Từ những thân tre, dây chuối, hạt
cát, bông gòn... qua bàn tay tài hoa những thứ tưởng như bỏ đi ấy bỗng
chốc biến thành những con tôm hùm ngoe nguẩy y như thật. Cụ là Nguyễn
Minh Châu, 89 tuổi, ở P.Bình Định, TX.An Nhơn, tỉnh Bình Định, người duy
nhất chế tác ra những con tôm hùm tre đi khắp nước và theo chân du
khách sang trời Tây.
Độc đáo tôm hùm bằng tre
Căn nhà của cụ Châu nằm trên đường Ngô Gia Tự, P.Bình Định luôn vang
tiếng đục đẽo. Khi “mục sở thị” hàng chục con tôm hùm bằng tre giống như
thật đang bu bám trên mảng tường trong căn nhà của cụ, chúng tôi mới
ngộ ra cái tên thân thương mà người dân nơi đây đặt cho cụ “Châu tôm
tre”.
Hồi tưởng lại cuộc đời mình, cụ Châu kể, dù chẳng được học hành bài
bản nhưng cụ rất mê hội họa, mê đến gắn đời vào nó. Lập gia đình, rồi
những đứa con lần lượt ra đời, áp lực kiếm tiền nuôi con khiến cụ Châu
đã biến niềm đam mê của mình thành tiền, bằng nghề đắp tranh nổi.
Ngày ấy còn khó khăn, những gia đình có khả năng mua tranh trang trí
nhà cửa chẳng bao nhiêu, khách hàng chỉ quanh quẩn trong địa phương. Tuy
nhiên, cái nghề đắp tranh nổi cũng đã đỡ đần cho gia đình cụ Châu một
thời gian dài. Đến khi hết khách hàng, không còn bán được tranh, cuộc
sống gia đình không thể trông cậy vào mấy sào ruộng. Trong cái khó ló
cái khôn, thế là cụ Châu nảy ra nghề làm những con tôm bằng tre.
Cụ Châu tâm sự: “Năm 1985, những con tôm hùm bằng tre đầu tiên ra đời
rất thô mộc nên chưa thu hút được khách mua, sản phẩm làm ra bán chỉ đủ
tiền chợ. Tôi lại mày mò, nghiên cứu làm những con tôm hùm to hơn, được
tô điểm màu sắc như con tôm hùm thật và tôi gắn đời với nó cho tới hôm
nay”.
Theo lời cụ Châu, phần đầu của tôm hùm tre nhìn phức tạp nhưng được
chế tác rất đơn giản, chỉ bằng gỗ cây bông gòn rất mềm và nhẹ, phủ lên
lớp keo, sau đó rải thêm lớp cát mịn, gắn râu. Tuy nhiên, khó nhất là
công đoạn tạo dáng cong cong cho thân tôm. Phần thân này được làm bằng
những khúc tre tròn, cưa xéo, xếp theo quy cách từ lớn đến nhỏ dần về
phía đuôi và được kết nối nhau bằng dây thép. Phần đuôi là những miếng
tre được chẻ rất mỏng, vuốt láng, xếp xòe ra. Râu tôm được làm bằng dây
chuối quấn vào sợi thép để dễ ngoe nguẩy.
Cụ Châu cho biết: “Để tôm tre thực sự có hồn, ngoài bàn tay dẻo dai,
tinh tế và óc sáng tạo thì nguyên liệu cũng quan trọng không kém. Loại
tre chuyên dùng để sản xuất tôm phải được ngâm 6 tháng dưới bùn, sau đó
vớt lên và phơi thật khô. Cây tre sẽ được cưa ra làm nhiều đoạn, mỗi
đoạn lại được tẩm, nhuộm hóa chất để có độ tuổi bền hơn. Nhuộm xong, tất
cả lại được đem phơi, sấy và được xông chống mối mọt, nhờ vậy tôm tre
mới có tuổi thọ cao”.
