Dự kiến, trong tết Nguyên đán Bính Thân 2016, thôn Tranh Khúc sẽ cung cấp ra thị trường khoảng 1 triệu chiếc bánh chưng.
Nửa làng sống bằng nghề gói bánh chưng
Tìm
về làng nghề bánh chưng Tranh Khúc vào những ngày này, tuy chưa phải
thời gian bận rộn nhất, nhưng không khí chuẩn bị cho “vụ mùa” lớn nhất
của năm đã bắt đầu náo nhiệt. Khắp đầu làng cuối xóm, từng chồng lá dong
được bày la liệt để chuẩn bị cắt ngọn, tỉa lá, rửa và phơi cho ráo
nước. Lâu lâu lại có một chuyến xe đầy ắp lá dong từ khắp nơi đổ về
làng. Tiếng nổ bình bịch của chiếc xe công nông, tiếng nói cười rộn rã
của những người tập trung gói bánh, tiếng nô đùa của lũ trẻ con xung
quanh bếp lửa phập phùng, làn hơi nghi ngút bốc lên từ nồi bánh chưng to
tổ chảng hòa quyện trong không khí… Tất cả tạo nên một nét đặc trưng
rất riêng mà có lẽ chỉ tìm thấy được ở cái làng Tranh Khúc này.
Nhà nhà ở Tranh Khúc tất bật rửa lá dong gói bánh
Theo
lời bà trưởng thôn Nguyễn Thị Thiệp, Tranh Khúc bắt đầu làm bánh chưng
từ bao giờ chẳng ai nhớ nổi, chỉ biết ở làng này ai cũng biết gói bánh
chưng. Trẻ con 7, 8 tuổi bắt đầu biết việc đã phụ giúp gia đình, từ
những việc nhỏ như cắt, rửa, xếp lá. Lớn hơn chút nữa thì đồ đỗ, gói
bánh. “Làng này có hơn 300 hộ thì quá nửa sống bằng nghề gói bánh. Kinh
tế cũng đi lên từ những chiếc bánh chưng xanh”.
Không
phải ngẫu nhiên mà bánh chưng Tranh Khúc lại nổi tiếng đến vậy. Ông
Nguyễn Văn Hưng (chủ một gia đình có truyền thống làm bánh chưng hơn 40
năm) chia sẻ: “Bí quyết làm bánh chưng của làng không có gì đặc biệt,
cũng từ gạo nếp, đậu xanh, thịt lợn, lá dong. Tuy nhiên, để làm bánh
chưng ngon phải rất cầu kỳ từ khâu chọn lá, chọn gạo, chọn đậu. Người
làng Tranh Khúc thường chọn gạo nếp cái hoa vàng của vùng Hải Hậu (Nam
Định), còn đậu xanh, trước đây khi chưa có đậu vỡ sẵn, dân làng thường
chọn loại đậu hạt tiêu, sẫm màu thơm và ngậy. Đặc trưng của bánh chưng
Tranh Khúc là gói bánh 8 góc, bánh vuông vức, đều và đẹp nhưng tất cả
hoàn toàn đều được gói bằng tay. Sau khi gói xong, luộc, vớt ra rửa sạch
rồi nén chặt bánh mới rền và để được lâu”. Bánh chưng Tranh Khúc thường
được luộc theo phương thức truyền thống bằng bếp củi và bếp than. Bánh
được luộc 8-10 tiếng. Cứ cuối buổi chiều các hộ bắc bếp nổi lửa, gần
sáng bánh được vớt ráo nước, ép, rồi mang đi khắp nơi. Giao bánh xong
lại quay về khâu chuẩn bị rửa lá, đồ đỗ, ngâm gạo, gói bánh… Công việc
cứ quay vòng, ngày này qua tháng khác nhưng không hề nhàm chán bởi thành
phẩm làm ra là niềm tự hào của người dân nơi đây.
Khâu chuẩn bị nguyên liệu gói bánh luôn được bà Nguyễn Ngọc Hậu chăm chút tỉ mỉ
Gia đình ông Nguyễn Văn Hưng có truyền thống gói bánh chưng hơn 40 năm nay
“Bánh
chưng làng Tranh, không ăn nhanh thì thiu”, đây là câu cửa miệng của
người dân khi được hỏi về chất lượng cũng như an toàn vệ sinh của bánh
chưng Tranh Khúc. Quả thật nhìn sự cầu kì, cẩn thận của những người dân
nơi đây từ việc lựa chọn nguyên liệu, rửa những tấm lá dong cho đến gói
ghém, giằng lạt từng chiếc bánh có thể thấy họ cẩn thận và trân trọng
như thế nào sản phẩm mà mình làm ra. “Ngày thường gia đình tôi làm từ
200-400 chiếc bánh tùy lượng khách đặt. Lễ Tết từ 1.000-2.000 cái. Bánh
gói giao đi các đại lý, siêu thị ngay trong ngày chứ không ế thừa bao
giờ”.
