Ghe chở nguyên liệu dệt chiếu.
Nghề dệt chiếu ở xã Định Yên (huyện Lấp Vò, tỉnh
Đồng Tháp) đã nổi tiếng từ bao đời nay. Không chỉ làm nên giá trị vật
chất, chiếu Định Yên còn là tài sản tinh thần vô giá của nhân dân địa
phương khi được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch ký Quyết định số 3084
công bố nghề chiếu Định Yên nằm trong danh mục Di sản văn hóa phi vật
thể quốc gia vào năm 2013.
Độc đáo vựa chiếu xứ Định
Trong
số các chợ ở vùng đất phương Nam, duy chỉ có khu chợ độc đáo đã tồn tại
và phát triển từ hơn một thế kỷ nay, đó là chợ chiếu Định Yên, huyện
Lấp Vò, tỉnh Đồng Tháp. Nét độc đáo của chợ chiếu Định Yên là được nhóm
họp vào lúc nửa khuya cho đến 2 - 3 giờ sáng là tan cho nên người ta đặt
tên cho chợ chiếu này là “chợ ma”, “chợ âm phủ”...
Độc
đáo hơn nữa là chợ không có quầy - sạp kinh doanh cố định, nhưng người
mua - kẻ bán rất nhộn nhịp. Người mua chiếu thường tìm một nơi cố định
ngồi chờ; còn người bán thì vác những sản phẩm chiếu trên vai đi tới lui
rao hàng, nói giá... Sau khi chọn được hàng, ngã giá xong, người mua
thanh toán tiền, người bán giao hàng...
Sau
hơn 2 giờ diễn ra cảnh mua bán tất bật, các thương lái mua đủ số chiếu
đưa xuống ghe - tàu chở đi tiêu thụ khắp nơi; còn người bán được hàng
nhận tiền trở về nhà ngồi bên khung dệt tiếp tục công việc để đến đêm
khuya hôm sau lại đem chiếu ra chợ chào hàng, rao bán.
Các
bậc cao niên ở vựa chiếu Định Yên kể: “Sở dĩ hồi trước chợ chiếu nhóm
họp nửa đêm cốt là để trốn nộp thuế cho chủ chợ. Mỗi người bán có cây
đèn dầu hoặc đèn mù u nên cả chợ tối om, chủ chợ không thể nào thu nổi
một phần ba số người bán chiếu. Còn trên bến sông, các thương lái đã
đóng thuế buôn chuyến xong nên không phải nộp tiền cho chủ chợ...”.
Nhưng
đó là chuyện quá khứ. Hiện Định Yên đã “lột xác” nhờ nghề dệt chiếu.
Toàn xã Định Yên có trên 70% số hộ dân mưu sinh bằng nghề dệt và bán
chiếu. Vào thời điểm này, có dịp đến xã Định Yên, chúng ta sẽ tận mắt
chứng kiến cảnh tất bật của những người thợ lành nghề từ già, trẻ, gái,
trai bên khung dệt, cọng lát, sợi trân... sản xuất ra những manh chiếu
xinh xắn, đẹp mắt; cùng với đôi tay khéo léo của những thợ nhuộm màu
lát, in hoa văn, vành, viền... trên sản phẩm chiếu ở một làng nghề có bề
dày truyền thống lâu đời!
Nghề
dệt chiếu không đòi hỏi tay nghề cao, nhưng phải có bí quyết riêng với
thiên tư, sự khéo léo để tạo nên những sản phẩm chiếu bền - đẹp. Theo
nhiều người dân lớn tuổi kể lại thì nghề dệt chiếu ở Định Yên đã có từ
hơn 100 năm nay. Đây là nghề cha truyền con nối! Đa số người dân sống
bằng nghề dệt chiếu, trong nhà đều có từ 2 - 3 khung dệt trở lên, sản
xuất hàng ngày từ 5 đến 10 chiếc chiếu các loại.
Trao
đổi với phóng viên về nghề chiếu, đại diện lãnh đạo UBND xã Định Yên
cho biết: Năm 2003, UBND tỉnh Đồng Tháp đã công nhận 4/4 ấp của xã là
làng nghề dệt chiếu, với trên 5.460 lao động sống trong 2.731 hộ. Hiện
tại, xã Định Yên đã thành lập được một hợp tác xã và 3 tổ hợp sản xuất -
tiêu thụ chiếu... thu hút hàng chục ngàn lao động nhàn rỗi ở địa phương
và những vùng lân cận có việc làm và thu nhập ổn định.
Chủ
nhiệm HTX sản xuất và kinh doanh chiếu Thanh Bình Trần Văn Nô cho biết:
“Nghề dệt chiếu đã mang lại nguồn thu nhập ổn định cho những lao động
nghèo không có đất sản xuất. Trước đây, nghề này chỉ làm bằng thủ công,
mỗi ngày một người giỏi chỉ dệt được từ 3 - 5 chiếc chiếu, thu nhập
khoảng 100 ngàn đồng. Bây giờ đã đưa máy móc vào sản xuất hàng loạt nên
mỗi ngày một người dệt được trên chục chiếc chiếu, thu nhập từ 200- 300
ngàn đồng…”.
