Hơn một lần tôi mê mẩn ngắm quần thể tượng sống động, phi phàm ở chùa
Linh Ứng trên núi Sơn Trà. Vẫn thầm hỏi, ai làm nên tuyệt tác ấy? Rồi
một cơ duyên chợt đến, tôi gặp được tác giả những pho tượng: Nghệ nhân
ưu tú Nguyễn Việt Minh ở làng đá Non Nước (P. Hòa Hải, Q. Ngũ Hành Sơn,
TP Đà Nẵng).
"Các cụ tổ nhà tôi chủ yếu làm nông. Thời trước,
chế tác đá là công việc lúc nông nhàn. Cụ tổ làng đá đến nay thực vẫn
chưa rõ là ai, chỉ biết được truyền từ Thanh Hóa vào trong dòng người di
cư thời các chúa nhà Nguyễn. Có người bảo rằng, khi người Pháp đến Đà
Nẵng vào thế kỷ XIX họ đã thấy những người đàn ông An Nam lom khom ở Ngũ
Hành Sơn đục đẽo đá rồi. Riêng nhà tôi đã được 5 đời. Tôi vào nghề từ
nhỏ, ban đầu phụ giúp cha, sau học hỏi tự làm" - nghệ nhân Nguyễn Việt
Minh kể.
|
Nghệ
nhân Nguyễn Việt Minh (trái) và cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt, ở giữa là bức
tượng Thủ tướng do nghệ nhân tạc. Ảnh: Pham An Duong |
Pho tượng Bác Hồ
Từ
sau Cách mạng tháng Tám 1945, vùng Hòa Hải - Ngũ Hành Sơn là căn cứ
cách mạng. Chiến tranh loạn lạc, nghề đá hàng trăm năm truyền lại đã mai
một đi nhiều. Trai tráng trong vùng phần nhiều đều tham gia kháng
chiến. Nghệ nhân Nguyễn Việt Minh cũng nằm trong số đó. Ông là người
tham gia cánh quân từ bến Đò Xu đánh vào cơ quan đầu não địch ở Đà Nẵng
trong chiến dịch Mậu Thân năm 1968. Chẳng may, bị địch bắt, ông bị kết
án rồi đày ra nhà lao Phú Quốc, mãi đến khi gần giải phóng mới được trả
về.
Nghệ nhân Nguyễn Việt Minh kể: "Hồi ra tù, tôi chỉ còn hai mấy
ký. Mắt mờ, chân xiêu, điều trị, nghỉ dưỡng hai năm sau mới lại sức.
Vừa lúc giải phóng, tôi ra tham gia chính quyền. Nghề đá lúc bấy giờ gần
như tàn lụi. May sao, trong lúc suy vi ấy, quãng năm 1976, Thủ tướng
Phạm Văn Đồng ghé thăm làng đá. Thủ tướng hỏi tôi: "Nghề này giờ ra
sao?". "Dạ, bỏ rồi bác ơi!". Nghe vậy, Thủ tướng không hài lòng, dặn
ngay: Giải phóng rồi ta xây dựng đất nước. Dân ta sẽ giàu lên, cần trang
trí nhiều hơn, đẹp hơn. Do đó, phải duy trì nghề chế tác đá...". Tiếp
đó, Thủ tướng Phạm Văn Đồng thăm nghệ nhân Nguyễn Sang, bấy giờ đang tạc
tượng Bác Hồ, nhưng không giống, vì chỉ nhìn ảnh để tạc chứ không có
mẫu. Thời gian sau, Thủ tướng gửi vào tặng làng đá một bức tượng Bác Hồ
để các nghệ nhân tham khảo. Từ đây, làng đá tạc tượng Bác Hồ bằng đá.
Tượng Bác Hồ được tạc bởi những đôi tay tài hoa của làng đá Non Nước trở
thành món quà lưu niệm quý giá để lãnh đạo tỉnh, lãnh đạo Quân khu 5
tặng địa phương, đơn vị tỉnh bạn. Năm 1977, HTX điêu khắc đá mỹ nghệ Non
Nước ra đời, với khoảng 100 xã viên, trong đó có 30 thợ điêu khắc, do
ông Nguyễn Việt Minh làm chủ nhiệm. Nghề đá Non Nước hồi sinh!
|
Nghệ nhân Nguyễn Việt Minh |
Mở đường cho đá