Cất bằng đại học, bỏ phố về làng mê đắm những pho tượng gỗ
(Ngày đăng: 09/01/2014 Lượt xem: 658)
Anh Đỗ Xuân Xuyến, SN 1974, sinh ra
và lớn lên tại làng nghề Thiết Úng, gia đình nhiều đời theo nghề truyền
thống của làng nên từ nhỏ anh đã đam mê và yêu những đường nét chạm khắc
trên từng khúc gỗ.
Đến thăm làng nghề truyền thống chạm
khắc gỗ Thiết Úng, xã Vân Hà, huyện Đông Anh, Hà Nội, chúng tôi được một
vị khách Việt kiều giới thiệu đến anh Đỗ Xuân Xuyến, là người có bàn
tay tài hoa ở làng nghề này khi biến những khúc gỗ thành những tượng gỗ
chân dung như người thật…
Về làng vì đam mê nghề truyền thống
Anh
Đỗ Xuân Xuyến, SN 1974, sinh ra và lớn lên tại làng nghề Thiết Úng, gia
đình nhiều đời theo nghề truyền thống của làng nên từ nhỏ anh đã đam mê
và yêu những đường nét chạm khắc trên từng khúc gỗ.
“Học hết
THPT, tôi ở nhà làm cùng bố mẹ và để ý thấy ở làng các tầng lớp thợ chạm
khắc gỗ chủ yếu đi tìm mẫu mã về làm bằng cách truyền nghề, truyền
khẩu. Riêng tôi lại thích một cái gì đó mới và khác biệt hơn nên làm ở
nhà được 3 năm thì tôi quyết tâm đi học, thi đậu vào khoa Điêu khắc,
trường ĐH Mỹ thuật.
Năm 2000 ra trường, tôi vào làm ở Cty gốm sứ
Minh Long, thuộc Cty Mỹ thuật Trung ương, chi nhánh TP HCM. Tại đây
tôi đã tự tay sáng tạo ra nhiều tác phẩm điêu khắc đạt chất lượng cao
khiến khách hàng rất hài lòng nhưng chủ yếu các tác phẩm đó được làm từ
thạch cao hoặc đá. Tôi nhớ nhất ngày tôi hoàn thành bức tượng bằng đá
của cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt, tôi rất tâm huyết không chỉ vì đam mê nghề
mà đó là người tôi vô cùng kính trọng. Ngày các con của ông đến nhận
tượng, cũng có một số điểm khiến họ không vừa ý nhưng khi được tôi giải
thích về nghệ thuật điêu khắc thì họ hài lòng khiến tôi rất vui và có
thêm động lực”, anh Xuyến cho biết.
Gần chục năm sinh sống và làm
việc tại TP HCM, anh Xuyến đã lập gia đình, lấy vợ người ở tỉnh Tiền
Giang. Cuộc sống khá ổn định nhưng anh vẫn đau đáu ngóng về quê hương.
Nhiều người bạn ở quê biết tay nghề của anh cũng bảo anh về làng làm gỗ,
làng còn thiếu những người có chuyên môn sâu về chân dung truyền thần
điêu khắc trên chất liệu gỗ. Năm 2012, anh quyết định đưa vợ con về quê
lập nghiệp.
Nghề chạm khắc gỗ ở Thiết Úng đã tồn tại gần 400 năm,
tháng 2-2010 được UBND TP Hà Nội công nhận làng nghề truyền thống. Lớp
nghệ nhân đi trước của làng đã đóng góp to lớn trong việc bảo tồn và
phát triển những tinh hoa nghề của cha ông để lại, từng được triều đình
phong hàm, phong tước hiệu cao.
Vài năm trở lại đây, nhu cầu về
sản phẩm đồ gỗ mỹ nghệ trên thị trường tăng cao, nghề điêu khắc gỗ mỹ
nghệ của thôn Thiết Úng đã lan rộng ra các thôn lân cận. Ngoài các tác
phẩm tượng gỗ dân gian thì các cơ sở điêu khắc trong làng còn làm thêm
đồ nội thất phục vụ nhu cầu của người tiêu dùng, phong phú về chủng
loại, đa dạng về mẫu mã.
