Langnghevietnam.vn- Vicrafts.vn  - Nghệ thuật Tranh cát trên Thế giới có lịch sử phát triển từ rất lâu đời. Nam Mỹ được coi là cái nôi của Tranh cát, nó bắt nguồn từ một số dân tộc thiểu số ở vùng Châu Mỹ mục đích chủ yếu là phục vụ các nghi thức Tôn giáo.

Nghệ nhân làng nghề Việt Nam Trần Thị Hoàng Lan( Ý Lan)

Tranh cát ở Việt Nam bắt đầu xuất hiện từ sau năm 1997 nhưng chưa biết chính xác ai là người khai sáng ra bộ môn Nghệ thuật này. Theo một số phương tiện thông tin đại chúng, thì đa phần cho rằng, người khởi nguồn ra Tranh cát chính là Nghệ nhân Ý Lan, qua nhiều quá trình mày mò và hoàn thiện, Tranh cát trở thành một môn Nghệ thuật độc đáo. Nhân dịp đầu năm Bính Thân 2016, Biên tập Nguyễn Vân  Làng nghề Việt Nam đã có cuộc trò chuyện với chị Trần Thị Hoàng Lan hiện là Giám đốc Công ty Tranh cát Ý Lan.

Một số hình ảnh về nghệ nhân đang chế tác:

 P/V: Xin chị cho biết điều gì đã đưa chị đến với nghề Tranh cát?

Ý Lan: Tôi quá thích thú với cảnh sắc thiên nhiên tuyệt vời của dải đất hình chữ S, Tôi muốn đem một ít cát về nhà làm kỷ niệm. Nghĩ vậy nên Tôi mang cát dự định sẽ để vào lọ cắm hoa cho đẹp. Khi đem về nhà Tôi bỗng thấy những lớp cát xen kẽ vào nhau tạo thành những đường gợn sóng chồng chất, uốn lượn thật hài hòa và màu sắc đẹp lạ kỳ của cát đã thu hút tôi. Tôi hoạt động trong nhiều lĩnh vực khác nhau nhưng cảm xúc trước vẻ đẹp vừa rạng ngời vừa thâm trầm của cát dưới ánh nắng mặt trời làm tôi say mê. Mỗi ngày Tôi kiên nhẫn, tỉ mỉ với những hạt cát li ti óng ánh, nhiều khi thức trắng đêm với những họa tiết phức tạp của bức tranh. Dù  Tôi chưa một lần được học qua hội họa, chưa từng biết gì về nghệ thuật, chỉ có lòng đam mê. Trong vòng sáu tháng Tôi đã  tìm ra được bí kíp vẽ tranh cát, Tôi đã làm ra gần 70 tác phẩm. Ngày nào cũng vậy, cứ rảnh rỗi, Tôi lại lôi Cát ra để làm Tranh. Dường như, trong từng hạt cát có một sức hút mãnh liệt và rất dữ dội đối với Tôi, khiến cho Tôi không ngừng học hỏi, tìm tòi và sáng tạo.

P/v: Chị  nói đến “sáng tạo” vậy đến nay chị đã có bao nhiêu tác phẩm để lại nhiều dấu ấn?

Ý Lan: Tôi từng được ghi danh vào Kỷ lục Guinness là Người tìm được nhiều màu cát nhất Việt Nam với 33 màu cát vào ngày 02/02/2005, tự phá vỡ Kỷ lục của mình với 82 màu cát vào năm 19/7/2008, đến năm 2012 Tôi đã tìm được 88 màu cát thiên nhiên phục vụ cho công việc sáng tạo của mình và với 88 màu cát này Tôi cũng đã vinh dự nhận được Bằng Kỷ lục Châu Á (ASIA BOOK OF RECORDS). Những tác phẩm Tôi tâm huyết nhất không thể không kể đến bức tranh 10 Cô gái ở Ngã Ba Đồng Lộc, bộ tranh khổ lớn Kỷ niệm 1000 năm Thăng Long Hà Nội, bộ tranh về Chủ tịch Hồ Chí Minh, về Bác Tôn, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, các loại tranh Phong cảnh Quê hương Đất nước, những bức tranh Chân dung về các Nguyên thủ Quốc gia và vùng Lãnh thổ như: tại Hội nghị Thượng đỉnh APEC họp tại Hà Nội vào cuối năm 2006. Rồi đến Hội nghị Ngoại trưởng thuộc khối ASEAN năm 2010, tôi đã thực hiện 33 bức chân dung các Vị này bằng cát. Họ đã vô cùng khen ngợi và thán phục, cho rằng nhận được tặng phẩm vô cùng quý giá chỉ Việt Nam mới có. Tranh cho Vua và các Tướng của nước Cô-oét hay ngài Lý Hiển Long - Thủ tướng của nước Singapore đặt hàng để tặng cho ngài Tổng thống Bush ..v..v..

