Người thợ khắc chữ Nho giỏi nhất vùng
“Gia
đình chúng tôi biết ơn núi Trầm lắm. Nhờ có núi mà cách đây chừng 200
năm, giai đoạn mà cuộc sống người dân còn nhiều đói nghèo thì cái nghề
đã giúp chúng tôi biến những mảnh đá vô tri thành cơm trắng để vượt qua
cơn bĩ cực của cuộc đời”- ông Nguyễn Văn Củng bắt đầu kể về nghề, cũng
là cái nghiệp của gia đình mình.
Ông
Củng kể, từ nhỏ ông đã học cha cách cưa, rồi đục, rồi đẽo đá. Đến năm
10 tuổi thì ông được cha cho đi theo ra phố Hàng Mắm, khu phố cổ Hà Nội
vừa chế tác đá vừa bán hàng. “Ngày ấy không giống như bây giờ, khách đến
tận nhà mua hoặc đặt hàng.
Ngày
ấy chúng tôi làm được cái gì là cha mẹ lại mang ra phố Hàng Mắm để bán,
hoặc mẹ cho vào đôi quang gánh đi bán dạo. Ngày xưa nghèo làm gì có
tiền mà mua xe đạp. Mẹ gánh nặng lắm, đôi vai lúc nào cũng kĩu kịt. Có
hôm nào may mắn khách mua nhiều thì lúc về vai mẹ nhẹ gánh, còn không
thì vất vả lắm” - người đàn ông tóc bạc, lưng bắt đầu còng đi, ngấp nghé
cái tuổi gần đất xa trời bồi hồi khi nhớ về mẹ.
Sản
phẩm ngày ấy chỉ là những cối giã cua, giã giò, giã gạo hay là những
tấm bia mộ, những cột nhà, phù điêu... Mãi sau này, khi đời sống của
người dân được đảm bảo hơn, người ta mới có nhu cầu và điều kiện chú ý
đến việc trang trí nhà cửa, quán cà phê, hay có khi chỉ là thỏa mãn sự
đam mê yêu thích nghệ thuật.
Để
làm ra được một sản phẩm, người thợ chế tác đá phải trải qua bốn khâu.
Đầu tiên là việc chọn mua đá. Trước đây, sản phẩm làm ra chỉ là những
vật dụng đơn giản cho đời sống hàng ngày nên người dân có thể dùng ngay
đá ở địa phương. Ngày nay, những mặt hàng ngày một đa dạng hơn với những
pho tượng lớn, những công trình tâm linh đồ sộ nên đòi hỏi chất lượng
đá tốt hơn thì phải nhập đá từ nơi khác về.
Vì
đá núi Trầm có độ liên kết không chặt, nhiều vân thớ, dễ vỡ khi đục.
Người thợ lại phải nhập đá xanh, đá đen ở Thanh Hóa hoặc đá trắng từ
Nghệ An. Khâu thứ hai là làm phôi, tạo hình ban đầu của sản phẩm. Khâu
thứ ba đi vào chi tiết. Khâu thứ tư là đánh bóng, hoàn thiện. Trong bốn
khâu này, khâu làm phôi và khâu hoàn thiện là đơn giản nhất.
Tiếp
xúc với nghề chế tác đá từ bé nhưng khi lớn lên, ông Củng lại công tác
trong Mặt trận Tổ quốc của huyện Chương Mỹ, nhưng không vì thế mà cái
nghề của cha mẹ bị mai một trong ông. Ngoài thời gian hành chính ở cơ
quan, cứ rảnh rỗi lúc nào ông lại lấy đá về đục, đẽo thành sản phẩm bán
thêm. Sự bền bỉ đó được đền đáp bằng lòng tự hào về chính bản thân mình
hôm nay là “người thợ khắc chữ Nho giỏi nhất vùng”.
