Nằm trong con hẻm nhỏ gần cầu Ông Buông, quận 6, Tp. Hồ
Chí Minh, có một xóm vẫn miệt mài để làm ra những bức tượng Phật mặc cho
bên ngoài ồn ào, náo nhiệt của dòng người tấp nập.
Hỏi ra mới biết, đó là xóm chuyên làm tượng Phật hay được nhiều người
gọi với cái tên xóm Tượng chùa Giác Hải, nơi chuyên làm ra hàng chục
ngàn bức tượng Phật với đủ loại kích thước đi khắp cả trong lẫn ngoài
nước.
Gần 70 năm lưu giữ nghề làm tượng truyền thống
Vào một buổi trưa đầu tuần, tôi tìm đến xóm chuyên làm tượng, nơi
không ồn ào, không khoa trương mà ngược lại rất bình dị, yên tĩnh đến lạ
thường. Bởi tại đây, không chỉ đơn thuần là một xóm làm tượng mà cũng
chính là một ngôi chùa nhỏ mang tên Giác Hải.
Cái nghề làm tượng, không biết bắt nguồn từ bao giờ nhưng có lẽ đối
với những người nghệ nhân tại xóm đã gắn bó với nghề đã hơn nửa cuộc đời
của họ. Chính vì thế, nó đã ăn sâu vào trong người của họ, gắn bó như
người bạn, rồi trở thành cái nghiệp.
Điều khiến tôi ngạc nhiên, khi đến xóm làm tượng là hình ảnh một nghệ
nhân đang miệt mài, cẩn thận vẽ khuôn mặt cho bức tượng Phật Quan Âm mà
không để ý đến những hoạt động khác hay tiếng ồn bên ngoài. Hỏi ra, đó
là chú Quốc (68 tuổi) người nghệ nhân có kinh nghiệm hơn 45 năm gắn bó
với nghề.
|
Nghệ nhân Quốc đã gắn bó với nghề tại xóm Tượng từ hồi mới 16
tuổi, cũng chính là người lớn tuổi nhất trong nghề. Ảnh: Ngọc Nhiên
|
Theo lời kể của chú Quốc, cái nghề làm tượng này đã có cách đây khoảng
70 năm bắt nguồn từ ông Lê Văn Chánh (sống gần chùa Giác Hải). Lúc
trước, ông Chánh là một họa sĩ. Rồi nhờ một người bạn chỉ cho cách tạo
ra những bức tượng Phật, do vốn đã có năng khiếu nên ông Chánh học rất
nhanh và làm một cách thành thạo.
Và chính vì đam mê với cái nghề làm tượng nên ông Chánh đã lập ra một
cái xưởng tại nhà chỉ vỏn vẹn tấm biển ghi dòng chữ ‘xưởng làm tượng Lê
Văn Chánh’. Sau đó, nghề làm tượng được nhân rộng và được nhiều người
biết đến hơn do chính những bức tượng của xưởng ông Chánh đi khắp cả
nước. Cứ thế, chúng lan tỏa ra cả ngoài nước. Một thời gian sau, xuất
hiện nhiều xưởng làm tượng hơn, dần dần thành cả xóm tự bao giờ.
Sau này, xưởng Lê Văn Chánh được đổi tên thành xưởng làm tượng Ba
Tiến, bởi do ông Chánh truyền nghề lại cho con trai của mình. Xưởng làm
tượng Ba Tiến được xem là xưởng có thâm niên lâu năm nhất trong xóm,
cũng là xưởng sản xuất lớn nhất, đặc biệt là các tượng lớn.
|
Nghề làm tượng rất tuy khó mà dễ bởi phải cần sự cẩn thận và khéo léo. Ảnh: Ngọc Nhiên
|
Trong xóm có lẽ xưởng gìn giữ được những tinh hoa truyền thống của gia
đình là xưởng Ba Tiến. Người con trai của ông Chánh kế nghiệp không chỉ
đam mê và mà khi làm tượng thì dồn hết cả tâm hồn và mọi công đoạn.
Bên cạnh đó, ông Chánh không chỉ là truyền nghề cho con trai mà còn cả
các người anh em. Nên trong 10 xóm làm tượng thì gia đình ông Chánh đã
chiếm 4 xưởng.
|
Khách đến đặt hàng không chỉ ở trong nước mà còn cả ngoài nước. Ảnh: Ngọc Nhiên
|
Và không chỉ riêng xưởng Ba Tiến là nghề truyền thống gia đình mà hầu
hết nghề làm tượng này là nghề truyền thống gia đình mấy đời của nguyên
cả xóm. Bởi cái nghề này nhìn thì dễ nhưng khi làm thì lại rất khó, chỉ
có ai phải thật từ tốn và yêu nghề thật sự thì mới có thể làm được.
