Mang trong mình dòng máu đất nghề truyền thống, chàng thanh niên có trí
khôi phục nghề cha ông - người đầu tiên thổi bùng lại ngọn lửa lò gốm cổ
vốn đã nguội tắt cách đây hơn 3.000 năm, anh là nghệ nhân Phạm Văn
Vang.
Tiếng thơm một thời
Làng gốm Việt cổ Bồ Bát xưa cách đây hơn 3.000 năm, là làng Bạch Bát,
Bồ xuyên Chấn Thanh Hoa thuộc Ái Châu Sơn, nay là làng Bạch Liên, xã
Yên Thành, huyện Yên Mô, Ninh Bình.
Điều này, được chứng minh qua các nhà Khảo cổ học đã khai quật khu di
chỉ Mán Bạc thuộc thôn Bạch Liên vào năm 1999. Tại đây, sau hai lần
khai quật họ đã tìm thấy 15 mộ và 17 cá thể cùng nhiều đồ dùng làm từ
gốm như: chuỗi hạt, vòng gốm, nồi gốm, các đồ gốm thô, gốm men trắng.
PGS. TS Nguyễn Lân Cường chuyên viên nhân cổ học, viện Khảo cổ học
Việt Nam, phó Tổng thư ký Hội Khảo cổ Việt Nam, phó Chủ tịch Hội cổ sinh
địa tầng Việt Nam cùng đoàn Khảo cổ cho rằng, vùng Bạch Liên là gốc của
men trắng ở Việt Nam. Điều này cho thấy nghề gốm Bồ Bát đã hình thành
và phát triển từ thời đó.
Theo sử sách nghi lại, lúc đầu có 5 cụ thuộc các dòng họ: Lê, Trần,
Vương, Phạm, Nguyễn đã theo triều đình nhà Lý (năm 1010) dời đô về Thăng
long, định cư ở vùng ven sông Hồng nơi có nhiều đất sét tốt để làm gốm
và lập nên làng gốm Bát Tràng ngày nay. Sau khi những nghệ nhân giỏi
theo triều đình rời ra đất thăng long, người dân Bồ Bát không còn giữ
được nghề truyền thống dần dần chuyển sang cấy lúa để sinh sống và lãng
quên đi nghề đã từng hưng thịnh một thời.
Tay trắng làm nên cơ nghiệp
Từ khi còn là học trò, nhiều lần được nghe Cha ông kể lại lịch sử của
tổ nghề nên đã sớm ấp ủ từ lâu ý định theo học nghề làm gốm, khôi phục
lại gốm Bồ Bát.
Năm 2001, học xong THPT anh Vang đã khăn gói rời nhà lên Bát Tràng nơi chú, bác của dòng họ đang lập nghiệp để học nghề.
Tại đây, anh được nghệ nhân Phạm Trúc Quỳnh (xóm 3, Bát Tràng, Gia
Lâm, Hà Nội) đã tận tình hướng dẫn anh trong suốt quá trình học nghề.
Sau nhiều năm miệt mài học nghề, làm nghề và dày công đi khắp nơi tìm
hiểu thị trường từ Bắc vào Nam để giới thiệu sản phẩm. Anh cũng đã nếm
trải biết bao khó khăn thử thách.
Một ngày của anh Vang khá bận rộn, vừa làm ông chủ, vừa là thợ chính lại là thầy dạy nghề cho các nhân công ở xưởng.
Năm 2006, anh trở về làng quê Bồ Bát mở lò sản xuất gốm. Với hai dòng
gốm sành nâu và gốm sứ trắng. Hiện tại, anh đang chú trọng cho việc cải
tiến làm bát đĩa, bộ ấm chén. Với 10.000 sản phẩm/năm là số lượng xuất
xưởng hiện tại của anh. Ông Hoàng Văn Nhì trưởng thôn Bạch Liên nói:
“Nơi đây là làng gốm cổ xưa, trải qua năm tháng bị mai một đi nghề
truyền thống nên chúng tôi luôn hi vọng khôi phục lại nghề gốm. Rất tự
hào và luôn ủng hộ cháu Vang đã bằng lòng yêu nghề mà khôi phục nghề
được như ngày hôm nay, mang lại tiếng thơm cho làng”. Công việc của anh
đã góp phần tạo việc làm cho gần 20 thợ lành nghề trong thôn với thu
nhập từ 3,5 đến 4 triệu đồng/người/tháng; doanh thu bình quân của cơ sở
gần 2 tỉ đồng/năm. Mình vào đâylàm được hai năm, tay nghề của mình có
cải thiện lên đều là được anh, chị dậy bảo. Công việc ở đây đã lôi cuốn
mình nên mình sẽ làm ở đây lâu dài” một nhân công chia sẻ.
Lòng say nghề cộng với sự cố gắng bền bỉ. Sản phẩm gốm của người nghệ
nhân trẻ Bồ Bát đã góp mặt trong nhiều hội trợ triển lãm sản phẩm thủ
công mỹ nghệ trong nước hiện được bày bán ở các khu du lịch… Đã nhiều
lần anh được đứng trên bục danh dự nhận phần thưởng của các cấp như: Bộ
Công thương; Sở Văn Hóa Thể thao và Du lịch; Bảo Tàng Ninh Bình; Chủ
tịch UBND huyện Yên Mô… nghi nhận sự đóng góp của anh cho nghề gốm sứ.
Năm 2008, anh là người đầu tiên đã mang sản phẩm gốm Bồ Bát đến giới
thiệu tại trển lãm hàng thủ công mỹ nghệ ở Hà Nội; đặc biệt là trong dịp
đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long – Hà Nội gốm Bồ Bát có mặt trong
triển lãm sản phẩm các làng nghề cổ truyền. Cho tới năm 2014 Chủ tịch
UBND tỉnh Ninh Bình cấp bằng công nhận làng có nghề gốm cổ Bồ Bát là
nghề truyền thống của tỉnh Ninh Bình. Bản thân Phạm Văn Vang cũng được
tặng danh hiệu “Nghệ nhân thủ công mỹ nghệ” của tỉnh.
Đặc biệt, năm 2016, Phạm Văn Vang được Chủ tịch nước Trần Đại Quang
tặng danh hiệu nghệ nhân ưu tú, đã có nhiều cống hiến trong việc gìn giữ
và phát triển nghành nghề thủ công truyền thống. Theo như, Chủ tịch
UBND xã Yên Thành ông Trần Đình Chiến cho biết: Hiện nay Huyện đã có kế
hoạch hỗ trợ kinh phí thực hiện lập dự án thiết kế cho doanh nghiệp, ở
tại vị trí đã được quy hoạch. Về phía xã cũng đã để diện tích đất ngân
sách của xã, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho doanh nghiệp có mặt bằng
sản xuất và phát triển.
“Hiện tại, tôi đang xây dựng mở rộng quy mô xưởng gốm lên 5.000m2
ngay tại thôn và dự kiến vào giữa năm nay, xưởng sản xuất mới của tôi sẽ
bắt đầu hoạt động”, anh Vang chia sẻ.
Gốm Bồ Bát còn được xuất ngoại đi nhiều nước như: Nhật Bản, Thái Lan,
Mỹ… với anh Vang, sự đón nhận của thị trường trong và ngoài nước chính
là phần thưởng, là sự nghi nhận xứng đáng nhất đối với thương hiệu “gốm
Bồ Bát”.
Theo: nld.com.vn