P/V:  Chị là một nữ doanh nhân không chỉ thành đạt trong kinh doanh mà còn được nhiều người yêu mến vì những hoạt động từ thiện. Vậy chị có thể cho biết điều gì đã giúp chị trải lòng mình đến với mọi người được như vậy?

Ý Lan: Hồi nhỏ, nhà bà ngoại tôi có hai cái lu, một cái lu lớn và một cái lu nhỏ. Hễ mỗi lần nấu cơm, bà ngoại múc từ cái lu lớn một lon gạo đổ vào nồi rồi múc một lon gạo nữa đổ vào cái lu nhỏ. Tôi hỏi bà ngoại tại sao phải đổ gạo vào lu nhỏ? Ngoại nói: ''Mình ăn no phải nhớ đến những người đói rách ngoài kia. Ngoại đổ gạo chừng nào đầy lu thì ngoại sẽ đem cho những người nào thiếu thốn”. Chuyện về hai cái lu gạo từ thời nhỏ đã làm tôi nhớ mãi. Đó là bài học từ bi đầu tiên bà ngoại dạy cho tôi. Mình thương và chia sẻ cho những người không quen biết đó gọi là từ bi, tôi hiểu đơn giản là vậy. Cũng từ đó tôi tin vào nhân quả là mình trồng hạt xoài thì sẽ hái trái xoài. Bây giờ cứ vào ngày rằm, mồng một hàng tháng, tôi tổ chức nấu cơm chay từ thiện tại Câu lạc bộ Hội Nhà báo để gây quỹ giúp đỡ cho con em thương binh liệt sĩ. Những triển lãm tranh cát của tôi như ''10 Cô gái Đồng Lộc'' thường là ủng hộ quỹ từ thiện cho địa phương, ngoài ra tôi còn nhận dạy nghề cho các em khuyết tật học làm tranh cát, như vậy các em có thể tự mình hoà nhập xã hội, không còn mặc cảm, đồng thời giảm bớt gánh nặng cho xã hội. Từ năm 2002 tới nay nhiều em đã trở thành nghệ nhân Tranh cát giỏi, có thu nhập cao, tôi mừng vì cuộc sống mọi người giờ đã ổn định và phát triển hơn xưa. 

P/V: Xin cảm ơn chị. Chúc chị và gia đình một năm mới sức khỏe và hạnh phúc.

Với những bức tranh cát họa tiết phong cảnh thiên nhiên, cảnh trăng trên biển, đường quê, hoa và cá, hoặc những bức chân dung thể hiện sinh động từng chi tiết đã thu hút những người yêu nghệ thuật. Tranh cát Ý Lan không chỉ được yêu thích ở Việt Nam mà còn nhiều nước trên Thế giới biết đến.

Tranh cát Ý Lan có mặt hầu khắp các Quốc gia ở Châu Á, Châu Âu và Châu Mỹ. Chính vì thế mà Tranh cát Ý Lan vinh dự được đánh giá và bầu chọn là “Cúp vàng Sản phẩm uy tín chất lượng”. Tranh cát Ý Lan không chỉ đơn thuần là tranh trang trí mà đã trở thành món quà văn hoá nghệ thuật độc đáo mới lạ.

Hiện nay tại nhà, đồng thời cũng là Công ty của chị luôn mở cửa cho khách đến tham quan và tìm hiểu về Tranh cát. Để tạo điều kiện cho những người yêu thích bộ môn Nghệ thuật Tranh cát có cơ hội tìm hiểu và tự trải nghiệm làm tranh cát, nhiều năm qua Công ty TNHH Tranh cát Ý Lan của chị đã thực hiện dịch vụ “Nghịch cát” thu hút được nhiều du khách trong và ngoài nước đến tham gia trãi nghiệm. Táo bạo hơn chị đã nghĩ đến việc cử Nghệ nhân làm Tranh cát ra nước ngoài để hướng dẫn, đào tạo cho những người có cùng chung niềm đam mê môn Nghệ thuật này. Nếu điều này trở thành hiện thực sẽ làm cho bộ môn Nghệ thuật Tranh cát của Việt Nam vươn ra khắp Thế giới.

Với những đóng góp cho nghệ thuật tranh cát chị Ý Lan đã được Hiệp hội Làng nghề Việt Nam phong tặng Nghệ nhân làng nghề Việt Nam và Kỷ lục Guiness Việt Nam công nhận là người tìm ra nhiều màu cát tự nhiên nhất Việt Nam.  Đồng thời, chị cũng là người có được Bằng Độc quyền Sáng chế Tranh cát số 9046 do Cục Sở hữu Trí tuệ thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ cấp vào năm 2011.

                                                                                      Bài & hình: Nguyễn Vân