“Tôi thích sáng tạo, phá cách với lại
làm nghệ thuật cần môi trường thoải mái để sức sáng tạo của mình không
bị hạn chế. Để có được sự khác biệt, không đi theo lối mòn cũ, tôi đã
tìm hiểu kỹ từ các nghệ nhân cho đến các hộ dân trong làng, chưa có ai
tự phác thảo sáng tạo mẫu mã để phát triển mảng điêu khắc chân dung.
Bằng kinh nghiệm nhiều năm làm ở Cty mỹ nghệ cộng với kiến thức thầy cô
dạy ở trường ĐH, tôi quyết tâm khai phá “vùng đất mới” với tất cả niềm
đam mê, tâm huyết và lòng yêu nghề sâu sắc, tôi trở lại quê hương và gắn
bó với nghề truyền thống của cha ông”, anh Xuyến chia sẻ.
Đại lão hòa thượng Thích Huyền Tôn, được anh Xuyến phác họa bằng đất sét trước khi điêu khắc bằng gỗ. Ảnh: Lê Mận
Làng
Thiết Úng nhộn nhịp tiếng đục đẽo, tiếng máy và tiếng cười nói của
người dân đang sản xuất. Còn cơ sở điêu khắc của gia đình anh Xuyến nằm ở
rìa làng, vắng vẻ và thanh tĩnh hơn, từ ngoài cổng vào trong nhà là
những khúc gỗ, rồi đến những sản phẩm đang làm dở dang cho đến những bức
tượng đã được hoàn thiện đẹp mê hồn, chờ khách hàng đến lấy.
Anh
Xuyến cho biết: “Trước đây xưởng gia đình tôi sản xuất ở trung tâm
làng, nhưng khi tôi về, tôi chuyển riêng ra đây. Vì không gian nhộn
nhịp, sầm uất khiến sức sạng tạo bị giảm sút.
Điêu khắc chân dung
hay điêu khắc toàn thân thì quan trọng nhất là khuôn mặt tác phẩm đó
phải có hồn. Làm điêu khắc chân dung người thật khác xa với điêu khắc
chân dung dân gian. Chính vì vậy, nghề này đòi hỏi sự kiên trì, lòng yêu
nghề, sự đam mê, sáng tạo và đặc biệt là óc thẩm mỹ cao.
Bình thường
ở làng, họ tìm mẫu mã rồi về làm, còn tôi tự sáng tạo ra mẫu mã, tự
làm. Khách hàng yêu cầu như thế nào thì tôi dựa vào tư liệu và tấm ảnh
họ đưa cho rồi làm theo đúng yêu cầu của họ.
Đối với tượng chân
dung dân gian như tượng Phật Di Lặc thì đơn giản là chỉ cần ước tỷ lệ
tương đối, còn tượng điêu khắc chân dung người thật thì phải chính xác
với hình ảnh đến 95%, gương mặt phải biểu cảm, có hồn.
Vì vậy
khi nhận được đơn đặt hàng của khách, tôi phải trải qua nhiều công đoạn
phức tạp, đi tìm đất sét (lọai đất dẻo, dai và không có sạn) mang về nặn
khuôn theo chuẩn kích thước và giống nhất với ảnh cho khách xem, nếu
khách thấy ưng và đồng ý thì mình mới làm bằng gỗ.
Với loại gỗ
rẻ như gỗ mít tuy dễ làm nhưng độ bền và đẹp thì gỗ trắc ăn đứt cả chục
lần nhưng giá thành và quá trình chạm khắc lại khó gấp chục lần gỗ mít.
Gỗ trắc để càng lâu màu gỗ càng ngả về màu nâu bóng, cổ kính rất đẹp và
sang trọng.
Quá trình làm đòi hỏi người thợ phải tự tìm tòi từ
cách thể hiện, dáng đứng thế nào cho hợp lý với từng chi tiết tỉ mỉ,
đường nét có thẩm mỹ để bức chân dung sống động, chân thật. Điều đó đòi
hỏi phải tự mình sáng tạo ra, tự nghĩ trong đầu thôi.
Một bức
tượng điêu khắc chân dung người thật trên gỗ có hàng trăm chi tiết nhưng
khó nhất là khuôn mặt, từ ánh mắt, khóe mắt, khóe miệng cười, làm thế
nào để được một khuôn mặt biểu cảm giống người thật. Tất cả đều phải có
sự sáng tạo và óc thẩm mỹ.
