...
Đi dọc con đường chính dẫn vào phường Châu Khê vào một ngày hè nóng bức,
dễ nhận thấy cảnh hàng chục người đàn ông lưng trần phơi nắng, đầu không đội mũ
ngồi ngay ngoài đường hàn sắt. Những tia lửa sắt bắn ra tung tóe nhưng có rất ít
người được trang bị kính bảo vệ.
Anh Nguyễn Văn Hùng, một thợ hàn sắt thuê quê ở Bắc Giang cho biết những
công cụ bảo hộ lao động này thường do tự chuẩn bị, khi hàn với thời gian ngắn
thì mình quay mặt đi, không nhìn vào tia lửa. Vì thế mà nhiều người chủ quan
không dùng kính bảo vệ mắt khi hàn. Với công việc này, tai nạn thường xuyên nhất
là bị bỏng bởi tàn lửa bắn ra hoặc mắt bị tổn thương do phải nhìn quá nhiều vào
tia lửa.
Vào thăm một cơ sở sản xuất sắt, nhìn những người đàn ông chỉ đeo một đôi
găng tay vải, dùng kẹp sắt nhặt những thanh sắt nóng đỏ để gọn sang bên nhường
chỗ cho những thanh sắt khác nối tiếp nhau ra lò mới thấy hết vất vả, nguy hiểm
của công việc.
Chị Nguyễn Thị Hoa, chủ một cơ sở sản xuất thép cho biết theo quy trình
sản xuất tại Châu Khê, sắt phế liệu được đưa vào lò đúc để nấu ra phôi thép.
Phôi thép được làm ra với nhiều loại để phù hợp với mỗi dây chuyền cán nóng
(nung đỏ thép và cán) trở thành các sản phẩm.
Tuy nhiên, có khi do một sơ xuất trong quá trình phân loại các phế liệu,
nhiều người thợ không chú ý để sót phế liệu là đầu đạn cho vào lò luyện gây nổ
nồi kim loại, cả thùng quặng đỏ văng khắp xưởng gây thương vong lớn.
Mặc dù cơ sở của chị đã trang bị giày, găng tay, khẩu trang, mũ bảo hộ
nhưng chỉ có một số công nhân sử dụng, phần còn lại do thời tiết nắng nóng lại
thêm nhiệt độ trong lò cao nên họ không dùng.
Tại khu vực phường Châu Khê, nhiều lao động tự do ngồi la liệt đợi chủ
thuê vào làm công trong xưởng sản xuất. Anh Hoàng Văn Lợi (Thái Nguyên) cho biết
công việc hàng ngày của anh là làm cửu vạn, bốc dỡ 1 tạ phôi sắt V, sắt cây…
được 30.000 đồng tùy loại.
Với cái giá như thế nhưng ai cũng mong có nhiều hàng để làm. Một ngày phải
cõng trên vai vài tấn sắt, thép nên cứ một tuần anh phải nghỉ ba ngày để hồi
phục sức. Anh Lợi tâm sự làm ở đây tuy ngày công cao nhưng hàng ngày đối mặt với
hiểm nguy, có người phải bỏ nghiệp vì vỡ xương chậu khi dỡ hàng bị ngã từ trên
cao xuống.
Do công việc nặng nhọc, lại làm việc trong môi trường độc hại nên dù người
có sức khỏe tốt cũng chỉ “trụ” được trong một thời gian ngắn, sau đó họ phải
chuyển nghề khác. Có nhiều trường hợp do làm lâu dài nên đã mắc phải những chứng
bệnh như lao phổi, cột sống…
Ngày đã vậy, khi về đêm ở Đa Hội rực một màu đỏ của những lò luyện sắt,
tiếng máy gầm ầm ĩ quyện với mùi khói bụi khiến không khí nơi đây càng thêm ngột
ngạt.
Dù biết làm việc trong môi trường thiếu an toàn, thiếu trang thiết bị bảo
hộ lao động cần thiết nhưng vì miếng cơm manh áo, nhiều người thợ tại Châu Khê
hàng ngày vẫn cần mẫn lao động./.