Trong kí ức tuổi thơ của nhiều người, mặt nạ giấy bồi là một trong
những món đồ chơi yêu thích nhất trong mỗi dịp Trung Thu.
Giờ
đây, khi có nhiều thể loại đồ chơi để lựa chọn hơn thì dần dà chiếc mặt
nạ bằng giấy bồi ít hiện diện trong mâm cỗ Trung Thu. Không chỉ người
chơi, người bán mặt nạ giấy bồi cũng thưa dần. Ấy vậy mà có một cặp vợ
chồng người Hà Nội vẫn duy trì được nghề làm mặt nạ bằng giấy bồi đến
nay đã được hơn 30 năm.
Đến
thăm căn nhà ở số 73 Hàng Than của vợ chồng ông Hòa, bà Lan mới thấy
được sự vất vả trong công cuộc duy trì nghề làm mặt nạ bằng giấy bồi. Đã
33 năm nay, vợ chồng ông Hòa, bà Lan vẫn cần mẫn mỗi ngày làm ra những
chiếc mặt nạ giấy bồi trên căn gác nhỏ ấy. Ông Hòa tâm sự, ông được bố
vợ truyền nghề làm mặt nạ giấy bồi khi ông về làm rể. Hiện nay, gia đình
ông là gia đình duy nhất ở Hà Nội còn theo nghề này và làm quanh năm
ngày tháng. Cũng dễ hiểu bởi một lẽ, mặt nạ giấy bồi chỉ bán được nhiều
khi mùa Trung Thu tới.
Căn
phòng rộng chừng 20 m2 của ông bà được chia làm hai, một bên để ông ngồi
bồi giấy làm phôi mặt nạ, một bên để bà xếp sản phẩm đã được làm hoàn
thiện chờ đem đi bán. Với 22 chiếc khuôn được đúc bằng xi măng, giấy vở
học sinh đã qua sử dụng, giấy bìa các tông, giấy báo và bột sắn quấy làm
hồ, sơn tổng hợp các màu, vợ chồng ông Hòa đã cho ra đời nhiều sản phẩm
mặt nạ đẹp mắt.
Đó là
những con thú như trâu, hổ, cáo, thỏ, sư tử…đến các nhân vật được trẻ em
yêu thích như Tôn Ngộ Không, Trư Bát Giới, Thị Nở, Chí Phèo, em bé
Maica, thổ dân da đỏ…Thông thường để làm xong một chiếc mặt nạ thô (chưa
được sơn vẽ), ông Hòa phải mất từ 20 đến 30 phút, sau đó đem ra phơi
dưới trời nắng to và phải phơi khi nắng to thì mặt nạ mới có mùi thơm và
cứng cáp. Sau khi phơi khô, bà Lan mới ngồi sơn, vẽ từng chi tiết,
nhưng không đơn giản vẽ một lần là xong, vẽ xong một chi tiết phải đem
phơi cho khô rồi mới vẽ tiếp được.
Thế
nên mỗi ngày hai ông bà chỉ làm xong 14, 15 cái mặt nạ đã là nhiều rồi.
Đã làm nghề 33 năm nay nhưng với ông Hòa không vì tay quen mà làm ẩu,
từng công đoạn phải rất cẩn thận, nếu không sản phẩm làm ra sẽ không
đẹp.
Tỉ mỉ
bồi từng lớp giấy bìa vào khuôn tạo phôi mặt nạ, ông Hòa chia sẻ: “Công
đoạn nào cũng cẩn thận tỉ mỉ thì mới đẹp được, nếu làm ẩu thì bị nhăn
không lì mặt, rúm ró vào, tất cả các công đoạn đều phải cẩn thận hết. Vẽ
mà không cẩn thận, vội vàng thì không nét sẽ nhòe, chỉ cần chảy sơn vào
sơn khác thì trông xấu ngay.”
Bà Lan
còn cho biết thêm, để có một sản phẩm đẹp, trước hết phôi phải cứng và
sắc nét. Muốn có phôi như thế, ông Hòa phải bồi từ 5 đến 6 lớp giấy bìa,
đến khi nào đạt được độ dày khoảng trên 1mm thì mới được.
Bà Lan
cho biết: “Mặt nạ này cần khéo tay, cần cù, tỉ mỉ thì mới làm ra được
mặt nạ. Khi vẽ mặt nạ để hoàn chỉnh một sản phẩm thì ta phải dồn tất cả
hồn mình thổi hồn vào mặt nạ đó, thì khi ấy cầm một mặt nạ hoàn chỉnh
xong rồi thì ta mới thấy mặt nạ đấy có hồn.”
Cầu
kì, tỉ mỉ là vậy nhưng mỗi sản phẩm bán ra chỉ từ 25-35.000 đồng tùy
kích cỡ. Có thể thấy rằng tuy vật liệu chả là mấy nhưng công thì nhiều,
chỉ lấy công làm lãi.
Đến
hẹn lại lên, cứ chiều chiều từ ngày rằm tháng Bảy trở đi, ông bà lại kéo
chiếc xe sắt chở mặt nạ ra bán ở phố Hàng Lược. Mỗi năm chỉ gặp nhau
một lần vào mùa Trung Thu nhưng nhiều người đã trở thành khách quen của
ông bà.
Chị
Phương, một khách hàng ở Hà Nội cho biết: “Trung thu năm nào tôi cũng
mua cho con và các cháu của tôi chơi mặt nạ được làm bằng giấy bồi này
vì nó rất an toàn, màu sắc rất đẹp và có nhiều hình thù rất bắt mắt.”
“Ngoài
ra cho các cháu chơi để các cháu biết đây là một trong các đồ chơi dân
gian của Việt Nam mà ngày xưa chúng tôi đã được chơi rồi. Mấy năm nay
tôi đều mua mặt nạ của nhà ông bà ấy vì cái mặt nạ ông bà ấy làm cầm rất
cứng cáp, các cháu chơi được bền, màu sắc rất tươi tắn và khuôn mẫu tạo
hình mặt nạ của nhà ông bà ấy làm rất đẹp.”
Tiếng
lành đồn xa, bà Lan cho biết ngoài dịp Trung Thu, những tháng trong năm
cũng có mối khách ở tận trong Nam ra lấy hàng của ông bà về bán, thi
thoảng có trường học cũng đặt mua để dùng cho hội diễn.
Với
tâm huyết mấy chục năm theo nghề, ông Nguyễn Văn Hòa và bà Đặng Hương
Lan đang góp phần giữ gìn một giá trị văn hóa đẹp của Việt Nam đang có
nguy cơ mai một theo thời gian.
Theo: Langvietonline