Truyền lửa nghề cho con cháu
Theo tìm hiểu của chúng tôi, hiện thợ làm tôm tre trong cơ sở sản
xuất của cụ Châu toàn là người trong gia đình gồm vợ chồng cụ, vợ chồng
con trai và 2 người cháu họ. Vợ chồng cụ phụ trách việc làm râu tôm. Hai
người cháu gái chịu trách nhiệm việc lắp ráp các đốt tre để tạo hình
cho con tôm. Những việc còn lại như xử lý nguyên liệu, cưa đốt tre, sơn
màu cho tôm... đều do vợ chồng người con trai đảm nhiệm.
Được
người cha cầm tay chỉ việc, đến nay ông Nguyễn Phúc Sơn, 56 tuổi, con
trai cụ Châu, đã thành thạo và vững tâm nối nghiệp làm tôm tre của cha.
Theo ông Sơn, làm tôm hùm tre khó nhất là lúc uốn lưng của con tôm sao
cho sinh động. Vì khi con tôm tre được tạo dáng sẽ thoát ra khỏi dáng
dấp thô kệch của thân tre, công việc khi ấy mới thành công.
Theo tìm hiểu của chúng tôi, sản phẩm tôm tre của gia đình cụ Châu
được phân thành 3 loại tùy kích cỡ, loại nhỏ nhất có giá 350.000
đồng/con, loại trung bình có giá 400.000 đồng/con, loại lớn 1.000.000
đồng/con. Bình quân, mỗi tháng gia đình cụ bán được khoảng 200-300 con
tôm tre đủ cỡ, ngày Tết thì lượng hàng bán ra tăng gấp 2-3 lần.
Tôm hùm tre đi Tây
Không quảng bá nhiều, thậm chí đến cái biển để gắn ở ngoài cũng không
có. Thế nhưng sản phẩm tôm hùm làm bằng tre được nhiều người biết đến.
Khách trong Nam, ngoài Bắc gọi điện đặt hàng. “Họ gọi qua điện thoại đặt
hàng rồi chuyển tiền vào tài khoản. Đúng ngày, tôi cho đóng gói chuyển
đúng địa chỉ. Mình làm ăn đàng hoàng, mấy chục năm nay chưa ai trả hàng
hay than phiền gì chuyện chất lượng” - cụ Châu chia sẻ.
Nói rồi cụ Châu khoe: “Tôi có 2 khách hàng lớn thường xuyên mua hàng
số nhiều, một ở Hà Nội và một ở TP.HCM. Tuy có mối quan hệ làm ăn đã
hàng chục năm rồi nhưng gia đình tôi và 2 vị khách hàng thân thiết kia
chưa một lần gặp mặt nhau. Khi cần, họ gọi điện đặt hàng rồi gửi tiền,
tôi gửi hàng đi. Đơn giản, gọn nhẹ”.
Nhiều người nghe danh tìm đến tận cơ sở của cụ Châu để mua về làm
quà. Không ít những con tôm hùm bằng tre của gia đình cụ theo chân khách
du lịch có mặt ở các nước. “Họ nói có nhiều Việt kiều rất thích sản
phẩm này nên đặt hàng mang qua tận Mỹ, Anh làm quà, để ngắm cho bớt nhớ
quê. Tôi nghe mà lòng thấy lâng lâng” - cụ Châu chia sẻ.
Thấy tôm hùm bằng tre có tiềm năng tiêu thụ, đã có nhiều lời đề nghị
đầu tư mở rộng sản xuất nhưng gia đình cụ Châu đều từ chối. Bởi theo cụ
Châu, sản xuất nhỏ lẻ kiểu gia đình mà cho ra sản phẩm tốt, đạt chất
lượng mới giữ được nghề. Nếu làm ra nhiều mà sản phẩm không có chất
lượng thì uy tín nghề sẽ dần mất đi.
Ông Nguyễn Văn Hà, chuyên viên Phòng Kinh tế TX.An Nhơn, cho biết:
“Không ngoa khi nói rằng gia đình cụ Châu là nơi duy nhất ở Việt Nam sản
xuất mặt hàng tôm hùm bằng tre, thậm chí là duy nhất trên thế giới.
Nhiều đoàn khách du lịch, kể cả khách nước ngoài, những đoàn công tác
đến thăm An Nhơn, chúng tôi đều dẫn đi tham quan cơ sở sản xuất tôm tre
của cụ Châu và họ rất thích thú cái nghề này”.
Theo: nguoitieudung.com.vn