Theo nghệ nhân Triệu Hoàng Giang, để làm được một “kiệt tác” tái hiện lại cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh phải mất từ 7 tháng đến 3 năm, tuỳ thuộc vào yếu tố chi tiết có trong tư liệu.

Chưa một lần được gặp Bác, chỉ được thấy Người qua những sách, báo, hay những thước phim tư liệu, nhưng bằng tất cả lòng mến mộ, kính yêu, nghệ nhân Triệu Hoàng Giang (trú tại xã Sơn Vi, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ) đã dồn hết tâm sức, tình cảm của mình gửi gắm vào những hòn đá vô tri vô giác để kể cho hậu thế những câu chuyện xúc tích, cảm động về cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại.

Chia sẻ với PV Báo Gia đình & Xã hội, nghệ nhân Triệu Hoàng Giang cho biết, để hoàn thành một kiệt tác di sản, tái hiện lại cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh phải mất từ 7 tháng cho đến khoảng 3 năm, tuỳ theo kích thước khổ đá và các chi tiết trong từng tư liệu lịch sử nhiều hay ít.

Ông Giang chia sẻ: “Một tác phẩm tôi chế tác từ khi bắt đầu phá khối cho đến khi hoàn thiện sẽ trải qua rất nhiều công đoạn. Đầu tiên là lựa chọn chất liệu đá (đá phải đủ rắn, đủ phẳng), hai là phá khối và thứ ba là tạo hình các chi tiết trong tác phẩm.

Công đoạn lên chi tiết kéo dài thời gian hơn công đoạn phá khối, bởi phụ thuộc vào các chi tiết có trong lịch sử như bức hoạ càng phức tạp, nhiều cỏ cây thì tiến độ hoàn thành càng lâu. Ngoài ra, thời gian hoàn thành cũng dựa vào khổ đá to hay nhỏ, độ sâu để tạo nên bề nổi 3D của bức họa dày hay mỏng. Đặc biệt, những bức hoạ tả cảnh có độ sâu và khổ rộng thì thời gian hoàn thành rất lâu”.

Theo ông Giang, cũng như bao làng nghề khác, dụng cụ để chế tác tác phẩm hiện nay được hỗ trợ bằng các thiết bị, máy móc hiện đại. Tuy nhiên, với các tác phẩm tái hiện lịch sử thì máy móc chỉ hỗ trợ khoảng 30% để phá khối, còn lại khoảng 70% đều phải thực hiện bằng tay. Bởi, thực hiện bằng tay mới có thể thổi hồn vào các chi tiết nghệ thuật và ngược lại, nếu nghệ thuật thể hiện được hết các chi tiết thì bắt buộc phải qua bàn tay con người.

“Bước đầu thì tôi thích làm lúc nào tôi làm lúc đó, không theo một nguyên tắc nào. Tuy nhiên, qua quá trình chế tác tôi thấy rằng, để quyết định cho ra một tác phẩm thì cần đưa mình vào khuôn khổ để tuân thủ, đó là thời gian. Có thể nói, những tác phẩm tái hiện lịch sử là một đặc thù, để lên được chi tiết trong tư liệu, đòi hỏi tác giả phải rất nhập tâm.

Trong khi việc lên chi tiết và thổi được hồn vào tác phẩm thì không thể thực hiện vào ban ngày. Vì vậy, tôi đề ra một nguyên tắc thực hiện là ban ngày có khách ra khách vào, tôi thực hiện phá khối. Còn các chi tiết quyết định trong một tác phẩm thì tôi hoàn toàn thực hiện vào ban đêm, khi mọi vạn vật đều đi vào yên tĩnh.

Đơn cử như đôi mắt, mái tóc. Trong nghề điêu khắc còn gọi là mở mắt. Khi thực hiện công đoạn này, bản thân tác giả đối với nhân vật trong tác phẩm gần như là có một sợi dây vô hình, một thông điệp không lời, cho đến khi nào mở đôi mắt mà cảm thấy có hồn, như đang nói chuyện lại thì khi đó tác giả đã thành công. Thời điểm mở mắt cho nhân vật trong tư liệu tôi thực hiện vào khoảng từ 12h đêm cho đến gần sáng”, ông Giang cho hay.

