Mới nghe tên gọi thì ai cũng
nghĩ rằng đây là làng “siêng ăn nhác làm”. Song, chuyện không phải như
vậy. Làng ăn tới, mần (làm) lui là cách gọi của nghề độc đáo ở Quảng Trị
với kỹ thuật “mần lui thì trúng, mần tới thì đói”. Đó chính là nghề cào
chắt chắt trên các sông Hiếu, Thạch Hãn, Bến Hải…
Sông Bến Hải, Hiếu Giang
(sông Hiếu), Thạch Hãn… ở tỉnh Quảng Trị với thác ghềnh phía thượng
nguồn, khi chảy về Vĩnh Linh, Gio Linh, Đông Hà, thị xã Quảng Trị lại
trở nên hiền hòa, thơ mộng. Và chính ở những khúc sông êm đềm ấy rất
nhiều sinh vật nước lợ. Trong đó, con chắt chắt sinh sôi tạo nên một sản
vật ngọt ngào nuôi sống bao nhiêu thế hệ dân làng ở chính đôi bờ sông
ấy.
Chắt chắt có thân hình giống con hến nhưng
bé hơn rất nhiều, mặt (thân thịt) dày hơn, đặc biệt nước chắt chắt rất
ngọt nên được nhiều người ưa thích.
Món ăn khoái khẩu nhất khi chế biến chắt
chắt là nấu với rau muống, trộn gừng và ớt trái tươi. Nó đã trở thành
món ăn đặc sản ở xứ này và được nâng thành một thứ văn hóa ẩm thực của
các làng quê ven những con sông ở Quảng Trị.
Sách đông y có ghi, chắt chắt có vị mát,
dễ tiêu hóa. Mùa hè nóng nực, bữa cơm gia đình không cần cá, thịt, chỉ
chắt chắt nấu với rau muống vừa hái ngoài vườn, rồi thêm một đĩa mặt
chắt chắt xào. Vừa chan canh, vừa cắn quả ớt tươi thì ngon không gì tả
được.
Sau khi cào được chắt chắt, người dân tiến hành sàng lọc, phân loại chắt chắt để bán cho thương lái. Ảnh: Linh Võ
Đánh bắt được con chắt chắt là công việc nặng nhọc. Người ta phải đan một chiếc cào bằng tre giống hình cái thìa nằm úp.
Làm nghề này chủ yếu thức đêm, canh chừng theo con nước. Nước xuống
(thủy triều xuống), con chắt chắt trồi lên, người cào chắt chắt ra giữa
dòng sông rồi lặn xuống đáy sông mà cào…
Chiếc cào được đặt tư thế úp vào người.
Người cầm cào đi lui mãi, hai tay lắc thật mạnh để múc bằng được những
con chắt chắt nằm dưới đáy sông vào cào. Đặc trưng của nghề là thế.
Dân cào chắt chắt thường đùa với nhau đây
là cái nghề “làm lui, ăn tới” (vì thịt chắt chắt quá khoái khẩu). Nhiều
khi để bắt được chắt chắt, phải lặn sâu xuống đáy sông từ 5 đến 7m. Lặn
quá nhiều lần, màng nhĩ bị thủng, về già cứ nghễnh ngãng, lõm bõm câu
được, câu mất.
Cụ Nguyễn Ngọc Phúc ở thôn Mai Xá, xã Gio
Mai, huyện Gio Linh cho biết: “Ở vùng quê này có biết bao nhiêu gia đình
nhờ chắt chắt mà nuôi con ăn học nên người. Làng Mai Xá quê tôi, lũ trẻ
ăn chắt chắt, ngủ cũng chắt chắt giờ thành tiến sĩ, giáo sư, nhà báo cả
làng rồi. Mà cũng hay ghê, lũ trẻ đi đâu thì thôi, chứ về làng là tranh
thủ thời gian để đi cào chắt chắt, sáng cho mẹ gánh ra chợ bán kiếm
tiền”.
Để dẫn chứng cho điều mình nói, cụ Phúc kể
rằng, không cần nói xa, ở trên Đông Hà ấy, nào là nhà báo, cán bộ Tỉnh
ủy, ủy ban, thậm chí ở Hà Nội, Sài Gòn rồi cả bên nước Mỹ nữa… có người
Gio Linh đó. Bón nó lúc nhỏ đi học một buổi, buổi còn lại đánh trần vật
lộn với nước Hiếu Giang cào chắt chắt giờ làm cán bộ cả.
Theo tìm hiểu của PV, trước đây con chắt
chắt là món ăn dân dã, nhưng nay trở thành đặc sản. Làm chắt chắt ra,
các nhà hàng, khách sạn về thu mua tận bến chứ không còn cảnh mang đi
rao bán rát họng như xưa nữa. Giá chắt chắt những 10-15 nghìn đồng cho
một lon đã luộc chín.
Chắt chắt giờ được xem như là món ăn
thượng hạng và là đặc sản của một số vùng quê ở Quảng Trị mà ai đến đây
một lần cũng không thể bỏ lỡ cơ hội được thưởng thức. Đi dọc đường xuyên
Á đoạn qua xã Gio Mai, Gio Linh có thể thấy ngay rất nhiều quán bún
chắt chắt phục vụ cho khách gần xa tận hưởng vị ngọt ngào.
Đặc biệt bún chắt chắt không cần thêm bột
ngọt vì vị ngọt tự nhiên sẵn có trong cơ thể của chắt chắt. Còn rau
thơm, rau muống được trồng ở bờ ao đồng làng, không phân bón, không
thuốc trừ sâu sẽ đem đến cho thực khách những cảm nhận thật khó quên về
món ăn thanh khiết này.
Theo : phapluatxahoi.vn