Bức tượng chân dung điêu khắc người
thật đầu tiên của tôi được hoàn thiện sau 2 tháng kỳ công, cần mẫn làm
một mình. Ai nhìn cũng ngạc nhiên và khen ngợi vì từ trước đến nay mọi
người mới chỉ nhìn qua chất liệu thạch cao hoặc đá, đồng.
Sản
phẩm đầu đời được một vị khách ở Nghệ An mua và còn đặt làm bức tượng về
một danh nhân. “Chân ướt, chân ráo” về làng, lại làm một mảng riêng mà
không ai làm, không mấy khởi sắc vì giá thành cao, lại khó làm. Thế
nhưng thành công đó khiến tôi có thêm động lực, tôi vui và hạnh phúc khi
nhìn lại thành quả đầu tiên của mình trên chất liệu gỗ”.
Từ đó
đến nay anh Xuyến đã thực hiện thành công nhiều tác phẩm điêu khắc bằng
gỗ, anh đã “thổi hồn” vào những khúc gỗ vô tri, biến chúng thành những
bức tượng chân dung như người thật khiến nhiều người thán phục.
Một bức tượng đang dang dở các công đoạn.
Muốn được nhiều người cộng tác cùng phát triển
Được
biết từ lúc mở xưởng, thành công với nhiều bức tượng sống động và tinh
tế, đơn đặt hàng tới cơ sở sản xuất của anh Xuyến liên tục làm không kịp
vì ngoài anh ra chưa ai có khả năng làm được như khách yêu cầu.
Em
trai của anh Xuyến là anh Đỗ Thanh Xuân, SN 1980, học ĐH Xây dựng, ra
trường đi làm đúng chuyên ngành nhưng cũng vì muốn gắn bó với nghề
truyền thống của gia đình nên theo anh trai “bỏ phố về làng”.
“Hiện
xưởng tôi chỉ có hai anh em làm cùng nhau, tôi vẫn phải là người làm
chính, ít người quá nên việc làm không xuể. Điều tôi mong muốn bây giờ
là có nhiều người cộng tác làm cùng mình, cùng xây dựng nên một thương
hiệu, làm ra nhiều sản phẩm bán ra thị trường. Để nhiều người biết đến
làng nghề Thiết Úng đã làm được chân dung truyền thần trên chất liệu gỗ.
Trước
cũng có nhiều thợ tới làm cùng, nhưng công việc đòi hỏi tay nghề cao,
những yếu tố khó hơn là lối mòn cũ nên họ đều bỏ cuộc. Một bức tượng
toàn thân phải mất 4 tháng mới hoàn thiện, nếu là gỗ trắc thì phải dài
khoảng 2m có giá trên 1 tỷ đồng, khi làm thành phẩm thì giá cao hơn
nhiều, còn tượng chân dung thì khoảng 1 tháng hoặc hơn, giá tiền tùy vào
gỗ và tiền công.
Theo đó áp lực công việc lớn, “sai môt ly đi
một dặm”, chỉ cần sai một chi tiết nhỏ khiến sắc thái, tạc tượng thay
đổi, không giống ảnh mẫu thì coi như bức tượng đó hỏng. Đồng nghĩa mới
việc hơn 1 tỷ đồng và bao nhiêu tháng dốc sức vào “bốc hơi” trong giây
lát.
Khách hàng của tôi chủ yếu là Việt kiều và khách nước ngoài.
Hàng tôi làm thà chậm cũng được nhưng phải chuẩn theo yêu cầu của
khách, không thể làm ồ ạt. Vì vậy, những sản phẩm của tôi chưa có khách
nào phàn nàn, họ luôn hài lòng khi nhận hàng.
Anh Xuyến cũng cho
biết thêm: “Bức chân dung bằng gỗ không chỉ đẹp, sang trọng mà còn bền
lâu. Khi nhìn bức tượng gỗ được tạo nên từ bàn tay của người thợ giỏi ta
sẽ thấy bức tượng có tâm hồn, phong thái nên nhiều gia đình, địa phương
hay các tổ chức muốn làm bức tượng gỗ thay cho tượng đồng, đá hoặc
thạch cao.
Mong ước của tôi, khi có điều kiện sẽ mở lớp đào tạo
con em trong làng cùng tôi nuôi dưỡng, phát triển con đường điêu khắc
chân dung người thật, tạo nên một nét riêng cho làng nghề, cùng làng
phát triển nghề truyền thống của cha ông”.
Theo: phapluat&xahoi