Minh
chứng là những công trình ông đã hoàn thành như bia tổ họ Ngô ở Bắc
Ninh, bia rùa sao chép lại những bia rùa tiến sĩ ở Văn Miếu - Quốc Tử
Giám của Sở Văn hóa – Thể thao Hà Nội tặng Bảo tàng TP Hồ Chí Minh… đều
được khách hàng hết sức hài lòng, trầm trồ khen ngợi. Và đến cả sau này,
khi đã tóc bạc da mồi, những người con trai của ông cũng đều phải đến
xin cha tư vấn nếu có khách đặt hàng điêu khắc chữ Nho.
Thời hiện đại nhưng khao khát làm thủ công
Ông
Củng có năm người con, ba trai, hai gái, thì cả ba người con trai đều
theo nghề của cha ông và rất thành công. Ông hãnh diện cho biết: “Cả ba
thằng con trai của tôi đều theo nghề điêu khắc đá và có xưởng riêng.
Thằng con trai cả giỏi nhất về làm bia mộ, xưởng của nó ở ngay chân núi
Trầm. Thằng con thứ hai thì đa tài hơn, xưởng của nó ở ngay gần đây.
Thằng
con thứ ba, xưởng nằm sát cạnh xưởng của thằng cả. Thằng thứ ba này
cũng rất đa tài, đã tốt nghiệp Đại học Mỹ thuật Hà Nội. Đứa cháu ngoại
cũng theo nghề điêu khắc đá. Đứa cháu nội cũng quyết định theo nghề này
và đang học năm thứ hai Đại học Mỹ thuật Hà Nội”.
Quả
là ở Long Châu Miếu, không có gia đình nào vượt qua được gia đình ông
Củng, tính cả về thâm niên lẫn sự thành công trong nghề. Vào dịp cao
điểm nhất, cả ba người con trai của ông Củng tạo công ăn việc làm cho 60
– 70 lao động địa phương, mức lương dao động từ 6 – 10 triệu
đồng/người/tháng.
Trao
đổi với phóng viên, anh Nguyễn Văn Trọng (SN 1972, con trai thứ hai của
ông Củng) cho biết: “Có lẽ vì được tiếp xúc với nghề từ bé, cũng là vì
công cuộc mưu sinh nên cái nghề vận vào cuộc đời anh em chúng tôi lúc
nào không biết. Phần khác cũng may là có năng khiếu nên mới gặt hái được
nhiều thành công trong nghề, từ đó mà cái nghề đã thành cái nghiệp.
Càng may mắn hơn khi đến đời con tôi, các cháu cũng lại yêu nghề của cha
ông mà quyết tâm đi theo”.
Ngày
nay, công việc chế tác đá không còn vất vả như trước. Những công đoạn
thủ công đã được máy móc hỗ trợ hoàn toàn. Công đoạn cưa đá bằng tay đã
nhường cho máy xẻ đá. Công đoạn đục, đẽo bằng tay cũng được thay thế
bằng các loại máy hiện đại. Thế nhưng, nhàn hạ như thế cũng là một nỗi
lo với những người thợ yêu nghề.
"Chúng
tôi làm nghề bằng tâm huyết, bằng trách nhiệm và tự ái nghề nghiệp.
Trước đây cùng làm thủ công một sản phẩm mà nhìn của người ta đẹp hơn
của mình là thấy khó chịu lắm, về nhà phải tập luyện lại ngay. Nhưng bây
giờ cứ làm bằng máy móc như thế này, tay nghề sẽ dần bị mai một, hoặc
tương lai Long Châu Miếu sẽ không còn thợ giỏi. Càng ý thức được điều
đó, tôi càng khát khao về một công trình, trong đó những tác phẩm đá
nghệ thuật sẽ được làm thủ công hoàn toàn. Đó sẽ là nơi thể hiện tài
năng của những người thợ giỏi thực sự” - anh Trọng ấp ủ.
Theo: phapluatxahoi.vn