Lâu nay, trong cộng đồng dân tộc Dao, hiếm có ai đạt đến độ
thành thục trong nghề làm trống như ông Lý Phủ Quyện, ở bản Tà Chải (xã
Tả Phình, huyện Sa Pa, Lào Cai). Ít ai biết rằng, với nghề làm trống,
ông Quyện không chỉ "sống khỏe", mà còn thỏa mãn được ước muốn của mình
là, giữ gìn và khôi phục "cái hồn" văn hóa của trống Dao.
Nghề công phu
Xưởng làm trống của ông Lý Phủ Quyện nằm trong bản người Dao ở Tà Chải,
giữa vùng núi rừng được mệnh danh là "thiên đường du lịch" Sa Pa. Ở
vùng này, trống là một trong những thứ không thể thiếu của mọi hoạt động
văn hóa như lễ Tết, ma chay, cưới hỏi...
Tiếp chúng tôi, ông Quyện tâm sự: "Từ bé, tôi đã có niềm đam mê với
những âm thanh từ tiếng trống Dao. Cứ mỗi khi rảnh rỗi, tôi lại lân la
bên cạnh cha để xem ông làm trống. Thấy tôi say mê, cha tôi dành tất cả
công sức để truyền nghề. Xưa nay, ít thấy ai làm giàu từ nghề làm trống,
nhưng đã mấy chục năm theo đuổi, cho tới giờ, tôi vẫn quyết chung thủy
với nghề, vì đó là vốn quý của tổ tiên để lại...".
 |
|
Hằng ngày, ông Lý Phủ Quyện vẫn miệt mài làm trống. |
Theo ông Quyện, điều quan trọng đối với người làm trống là phải biết
gìn giữ, cải tiến và phát triển những sản phẩm ngày càng tinh xảo, bằng
sự khéo léo của bàn tay, sự nhanh nhạy của đôi mắt, sự kiên trì, nhẫn
nại của ý chí và sự cảm nhận bằng tâm hồn. Mỗi chiếc trống làm ra, với
ông, đều là một tác phẩm nghệ thuật thực thụ, không chỉ cần có cơ bắp và
lòng kiên trì, mà phải có cái khiếu của người nghệ sỹ.
Vì thế, làm trống là công việc rất kén người, không phải ai muốn theo
nghề cũng có thể trở thành thợ giỏi. "Chỉ riêng việc tạo nên những đường
cong uốn lượn của tang trống đã là công việc đòi hỏi sự công phu, phải
có bí quyết riêng. Theo nghề từ nhỏ cho tới giờ, tôi vẫn chưa thấy hài
lòng, vẫn phải vừa làm vừa tập thêm" - Ông Quyện cười hóm hỉnh.
Cũng theo ông Quyện, nghề làm trống đòi hỏi sự công phu, nhưng có thể
khái quát thành những bước cơ bản như chọn gỗ, xẻ, ghép các tang trống,
căng da, trong đó cách chọn gỗ làm tang trống và chọn da rất quan trọng.
Thứ gỗ tốt nhất để có thể làm nên một chiếc trống Dao chuẩn là gỗ trâm,
người Dao gọi là "tràng phìn đẻn", thường mọc ở trên núi cao. Đây là
loại gỗ bền, dẻo, ít bị mối mọt, có chất lượng âm thanh tốt nhất. Mặt
trống được căng từ da của những con bò hay dê núi. Quá trình căng, phơi
da, tuyệt đối không để tiếp xúc với nước.
Điểm đặc biệt trong những chiếc trống của người Dao là, mặt trống được
căng bằng những sợi mây rừng hun khói kỹ càng, néo vào những chiếc nêm
gỗ, ghim vào tang trống một cách khéo léo. Do người Dao thường xuyên sử
dụng trống vào các dịp lễ, Tết truyền thống, nên kỹ thuật "gò" tang cũng
như căng mặt trống cho từng loại, cũng có sự khác biệt, sao cho khi gõ,
nó phải phát ra âm thanh theo ý muốn.
Ông Quyện kể, những ngày đầu làm trống, ông "mắc" nhất ở hai khâu này,
vì chưa xác định được độ rung của da trống cũng như độ dày, mỏng của
tang. Do từng loại trống phải được áp dụng các kỹ thuật khác nhau, nên
thường phải mất 5 năm chăm chỉ tập luyện, các sản phẩm làm ra mới theo
được ý người thợ.
Tự hào bản sắc
Học nghề từ năm 16 tuổi, sau 5 năm, ông Lý Phủ Quyện bắt đầu "sự
nghiệp" làm trống riêng của mình. Do trong cộng đồng người Dao, nghề làm
trống mang tính chất "cha truyền con nối", hơn nữa không phải ai cũng
nắm được những bí quyết chỉnh âm, thuộc da, để có thể cho ra đời những
sản phẩm theo đúng tiêu chuẩn của người Dao, nên khách hàng đến với ông
đều đặn, theo đó, thu nhập từ nghề cũng khá.
Nhưng mưu sinh vẫn chỉ là một chuyện, với ông Quyện, qua gần 30 năm
chung thủy với nghề, đến giờ, ông mới thấu hiểu được giá trị tinh tế của
từng sản phẩm làm ra, trân trọng và tự hào về những chiếc trống mang
bản sắc của dân tộc mình. Rất nhiều người thợ cùng lứa với ông đã bỏ
nghề đi làm việc khác, nhưng ông, với niềm đam mê, vẫn hành nghề, đáp
ứng nhu cầu của khách đến nhà đặt hàng, đồng thời đào tạo, truyền nghề
cho thế hệ nối nghiệp mình.
Ông tự hào: "Tôi bây giờ không còn ít tuổi nữa, phải tranh thủ quãng
đời còn lại dốc tâm truyền thụ những kỹ năng, kinh nghiệm cho thế hệ trẻ
để sau này nối nghiệp. Truyền nghề cho lớp trẻ cũng là để góp phần duy
trì, phát triển nét văn hóa truyền thống đặc trưng của dân tộc Dao nói
riêng và các dân tộc thiểu số khác ở Sa Pa nói chung...".
Bày tỏ sự khâm phục của mình với tài nghệ và tâm huyết của ông Lý Phủ
Quyện, cụ Lý Thào Lênh, một bậc cao niên trong cộng đồng người Dao ở Tả
Phình, cho biết, từ trước đến nay, người Dao rất kính trọng những người
làm ra nhạc cụ truyền thống như trống, kèn, lục lạc... Do tâm huyết với
nghề của tổ tiên, nên chất lượng trống do ông Quyện làm ra luôn được
đồng bào ưng ý.
"Không chỉ góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa của dân tộc Dao, cái tài
của ông Quyện còn giúp thu hút khách du lịch đến với Tả Phình. Điều này
cũng đồng nghĩa với việc văn hóa của người Dao ngày càng được nhiều
người biết đến" - Cụ Lênh nói trong ánh mắt tự hào.
Theo : bienphong.com.vn