Bên trong xưởng dệt của bà Nguyễn Thị Tâm. "Bóng chiếc thoi đưa ánh mắt long lanh"... |
Bao kì công cho ra mét lụa
Những
cơn gió thu mát lành đưa chúng tôi đến xưởng dệt lụa tơ tằm của nghệ
nhân Nguyễn Thị Tâm, con dâu và là người kế tục sự nghiệp của cố nghệ
nhân Triệu Văn Mão nức tiếng xứ Hà Đông.
Bên
chén nước trà nóng, nghệ nhân Nguyễn Thị Tâm chia sẻ với tôi về chuyện
đời, chuyện nghề, những thứ còn, thứ mất của nghề lụa Vạn Phúc - Hà
Đông.
Những
câu chuyện trà dư tửu hậu của nghệ nhân có lúc bị ngắt quãng, bởi khi
những vị khách nước ngoài đến tham quan xưởng lụa, bà lại chạy ra đón
tiếp, đon đả dẫn khách đi "mục sở thị" xưởng lụa mà bao đời gia đình bà
giữ gìn.
Có tận
mắt vào xưởng lụa của bà Tâm mới thấm thía sự vất vả của người thợ dệt
lụa để cho ra đời được một mảnh lụa. "Một nong tằm bằng năm nong kén,
một nong kén bằng chín nén tơ". Ngày nay, Hà Đông không còn đất để trồng
dâu nuôi tằm, và cũng theo xu hướng chuyên môn hóa của các nghề thủ
công, tơ tằm được nhập về từ các vùng chuyên trồng dâu, nuôi tằm và làng
Vạn Phúc tiếp tục biến hóa nó thành những sản phẩm lụa.
Sự tỉ mỉ, kiên nhẫn của người thợ se sợi tơ, chập 3 sợi lại làm thành 1 sợi. |
"Những
người trồng dâu nuôi tằm đưa nguyên liệu vào nhà máy, đảm bảo cho ra
sợi tơ đẹp, nuột, không gồ ghề như ngày xưa. Mình mua tơ về để sản xuất.
Cùng là tơ nhưng tơ to, nhỏ thế nào thì mình phải đặt", nghệ nhân
Nguyễn Thị Tâm chia sẻ.
Tuy
vậy, không có nghĩa là công việc của người thợ Vạn Phúc bớt vất vả hơn.
Tại xưởng của bà Tâm, mỗi công đoạn: dệt, suốt, guồng tơ… đều đòi hỏi
sự tỉ mỉ rất cao.
"Gần
như hoàn toàn làm thủ công, chỉ dùng mô tơ điện để quay. Phải lựa từng
sợi tơ, dùng ngón tay ước lượng sợi tơ 1 mm là bao nhiêu đường. Qua bàn
tay mà cảm nhận được sợi tơ to nhỏ để thêm vào hay bỏ đi 1 sợi", bà Tâm
kể về sự tinh tế, kì công của nghề dệt Vạn Phúc.
"Lụa
Vạn Phúc chúng tôi mang nét truyền thống thể hiện ở mẫu hoa văn, cách
làm thủ công. Khách hàng đã dùng lụa Vạn Phúc thì vẫn cứ tìm đến chúng
tôi để mua dòng lụa này. Ngày xưa hoàn toàn làm thủ công, họa tiết hoa
văn không phong phú nên mỗi gia đình làm mẫu hoa khác nhau thì ra chợ
lụa, khách buôn nhìn mẫu hoa là hàng biết nhà ai", bà Tâm kể.
Truyền thống nhưng vẫn hướng đến sự hiện đại
Tuy
nhiên, người làng Vạn Phúc không chỉ giữ nghề lụa theo cách truyền
thống mà cũng đã có sự thích ứng theo cơ chế thị trường. "Bây giờ, các
mẫu sản phẩm đa dạng hơn. Mọi người cùng làm nghề thấy hoa văn nào đẹp
thì cũng sẽ làm theo. Chúng tôi ra bên ngoài học hỏi, phát triển từ nghề
thủ công kết hợp với truyền thống, hiện đại cho ra mẫu hoa đáp ứng thị
hiếu người tiêu dùng. Có như vậy làng nghề mới sống được", nghệ nhân
Nguyễn Thị Tâm cho biết.
Bên
cạnh xưởng dệt lụa, bà Tâm cũng có cửa hàng để giới thiệu, quảng bá và
bán sản phẩm đến du khách. Tại đây, chúng tôi nhận thấy có rất đa dạng
các mẫu mã sản phẩm từ khăn, áo, quần, áo dài, ví cũng như rất nhiều sản
phẩm trang trí được làm từ lụa.
