Nguyễn Khánh Kí tên thật là Nguyễn Đình Khánh, sinh năm 1874 ở làng Lai Xá, xã Kim Chung, huyện Hoài Đức, Hà Tây cũ. Khi 16 tuổi ông được người chú, cho ra Hà Nội học nghề ảnh tại hiệu Du Chương, phố Hàng Bồ. Chỉ 2 năm sau ông đã mở cửa hiệu riêng của mình mang tên Khánh Kí trên phố Hàng Da, bắt đầu sự nghiệp ảnh cũng như đào tạo học trò.

Nguyễn Khánh Kí

Chúng ta từng biết đến cụ Đinh Công Trứ, là người đầu tiên đưa nghề chụp ảnh vào nước ta thì Nguyễn Khánh Kí được ghi vào sử sách nhà Nguyễn với tư cách là một trong những người đầu tiên đưa nghề nhiếp ảnh vào nước ta.

Sau khi mở hiệu ảnh, Nguyễn Khánh Kí đã đào tạo nhiều thế hệ học trò và từng bước hình thành làng nghề Lai Xá với nhiều nhà nhiếp ảnh tài ba, sáng giá như Tam Lang, Trương Cam Khuyên, Võ An Ninh, Lê Đình Chữ, Nguyễn Duy Kiều…Vốn là một làng thuần nông, các nghệ nhân làng Lai  Xá đã tạo cho mình một phong cách chụp rất riêng. Khi chụp chân dung, ảnh thờ thì “người chụp phải ngồi trên ghế, thấy rõ cả hai tai, hai mắt nhìn thẳng về phía trước, hai tay phải đặt lên trên đầu gối, xòe rõ cả 10 đầu ngón tay, chân cũng phải rõ cả 10 ngón”. Các dân tộc đã tạo ra sự dân tộc hóa, trong cách chụp chân dung, tô mẫu thay đổi công thức hóa chất, kĩ thuật buồng tối, buồng sáng.

Nhưng không phải ngay từ đầu mà Lai Xá đã được công nhậ là làng nghề. Cái tên làng nghề, được nghệ sĩ Kim Đáng đưa ra khi nghiên cứu sâu sắc về làng nghề này.

Trải qua quá trình phát triển làng đã khẳng định được vị trí của mình. Những nghệ nhân Lai Xá tỏa đi khắp nơi để làm việc và thể hiện tài năng của mình. Từ 1892 – 1960, đã có tất cả 150 hiệu ảnh, trên 2000 thợ ảnh là người Lai Xá trên khắp đất nước. Đến cuối thế kỉ XX, ở Hà Nội có 33 hiệu ảnh, Sài Gòn có 34, Hải Phòng có 16 hiệu ảnh của dân làng Lai Xá.

Hiện nay, trong cơ chế thị trường, các nghệ nhân Lai Xá đang rất trăn trở về sự phát triển của làng nghề. Câu lạc bộ nhiếp ảnh được Nguyễn Đình Khánh lập ra để thu hút các nhiếp ảnh gia và để họ có được một diễn đàn, một sự tổ chức chặt chẽ. Đầu năm 2008, triển lãm “từ làng tới phố”, gồm 130 bức ảnh được lựa chọn từ  2.500 bức của người Lai Xá đã được trưng vày tại Bảo tàng Dân tộc học. Đây là một dịp quan trọng để quảng bá hình ảnh của làng nghề cũng như cung cấp thêm những thông tin cho những người yêu thích môn nghê thuật nhiếp ảnh.

Với những đóng góp to lớn cùng lịch sử phát triển của mình, làng Liêu Xá đã vinh dự được công nhận là “làng nghề nhiếp ảnh truyền thống”. Chúng ta hy vọng những nghệ nhân của làng sẽ tiếp tục kế thừa những truyền thống của cha ông, sẽ công hiến của người xem nhiều tác phẩm nghệ thuật đẹp hơn, làm rạng danh làng nghề độc nhất ở Việt Nam.

                                                                                                                  Theo: Thethaovietnam