Sản
phẩm chiếu Định Yên có rất nhiều chủng loại, kích cỡ, mẫu mã... đa dạng
và phong phú, gồm: chiếu bông vuông hình con cờ, chiếu bông động phòng
hoa chúc, chiếu Trà Niên, chiếu trắng, chiếu hoa văn, chiếu vảy ốc,
chiếu cổ... Mỗi loại chiếu có chiều dài thống nhất là 2 mét, còn chiều
ngang từ 1,4 - 1,6m, giá bán dao động từ 85.000 - 120.000 đồng/đôi
chiếu, tùy từng chủng loại, kích cỡ... Có đôi chiếu giá bán lên đến
150.000 đồng.
Thời
điểm hưng thịnh và phát triển nhất của làng nghề dệt chiếu Định Yên là
vào những năm 1980, chiếu Định Yên đã từng được xuất bán sang thị trường
các nước Đông Âu, Liên Xô, Campuchia, Thái Lan... được người dân nơi
đây rất ưa chuộng. Do đó, làng nghề dệt chiếu Định Yên rất nhộn nhịp,
sản xuất hàng không đủ bán nên đã giải quyết việc làm, tạo nguồn thu
nhập đáng kể cho đông đảo lao động nhàn rỗi ở nông thôn...
|
Dệt chiếu ở xã Định Yên. |
Tự hào Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia
Những
năm gần đây, làng nghề dệt chiếu truyền thống ở xã Định Yên phát triển
mạnh. Làng nghề đã đưa cơ giới vào dệt chiếu. Theo thống kê, toàn xã
Định Yên hiện có gần 400 máy dệt chiếu, trên 50 máy may bìa chiếu, 2 máy
se chỉ và 2 máy lau bóng sản phẩm... sản xuất từ 1.000.000 chiếc tăng
lên hơn 1.500.000 chiếc chiếu thương phẩm các loại mỗi năm… đáp ứng nhu
cầu thiết yếu của thị trường trong và ngoài nước.
Chị
Trương Thị Hiền - Chủ cơ sở sản xuất chiếu Bé Hai cho biết: “Hồi trước,
muốn có đủ chiếu để cung cấp cho thị trường, cơ sở tôi phải huy động
nhiều nhân công nhưng sản phẩm làm ra vẫn không nhiều. Ngày nay, nhờ có
phương tiện máy móc hiện đại, chỉ cần số ít lao động mà sản phẩm chiếu
làm ra vừa tăng vọt gấp nhiều lần vừa bền đẹp, tinh tế, mẫu mã lại đẹp,
được nhiều khách hàng ưa chuộng”.
Từ
làng nghề dệt chiếu, ở Định Yên không chỉ phát sinh ra chợ bán chiếu mà
còn có chợ bán lát, chợ bán trân, bán cói... trên sông rạch để phục vụ
nguyên vật liệu cho làng nghề dệt chiếu truyền thống ở địa phương, tạo
nên không khí đông vui và nhộn nhịp, thu hút nhiều du khách đến tham
quan, mua sắm và tìm hiểu khu chợ nổi độc đáo này.
Được
biết chính quyền, đoàn thể xã Định Yên và huyện Lấp Vò đã có những dự
án thiết thực hỗ trợ vốn vay với lãi suất ưu đãi, tạo điều kiện giúp đỡ
phát triển ngành nghề tiểu thủ công nghiệp - nổi bật là thương hiệu
“Chiếu Định Yên” nhằm giải quyết việc làm, nâng mức thu nhập cho người
dân, thúc đẩy nền kinh tế địa phương phát triển khởi sắc...
Làng
nghề dệt chiếu Định Yên cũng được quy hoạch trong Đề án phát triển dịch
vụ du lịch gắn với làng nghề nông thôn của huyện Lấp Vò giai đoạn 2010 -
2015. Tại xã Định Yên, chính quyền địa phương đã khởi công xây dựng
khuôn viên chợ Chiếu Định Yên trên tổng diện tích 1,8 hecta bao gồm các
hạng mục: san lấp mặt bằng, hệ thống cống thoát nước, đường đi nội bộ,
khu xử lý rác, nhà vệ sinh, nhà lồng chợ, sân chợ, cầu bến, bến rửa… với
tổng kinh phí đầu tư gần 6,5 tỷ đồng.
Năm
2013, nghề chiếu Định Yên đã được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch ký
Quyết định số 3084 công bố và đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật
thể quốc gia. Đây là điều kiện thuận lợi để thương hiệu làng nghề Chiếu
Định Yên vươn cao và bay xa.
Theo: baophapluat.vn