Thổi “hồn” vào tượng
Nghề làm tượng tuy dễ mà khó bởi để làm ra một bức tượng hoàn chỉnh
phải mất rất nhiều thời gian và đòi hỏi rất sự cẩn thận, tỉ mỉ trong
từng thao tác. Chính vì thế, một bức tượng hoàn chỉnh phải trải qua rất
nhiều công đoạn như làm khuôn, làm nguôi, chà nhám, sơn, phơi nắng, chọn
màu,… nên mỗi công đoạn thì sẽ có riêng mỗi nghệ nhân đảm nhiệm thì mới
đảm bảo tính chuyên môn cao trong từng chi tiết của bức tượng.
|
Công đoạn làm khuôn là khó nhất bởi cần nhiều sức lực những
khi di chuyển bức tượng sau khi đã đổ thạch cao xong. Ảnh: Ngọc Nhiên
|
Theo chia sẻ của chú Quốc: "Công đoạn làm khuôn là nặng nhất, đòi hỏi
nhiều sức lực vì phải khiêng các bức tượng sau khi đã thạch cao đã được
đổ trong khuôn. Nếu các tượng từ 50 đến 60 kg thì khoảng 2 người di
chuyển. Còn từ 100 kg trở lên thì phải nhiều người.
Khâu quan trọng nhất là phun sơn màu bởi để bức tượng có màu sắc tươi
tắn và màu bám lâu thì nghững nghệ nhân phải vừa phun sơn vừa phải phun
màu nhiều lớp mà phải thật đều tay’.
|
Chú Út người cũng có kinh nghiệm hơn 45 năm trong nghề. Ảnh: Ngọc Nhiên
|
Đa số các bức tượng ở đây được làm theo mẫu có sẵn hoặc theo thiết kế
riêng của khách hàng. Tuy nhiên, giá trị các bức tượng thiết kế riêng sẽ
cao hơn vì đòi hỏi người thợ phải tập trung thiết kế sao cho đúng với
"gu" của khách hàng nhất.
|
Những bức tượng ở xóm làm tượng đa số là đều có mẫu sẵn đôi
khi lại có mẫu thiết kế riêng của khách yêu cầu. Ảnh: Ngọc Nhiên
|
Còn về chất liệu để làm ra bức tượng thì có 2 loại: thạch cao và xi
măng. Tượng để thờ trong nhà thì làm bằng thạch cao còn nếu như thờ bên
ngoài thì phải bằng xi măng, do bên ngoài tiếp xúc trực tiếp với thời
tiết nên chỉ có xi măng mới có sức chịu được cao.
|
Công đoạn phun sơn cũng rất quan trọng bởi màu sắc của bức
tượng phải thật tươi tắn và độ bền phải được đảm bảo. Ảnh: Ngọc Nhiên
|
Nghệ nhân Quốc chia sẻ thêm: "Nghề này khó lắm, khó ở chỗ mình phải có
kinh nghiệm thì mới làm được, và phải đam mê, cẩn thận trong từng chi
tiết thì mới thổi được cái hồn cho tượng được’.
Khi hỏi về cái duyên khi đến với nghề, nghệ nhân Quốc vui vẻ chia sẻ:
"Hồi đó nhà chú ở gần xưởng Ba Tiến này, rồi do nhà không có điều kiện
để học nữa nên chú xin qua xưởng làm tượng này để học nghề.
Lúc đầu thì chú cũng làm lặt vặt mấy chi tiết nhỏ như là trộn xi măng
hay làm mấy bức tượng nhỏ. Dần dần, chủ xưởng thấy chú cũng đam mê và
cần cù, chăm chỉ nên chỉ cho chú cách làm tượng đến tận bây giờ. Làm
riết rối nghề thành nghiệp của chú nên bỏ cũng đâu được, ngày nào không
làm thì buồn chán lắm cô ơi’.
|
Đối với nghệ nhân Quốc nghề làm tượng như là cái nghiệp, là
người bạn đời với chú bởi nó đã gắn bó hơn nửa đời mình. Ảnh: Ngọc Nhiên
|
Có lẽ, theo lời chia sẻ của nghệ nhân Quốc cùng cách chú và các nghệ
nhân khác khi làm từng chi tiết của bức tượng, tôi cảm nhận được lòng
yêu nghề, sự đam mê, cẩn thận vói đôi bàn tay khéo léo, tỉ mỉ như dồn
hết cả tâm huyết, cái tâm của mình để cho ra những bức tượng thật hoàn
hảo, chất lượng.
|
Mặc cho Sài Gòn ồn ào, náo nhiệt xóm chuyên làm tượng vẫn mãi
miệt mài với nghề mà họ đã đam mê, bới nó cái nghề truyền thống của gia
đình để lại. Ảnh: Ngọc Nhiên
|
Cứ thế dù cho Sài Gòn có mưa hay nắng, xóm chuyên làm tượng Phật vẫn
luôn miệt mài, chăm chỉ tiếp nối với cái nghề truyền thống của gia đình
dể tạo ra những bức tượng đi khắp cả nước cũng nhu ngoài nước hơn suốt
70 năm qua. Một nghề mang đậm tinh hoa của người Việt Nam.
Theo: nguoiduatin.vn