Nói đến điêu khắc của Hồ Thái
Thiết là nói đến Chăm, với những điệu thức của đá qua "Cầu nguyện", qua
"Lên tháp", qua "Nối nghiệp" và "Tình ca làng Gốm"...Trong số này, tác
phẩm "Hoa của đất" đã đoạt Giải nhất trong một triển lãm của Hội Mỹ
thuật Bình Thuận năm 2004. Sau đó liên tục là những giải thưởng dành cho
"Ngẫu hứng" (2007), "Nét Chăm" (2008). Riêng tác phẩm "Đội nước", điểm
khởi đầu cho đề tài Chăm của anh đã đoạt liền hai giải thưởng của Hội Mỹ
thuật Việt Nam và giải Văn nghệ Dục Thanh của tỉnh Bình Thuận vào năm
1998. Cho đến nay, nếu tính từ giải A của Hội Mỹ thuật Việt Nam cho tác
phẩm "Trầu cau" năm 2001 thì Hồ Thái Thiết đã có tới 9 giải thưởng,
trong đó có 8 giải dành cho đề tài Chăm.
2. Có thể nói, những tiếng lòng
của Chăm trong hình tượng mà Hồ Thái Thiết tạo dựng nên có những nét
riêng, khác hẳn với những tác giả Chăm khác, đó là sự chuyển động và tạo
nên những âm thanh được gợi mở cho sự tưởng tượng của người xem. Hồ
Thái Thiết có những giai điệu biểu hiện riêng. Nếu như những tác giả
khác thiên về chiêm nghiệm, suy tư đơn lẻ, thì tượng Chăm của Hồ Thái
Thiết thường có ít nhất hai nhân vật trở lên.
Anh kể, ngay từ khi còn bé, anh
đã lăn lộn trên cánh đồng muối với gia đình để mưu sinh. Đó là một cuộc
sống đòi hỏi sự cộng đồng của nhiều người, nhất là những ngày cào muối
trong cái nắng cháy bỏng của biển cả. Rồi còn nữa, đó là những cuộc rượt
đuổi với thời tiết, mưa nắng thất thường, là sự náo nức của sự chung
tay, góp sức để cùng sẻ chia miếng cơm manh áo, do đó con người không
thể đơn độc mà luôn nương tựa vào nhau. Chính vì thế nên điêu khắc của
anh thường có kết cấu của một cụm tượng.
Cùng với đó, trong đời sống
người Chăm mà anh đi sâu tìm hiểu cũng đã thể hiện sự gắn kết này, bởi
sự nghèo đói, đứng trước những thiên tai và hoàn cảnh khắc nghiệt. Cộng
đồng người Chăm bao giờ cũng bảo vệ nhau để tồn tại và giữ lại những gì
mà thời gian và lịch sử làm trôi dạt. Do vậy chất Chăm ấy đã gây dấu ấn
trong những tác phẩm của Hồ Thái Thiết, ngay cả trong những tượng đài mà
anh thiết kế cho tỉnh.
Có thể nói, anh là người có số
cụm tượng đài, phù điêu mang tính lịch sử nhiều nhất trong tỉnh Bình
Thuận hiện nay. Đó là tượng đài "Chiến thắng dốc Hội Long" đặt ở ngay
quê hương cách mạng của anh ở xã Chí Công, huyện Tuy Phong, Bình Thuận,
có bố cục với ba người chiến sĩ trong tư thế chiến đấu và quyết tử vì
quê hương. Đặc biệt là cụm "Tượng đài kỷ niệm" đặt ở Phan Rí Cửa. Đây là
cụm tượng cao 10,30 mét, gồm 4 nhân vật, nổi bật hình tượng người thanh
niên bồng xác mẹ, ghi lại dấu ấn tội ác của giặc Pháp khi chúng mở một
cuộc tàn sát đẫm máu, làm 300 người chết, trong một cuộc chiến đấu không
cân sức của những người dân bảo vệ quê hương. Còn nữa, đó là tượng đài
"Chiến thắng Ngã Hai" được dựng tại nghĩa trang của tỉnh, hay tượng đài
"Giao liên" đặt ở ngay Bưu điện thành phố Phan Thiết... Ấy là chưa kể,
anh còn có tác phẩm hiện đang được bày ở Đà Lạt, đó cũng là một tượng
múa Chăm. Vừa qua, trong một cuộc triển lãm tranh của tỉnh Bình Thuận,
chuyên về dân tộc Chăm, tượng của anh cũng có dấu ấn riêng về cộng đồng
người Chăm qua những sinh hoạt và lao động của làng nghề gốm truyền
thống hàng trăm năm.
Khi tôi hỏi về những dự định
sáng tác trong năm 2013, Hồ Thái Thiết nói ngay hai từ: "Chăm thôi". Rồi
anh hồ hởi nói về hình ảnh đang bay bổng trong ký ức khó quên, về những
vũ điệu Apsara mà anh đã phác thảo những nét ban đầu. Đó là nét huyền
diệu qua những đường cong kỳ ảo của người con gái làng Chăm. Ấy là khi
nét khắc họa của Hồ Thái Thiết đã thổn thức với tiếng kèn Saranai cháy
lên như ngọn lửa. Đó là ý tưởng về bức phù điêu múa Chăm.
Anh ngừng lại sau những giây
phút thăng hoa với hình tượng vũ điệu của mình rồi thật thà tâm sự rằng:
"Mình tuổi Sửu mà, nên phải cày thôi". Đó là công việc nặng nhọc với
những khối đá, và đó còn là máu và lửa khi người nghệ sĩ vung những nhát
búa đầu tiên để tạc nên những góc khuất đường đời. Tôi hình dung, đúng
như anh nói, với hình ảnh một con trâu đang cày trên thửa ruộng, mà anh
là một nghệ sĩ cả một đời cày trên cánh đồng Chăm, không ngơi nghỉ. Và,
khi ấy chung quanh anh, những giai điệu cuồng say nổi lên cùng những
giọt mồ hồi rơi xuống, như những giọt thời gian đang tan theo năm tháng.
Nhưng hiện lên, trong bụi mù và sương khói đó, là bóng dáng những vũ nữ
uyển chuyển, xòe những ngón tay, nghiêng nghiêng thân hình theo tiếng
kèn thổn thức Saranai,
Theo: QĐND