“Không cần phải cách tân thì tà áo dài đã rất đẹp, rất duyên dáng. Tôi
đi nhiều nước, thấy chỉ ở Việt Nam mới đem trang phục truyền thống ra để
cách tân, trong khi các nước khác rất chú trọng gìn giữ những gì thuộc
về truyền thống, bản sắc” - bằng những trăn trở của một nghệ nhân từng
dành nhiều tâm huyết, từng thế chấp cả nhà để theo đuổi con đường lưu
giữ, bảo tồn áo dài truyền thống, nhà thiết kế Lan Hương chia sẻ với
Buffet Cuối tuần, giữa lúc câu chuyện tranh cãi về trào lưu cách tân áo
dài vẫn chưa chấm dứt.
Làm biến chất văn hóa, chẳng khác nào tự đánh vào chúng ta!
Với tư cách là một nhà thiết kế, người đầu tiên ở Việt Nam được
phong tặng danh hiệu Nghệ nhân áo dài, chị nghĩ sao về trào lưu mặc áo
dài kết hợp với váy xòe, váy đụp đang gây tranh cãi trong dư luận thời
gian qua?
- Khi trào lưu cách tân áo dài ra đời, tôi cũng như nhiều nhà thiết
kế khác rất trăn trở, có nhiều nỗi tủi, buồn. Trong khi những người tâm
huyết tích cực đi quảng bá, để thế giới đón nhận hình ảnh chiếc áo dài
truyền thống của Việt Nam, thì ở trong nước, các bạn trẻ lại đua nhau
cách tân nó, tạo nên những cơn bão quét qua, cuốn phăng đi những thành
quả. Quan điểm của tôi là không nên gọi đó là áo dài, kể cả áo dài cách
tân. Dù chưa có một quy chuẩn nào cho áo dài truyền thống và cũng không
ai có quyền cấm mọi người sáng tạo, mặc theo sở thích, nhưng đừng biến
một thứ gắn với quốc hồn, quốc túy trở thành một thứ kệch cỡm, trong khi
rất nhiều người đang tích cực vận động để đưa áo dài Việt thành di sản
văn hóa, trở thành một thương hiệu văn hóa của Việt Nam trong quá trình
hội nhập.
Nhưng dưới góc độ của một người tiêu dùng, ngoài đẹp, thường sẽ
chọn những gì phù hợp và tiện lợi, ít khi quan tâm tới có phải là
truyền thống hay không?
- Đúng là lâu nay người sử dụng không có ý thức trong việc gìn giữ
bản sắc. Thấy hay thì mặc, thấy đẹp thì mua. Tuy nhiên, tôi nghĩ người
tiêu dùng Việt Nam cũng nên có ý thức hơn trong việc dùng sao cho có văn
hóa. Đừng quá dễ dãi với tất cả những gu thẩm mỹ về thời trang. Nhà
thiết kế cũng không nên vì chạy theo lợi nhuận để cổ xúy cho những thứ
kệch cỡm, trái với truyền thống.
Đấy là khi chị đã có thương hiệu, có tên tuổi rồi, còn với
những người trẻ, sẽ là khó để cân bằng giữa truyền thống, cách tân, lợi
nhuận?
- Khi Lan Hương còn trẻ như họ, ai là người sẽ nghĩ cho Lan Hương.
Tôi luôn ủng hộ việc các nhà thiết kế trẻ làm mới, nhưng làm được như
thế nào phụ thuộc vào tầm của người thiết kế và các bạn đừng quên đi giá
trị nhân văn, nét đẹp văn hóa mà chính chúng ta đang được hưởng. Khi
các bạn tâm huyết thì các bạn sẽ hiểu cần phải làm gì. Đưa những điều
mới mẻ vào câu chuyện truyền thống là điều tốt, nhưng các nhà thiết kế
trẻ cũng không được làm mất đi giá trị văn hóa, nhân văn. Nếu chúng ta
làm biến thái, biến chất văn hóa thì không khác nào tự đánh vào chúng
ta.
Hội nhập thì bao giờ cũng có sự xung đột. Theo chị, làm thế nào để giữ được truyền thống?
- Sự giao thoa chỉ trong chừng mực nào đó. Quan điểm của tôi là:
Bạn hiểu tôi, bạn yêu tôi thì yêu tất cả những câu chuyện mà tôi sẽ mang
đến. Nếu du khách quốc tế yêu Việt Nam, thì họ sẽ chấp nhận tất cả
thuộc về truyền thống, văn hóa của Việt Nam.
