Mai một làng nghề sơn mài.
Một thời vàng son
Nghệ nhân Trần Văn Khiêm bên LNSM thủ công
Hiện nay, còn rất ít bạn trẻ đến với nghề sơn mài
|
Theo tìm hiểu, làng nghề sơn mài (LNSM) Bình Dương ra đời do những
người dân gốc Trung - Bắc, đến đây tạo lập nên làng nghề sơn cách đây
hơn 300 năm. Về sau, Pháp lập trường Mỹ thuật bản xứ Thủ Dầu Một (1901 -
nay là trường Trung cấp Mỹ thuật Bình Dương), đào tạo một đội ngũ thợ
thủ công mỹ nghệ lành nghề, cống hiến cho sự phát triển LNSM Bình Dương
cho tận ngày nay.
LNSM Bình Dương không chỉ tồn tại kỹ thuật sơn son thếp vàng, sơn
then, mà còn xuất hiện nhiều thể loại tranh sơn mài với kỹ thuật phát
triển khá độc đáo, như sơn lộng, vẽ chìm, vẽ mỏng, vẽ lặn phức tạp,
khoét trũng, đắp nổi, cẩn xà cừ, cẩn vỏ trứng, cẩn tre, vẽ màu vàng bạc
nhũ, vẽ màu vàng bạc lá, vẽ tổng hợp… đã gây được tiếng vang lớn trong,
ngoài nước; mà cái nôi là làng sơn mài Tương Bình Hiệp (TP.Thủ Dầu Một).
Theo ông Thái Kim Điền, Chủ tịch Hiệp hội Sơn mài - Điêu khắc tỉnh Bình
Dương, đỉnh cao của sơn mài Bình Dương vào những năm 1945 - 1975. Sản
phẩm sơn mài Bình Dương bền, không bị bong nứt hoặc biến dạng với những
vùng có thời tiết khắc nghiệt, nên được ưa chuộng tại thị trường các
nước EU. Tại các Hội chợ Munich (CHLB Đức) 1964, Hội chợ Công Thương Sài
Gòn 1974, Triển lãm Kinh tế - Khoa học Kỹ thuật toàn quốc 1975... đại
diện sơn mài Bình Dương đều giành được Huy chương Vàng.
Trăn trở của nghệ nhân làng nghề
|
|
Ông Lê Bá Linh- Phó Chủ tịch Hiệp hội Sơn mài- Điêu khắc Bình Dương nói: “Để phát triển LNSM Bình Dương, đòi hỏi sự quan tâm đồng bộ có chiến lược từ các cấp quản lý nhà nước, các nhà nghiên cứu, các nghệ nhân, họa sĩ, các doanh nghiệp, cơ cở sản xuất và sự đồng tâm hiệp lực của mọi thành phần xã hội. Ngoài ra, cần có đội, tổ nghiên cứu, cải tiến kỹ thuật, mẫu mã để thu hút lượng khách hàng, phát triển kinh tế làng nghề.”
|
|
|
Theo thống kê của UBND Xã Tương Bình Hiệp (TP.Thủ Dầu Một), trước đây
xã có hơn 400 hộ hoạt động kinh doanh, sản xuất liên quan đến lĩnh vực
sơn mài, nhưng đến nay chỉ còn hơn 100 hộ. Nghệ nhân Trần Văn Khiêm (74
tuổi, xã Tương Bình Hiệp, gần 50 năm theo nghề), kể: 10 năm trước, cơ sở
làm tranh sơn mài của ông có hơn 100 công nhân nhưng hiện nay chỉ còn
khoảng 10 người. “Trước đây, sơn mài Tương Bình Hiệp hưng thịnh lắm.
Suốt con đường vào xã từ đầu đường đến cuối đường, nhà nào cũng làm sơn
mài, nhưng nay người ta bỏ nghề chuyển sang làm cái khác. Tôi thật sự lo
lắng cho một làng nghề truyền thống này”, ông Khiêm nói.
Trong căn nhà nhỏ ở P Hiệp Thành (TP.Thủ Dầu Một), mân mê những sản
phẩm sơn mài mình đã làm ra trong thời kỳ “hưng thịnh”, họa sĩ Nguyễn
Văn Tuyền thở dài: “Lưu giữ LNSM chủ yếu “cha truyền con không nối”.
Còn lớp trẻ bây giờ không còn “mặn mà” với làng nghề. Bởi, trước đây
theo nghề có thể nuôi cả gia đình nhưng hiện nay LNSM gặp nhiều bấp bênh
về giá cả, khó có thể đảm bảo cuộc sống. Mặt khác, nhiều bạn trẻ đến
với nghề với thái độ hờ hững, xem nghề chỉ là mưu sinh, do đó để tìm ra
những tác phẩm “đậm chất” cho người xem rất ít”
Phó Chủ tịch Hiệp hội Sơn mài-Điêu khắc Bình Dương Lê Bá Linh, giải
thích: “Thời đại công nghiệp, người ta không còn mài, đánh bóng sản phẩm
bằng tay như trước đây nữa, mà họ sử dụng máy mài, máy đánh bóng… nên
dần làm mất đi những cách tạo tác sơn mài truyền thống. Chất liệu cũng
bị thay đổi dần cho phù hợp với nhịp độ sản xuất và tiêu thụ sản phẩm.
Bên cạnh đó, một số nơi vì chạy theo lợi nhuận đã cho ra đời hàng loạt
các sản phẩm sơn mài “mì ăn liền”. Cách làm ấy dần làm giảm sút uy tín
của làng nghề. Sức tiêu thụ giảm nhiều, một số cơ sở và hộ gia đình sản
xuất nhỏ do thiếu vốn đầu tư nên đành chuyển hướng mưu sinh. Các cơ sở
lớn cũng gặp không ít khó khăn do thiếu nhân công lành nghề và khó khăn
trong việc tìm đầu ra cho sản phẩm”.
Trước những “sóng gió” của làng nghề, nhiều nghệ nhân đề nghị chính
quyền cần quan tâm hơn nữa trong việc xây dựng thương hiệu cho LNSM;
thường xuyên tổ chức các đợt triển lãm để có thể đem sơn mài Bình Dương
bay cao, bay xa. Đồng thời, cần hỗ trợ kinh phí cho những cơ sở sản xuất
để họ có thể vượt qua giai đoạn khó khăn như hiện nay…
Theo thanhnien.vn.