Bà
Tâm tâm sự: Ngày xưa lụa chỉ may được áo cánh, áo sơ mi thì bây giờ đã
may được vest, các bộ đầm hiện đại… Chất liệu cũng là tơ tằm nhưng để
phong phú thì người thợ kết hợp với nhiều nguyên liệu khác để cho ra các
dòng sản phẩm mới, có sức cạnh tranh và đáp ứng nhu cầu thị trường.
Sáng tạo thêm các sản phẩm khăn quàng, túi, chăn… với đa dạng mẫu mã,
khách muốn mua gì là mình có cái đó.
Trung tâm kinh doanh lụa Vạn Phúc do UBND phường lập nhằm quy tụ những hộ kinh doanh uy tín tập trung vào một khu vực. |
Cách
không xa xưởng lụa của bà Tâm là Trung tâm kinh doanh lụa Vạn Phúc, nằm
ngay giữa làng. Tại đây, chúng tôi trò chuyện với chị Thúy, chủ thương
hiệu lụa Thúy An Silk. Với sức trẻ và lòng yêu nghề sâu sắc, chị Thúy
quyết tâm giữ thương hiệu lụa Hà Đông mà gia đình chị đã gìn giữ nhiều
đời.
Cũng
như bà Tâm, chị Thúy cho rằng để thương hiệu lụa Hà Đông sống tốt trong
cơ chế thị trường thì buộc người thợ phải thay đổi để thích ứng. Lụa
truyền thống nhưng vẫn hướng đến sự hiện đại. Như tại cửa hàng chị Thúy
có những chiếc nón được sáng tạo bằng cách phủ lụa lên trên.
Chính
nghề lụa này đã nuôi sống cả gia đình chị Thúy. Anh chị em trong nhà,
vợ chồng cùng tỉ mẩn làm cả ngày. "Bận rộn nên chả làm được việc gì
khác. Hôm đông khách 4 - 5 người không bán kịp. Tôi mong muốn đưa sản
phẩm tơ tằm Vạn Phúc đến tay người tiêu dùng để quảng bá. Khách đã vào
đây là hoàn toàn yên tâm về chất lượng của sản phẩm lụa truyền thống.",
chị Thúy chia sẻ.
Người dân làng nghề đã sáng tạo ra nhiều sản phẩm mới để đáp ứng nhu cầu của khách hàng. |
Nói
về câu chuyện doanh nghiệp Khaisilk nhập lụa Trung Quốc gắn nhãn "made
in Vietnam" ảnh hưởng đến thương hiệu lụa Việt, các cửa hàng tại Vạn
Phúc cho biết nó đã ảnh hưởng phần nào đến tâm lý khách đến mua hàng.
Nhiều người băn khoăn liệu đây có phải là lụa Hà Đông thật hay lụa Trung
Quốc. Việc thay đổi mẫu mã hoa văn từ truyền thống sang hướng hiện đại
cũng khiến người tiêu dùng càng khó phân biệt lụa truyền thống và lụa
nhập khẩu.
Tuy
nhiên, các nghệ nhân tại làng rất tự tin khẳng định với khách về nguồn
gốc, xuất xứ lụa của mình. "Khi khách đã đến tận đây, vào tận xưởng sản
xuất thì thấy hoàn toàn yên tâm. Bây giờ mọi người đến đây ai nấy đều
vui vẻ đón nhận sản phẩm thủ công của chúng tôi, bởi họ hiểu rằng, sản
phẩm truyền thống khác hẳn hàng công nghiệp. Những dòng khách hàng
truyền thống, thậm chí khách từ nước ngoài vẫn tìm đến với làng nghề lụa
Vạn Phúc để đặt hàng.", bà Tâm lạc quan chia sẻ.
"Nắng
Sài Gòn anh đi mà chợt mát. Bởi vì em mặc áo lụa Hà Đông". Nghề lụa
truyền thống ở Vạn Phúc đã có ngót nghét nghìn năm tuổi. Bởi vậy, với
những người thực sự yêu nghề và tâm huyết với nghiệp ông cha, họ sẽ
không vì chút lợi ích mà bán rẻ uy tín sản phẩm lụa của mình.
Làng
Vạn Phúc vốn có tên Vạn Bảo. Theo truyền thuyết, cách đây khoảng hơn
1.100 năm, bà A Lã Thị Nương là vợ của Cao Biền, thái thú Giao Chỉ, từng
sống ở trang Vạn Bảo. Trong thời gian ở đây, bà đã dạy dân cách làm ăn
và truyền nghề dệt lụa. Sau khi mất, bà được phong làm thành hoàng làng. |
Theo: baotintuc.vn