Cũng theo ông Giang, phần tạo khối đen làm điểm nhấn trong tác phẩm được sử dụng hoàn toàn bằng nước, kết hợp giấy ráp đánh đến khi nào hòn đá từ màu xám chuyển thành đen bóng.

Nghệ nhân Triệu Hoàng Giang nhấn mạnh: “Tạo hình bằng đất sét có thể vừa nặn vừa chỉnh chi tiết tác phẩm, nhưng với điêu khắc trên đá, nhất là điêu khắc tái hiện lại lịch sử thì tác giả không được phép đắp bất cứ thứ gì. Chỉ có thể làm lại tác phẩm nếu sai một chi tiết nhỏ. Bởi đã là lịch sử thì đòi hỏi tác giả phải đạt 100% độ chính xác”.

Chùm ảnh PV Báo Gia đình và Xã hội ghi lại quá trình chế tác tác phẩm tái hiện lại lịch sử từ những hòn đá vô tri vô giác:

Theo nghệ nhân Triệu Hoàng Giang, để hoàn thành một kiệt tác di sản, tái hiện lại cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh, phải mất từ 7 tháng cho đến khoảng 3 năm, tùy theo kích thước khổ đá và các chi tiết trong từng tư liệu lịch sử nhiều hay ít.

Đầu tiên là phá khối đá, công đoạn phá khối thô được hỗ trợ bằng máy móc, thiết bị, tuy nhiên, phá khối tạo hình nhân vật thì phải thực hiện bằng tay.

Công đoạn phá khối, tạo độ sâu, dày cho tác phẩm được thực hiện hoàn toàn bằng tay.

 

Công đoạn thứ hai là mài các chi tiết cho tác phẩm.

Công đoạn này được thực hiện chủ yếu vào đêm.

Đơn cử như tạo hình chi tiết đôi mắt. Trong điều khắc còn gọi là mở mắt nhân vật. Cùng các chi tiết tương tự, chi tiết này được tác giả thực hiện vào khoảng thời gian từ 12h đêm cho đến rạng sáng, khi mà vạn vật đều đi vào yên tĩnh.

Theo ông Giang: "Khi thực hiện công đoạn mở mắt, bản thân tác giả đối với nhân vật trong tác phẩm gần như là có một sợi dây vô hình, một thông điệp không có tiếng nói, cho đến khi nào mở đôi mắt mà cảm thấy có hồn, như đang nói chuyện lại thì khi đó tác giả đã thành công".

Phần tạo khối đen làm điểm nhấn trong tác phẩm được sử dụng hoàn toàn bằng nước, kết hợp giấy giáp đánh đến khi nào hòn đá từ màu xám chuyển thành đen bóng.

 

Đây là tác phẩm Bác Hồ thăm Sư đoàn 308 tại Đền Hùng (Phú Thọ), tháng 9/1954 do nghệ nhân Triệu Hoàng Giang đang thực hiện dang dở.

Nghệ nhân Triệu Hoàng Giang chia sẻ: "Để thực hiện được những bức hoạ tái hiện lịch sử bằng đá, ngoài sự kiên định thì đòi hỏi tác giả phải có niềm đam mê nghệ thuật điêu khắc, phải có tư duy, sự kiên trì. Bởi đây không phải là hàng hoá, mà đây là di sản, có thể trường tồn với thời gian hàng trăm năm mà không cần một môi trường bảo quản đặc biệt nào".

Sản phẩm đá thô đã qua tạo khối được nghệ nhân Triệu Hoàng Giang lấy từ núi Nhồi, Thanh Hoá.

Theo nghệ nhân, chỉ có loại đá không thấm thuỷ được lấy từ núi Nhồi, Thanh Hoá đủ rắn, đủ phẳng, mới đáp ứng được thao tác lên chi tiết cho tác phẩm.

Một tác phẩm tái hiện lại cuộc đời và sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh đang được nghệ nhân Triệu Hoàng Giang trưng bày tại tư gia.

Các tác phẩm đều được tạo hình khối 3D nổi, công phu, dày dặn và đều có trọng lượng từ 500kg.