Trò chuyện với chúng tôi, nhiều người dân
làng “kêu ca” rằng gói bánh chưng cực lắm. Tuy không “chân lấm tay bùn”
như những vùng quê khác nhưng lại “đầu tắt mặt tối” từ nửa đêm gà gáy
cho đến hết chiều hôm sau. “Chính vì thế mà lớp trẻ bây giờ thường chọn
nghề khác chứ không sống bằng nghề này. Lâu nay thường mỗi nhà chỉ có
lớp trung niên, cao tuổi ngồi nhà gói bánh. Tuy nhiên, mỗi dịp Tết đến
Xuân về, lớp trẻ lại tranh thủ những thời gian rảnh rỗi để phụ giúp cha
mẹ, ông bà. Cho dù có đi đâu làm gì nhưng truyền thống của gia đình, của
làng nước đã ăn sâu vào máu thịt từng người, không ai quên được và cho
phép mình chối bỏ. Khi lớp già nghỉ ngơi, lớp trẻ sẽ lại về tiếp tục gìn
giữ và làm ra những chiếc bánh chưng nức tiếng một vùng”, bà Nguyễn Thị
Thiệp cười nói với chúng tôi.
Bánh chưng xuất ngoại
Hiện
nay, thị trường cho sản phẩm làng nghề Tranh Khúc vẫn chủ yếu là thị
trường Hà Nội và một số tỉnh lân cận. Những năm gần đây, bánh chưng
Tranh Khúc còn được xuất ngoại, lên máy bay đi ra nhiều nước phương Tây.
Theo ước tính, với số đơn hàng đã đặt, từ nay đến Tết, mỗi ngày làng
bánh chưng Tranh Khúc sẽ xuất khẩu trung bình được khoảng trên dưới
10.000 chiếc mỗi ngày. Thị trường xuất khẩu bánh chưng của Tranh Khúc
chủ yếu là ở các nước có đông cộng đồng người Việt Nam sinh sống, nhất
là các nước Đông Âu như Czech, Ba Lan, Nga, Đức. Ngoài ra, một số nước
châu Á như Thái Lan, Nhật Bản, Hàn Quốc... Dự kiến, trong tết Nguyên đán
Bính Thân 2016, thôn Tranh Khúc sẽ cung cấp ra thị trường khoảng 1
triệu chiếc bánh chưng.
Bà Nguyễn Ngọc Hậu (dân
làng Tranh Khúc) cho biết, ban đầu bánh chưng Tranh Khúc chủ yếu được
người thân, họ hàng của dân làng mang ra nước ngoài mỗi khi có dịp về
thăm. Từ đó, nhờ vào chất lượng, người nọ giới thiệu người kia, thương
hiệu bánh chưng làng Tranh mới được cộng đồng người Việt ở nước ngoài
biết đến. Các đơn đặt hàng cũng tăng dần lên từ Tết này qua Tết kia. Đặc
biệt, theo lời bà Hậu, bánh chưng Tranh Khúc có tiếng và uy tín hơn hẳn
bánh chưng nơi khác bởi chất lượng về sinh an toàn thực phẩm. Từ năm
2009, được sự đầu tư của huyện và địa phương, làng Tranh Khúc đã trang
bị được máy hút chân không để đóng, ép bánh. Nhờ đó mà dù không có chất
bảo quản bánh vẫn giữ được lâu hơn bánh thông thường. Hơn nữa bánh còn
được cho vào túi nilon có in mẫu mã, tên người sản xuất, địa chỉ, số
điện thoại giúp người tiêu dùng yên tâm về nguồn gốc chất lượng.
Tuy
nhiên, theo người dân nơi đây, vẫn phải thừa nhận rằng việc xuất hàng
đi nước ngoài còn nhỏ lẻ và chủ yếu qua trung gian chấp nhận hình thức
ký gửi chứ chưa qua một kênh bán hàng chính thức nào, phần nhiều theo
dịp lễ Tết, quà tặng. Đây cũng là một điều mà bà Nguyễn Thị Thiệp vẫn
còn băn khoăn và trăn trở. Bà Thiệp hy vọng rằng, không bao lâu nữa,
làng Tranh Khúc, xã Duyên Hà sẽ tạo ra được một “con đường” xuất ngoại
chính thống, để thương hiệu bánh chưng làng Tranh không ngừng phát triển
và vươn xa ra năm châu bốn bể.
Theo baohaiquan.vn