“Tôi làm liều mười mấy năm nay”
Ngay lúc bắt đầu đi theo thiết kế, chị đã chọn áo dài truyền thống, hay ai đó tác động đến suy nghĩ và con đường chị đi?
- Tôi trở thành nhà thiết kế áo dài chỉ vì lúc đó tôi không chấp
nhận nổi mẫu áo dài đang có trên thị trường. Nếu kể lại câu chuyện của
hơn 10 năm trước, đó là những ngày thực sự chông gai, gian nan. Lúc đó
tôi nghĩ mình làm liều và đúng là liều trong mười mấy năm nay rồi. Ngày
đó, tôi là một người chẳng có tên tuổi gì, chẳng nghĩ mình là nhà thiết
kế, chỉ là một cô gái tỉnh lẻ lên Hà Nội lập nghiệp, một cô thợ may
thôi.
Với hai bàn tay trắng, với tất cả những ý tưởng mình ấp ủ, tôi
không chấp nhận được những giá trị truyền thống bị mất đi. Tôi đi van
nài từng khách hàng, xin họ sử dụng hàng Việt Nam, hàng lụa Việt. Ai
nghe tôi nói đến lụa, thêu tay cũng kêu già lắm, cổ lắm, nhất định không
mặc. Tôi khẳng định với họ rằng sẽ làm cho áo dài lụa không cổ, không
quê, không già, rất thời thượng, hiện đại, thời trang, hợp xu hướng.
Tôi không dám nghĩ mình sẽ làm nên một câu chuyện nào đó, nhưng
mình đã chắc chắn phải kể câu chuyện về áo dài một cách nhân văn nhất.
Nó nhân văn ở đâu, ở sự kết hợp với những yếu tố truyền thống khác. Và
tôi đã nghĩ chỉ có lụa Việt, thêu tay mới kể nên câu chuyện áo dài của
Lan Hương. Tôi tìm về những làng nghề trăm tuổi, vận động từng nghệ nhân
giữ lại nghề tầm tang và nhiều nghề truyền thống khác.
Trong quá trình đi thuyết phục các nghệ nhân, tôi chứng kiến những
câu chuyện rất buồn. Làng nghề bây giờ thì bị biến thành các khu công
nghiệp, bị bêtông hóa, trở nên chật chội hơn. Người thợ thủ công bỏ làng
lên thành phố làm hết. Các nghệ nhân bảo: “Con tôi phải học kế toán,
giáo viên chứ, bám nghề làm gì”. Tức là chính bản thân người gắn bó bao
năm với nghề họ đã thay đổi suy nghĩ và quay lưng lại. Tôi phải xoay họ
lại: Không - nghề quý lắm, đừng bỏ, bằng cách là làm đi, tôi mua tất.
Tôi đâu có tiền, tôi vay tiền ngân hàng để mua, giúp họ giữ nghề.
Nhiều lần tôi cũng thế chấp nhà để lấy tiền trả cho nhân viên. Tất
cả những khó khăn đó tôi đều đã trải qua. Các bạn trẻ bây giờ không thể
nói thấy khó khăn là lẩn tránh, kêu ca. Một tín hiệu vui là hai năm trở
lại đây, nhiều nhà thiết kế đi theo con đường của Lan Hương, để khôi
phục áo dài và các làng nghề truyền thống.
Gia đình có ủng hộ những việc chị làm?
- Rất may ông xã hiểu và cùng làm với tôi. Chúng tôi đã đồng cam
cộng khổ từ khi còn hai bàn tay trắng, trải qua những ngày vất vả cùng
nhau. Bản thân tôi là người phụ nữ hài hòa giữa công việc với gia đình,
đối nội, đối ngoại. Anh ấy ghi nhận những điều đó.
Các con có muốn theo nghề thiết kế của chị không?
- Hiện tại hai con trai tôi đều có say mê riêng. Tôi có dạy hai con
một câu thế này: “Con có thể làm bất cứ nghề gì con thích, nhưng nên
nhớ nếu là người quét rác thì hãy là người quét rác giỏi. Làm gì cũng
được, miễn là phải say mê thực sự”. Cơ duyên không biết thế nào, kể cả
một người ngoài nếu yêu công việc, thì tôi đều có thể chân truyền, để
cùng tôi viết tiếp câu chuyện về áo dài truyền thống.
- Cảm ơn chị đã chia sẻ!
Theo: laodong.com.vn