Trong khi cả thế giới hướng về Brazil, nơi 32 đội tuyển mạnh nhất hành tinh tranh đấu giành 1 chiếc cúp Vàng FIFA, thì tại Hà Nội, chỉ cần bỏ một chút thời gian đến làng nghề gốm sứ Bát Tràng (Long Biên, Hà Nội), các tín đồ túc cầu giáo sẽ có thể sắm cho mình một phiên bản rất đẹp của chiếc cúp ấy.

Công nghệ làm Cúp vàng ở Bát Tràng.

BẤT NGỜ Ở LÀNG NGHỀ CỔ

Hình thành từ thế kỷ XIV, trải qua hàng trăm năm phát triển, làng nghề gốm sứ truyền thống Bát Tràng bước vào thế kỷ XXI với không ít thách thức. Đáng kể nhất là từ môi trường kinh doanh thời hội nhập có mức độ cạnh tranh cao của không chỉ các “đối thủ” trong nước mà cả nước ngoài.

Sau thời gian dài bất lực nhìn thị trường bị các sản phẩm Trung Quốc chiếm lĩnh, những nghệ nhân tâm huyết với gốm sứ Bát Tràng buộc phải tìm những hướng đi mới để có nguồn thu từ nghề và giữ cho ngọn lửa trong những lò nung - vốn được cha ông nhiều đời truyền lại, không bao giờ tắt.

Mùa World Cup đang đến gần, một số nghệ nhân trẻ tuổi tỏ ra rất nhạy bén khi giới thiệu với các du khách sản phẩm “Cúp vàng thế giới”. Được làm mô phỏng theo chiếc cúp FIFA trao cho các nhà vô địch World Cup, chiếc Cúp vàng được sản xuất ở Bát Tràng có giá bán chỉ khoảng 100 ngàn đồng, trở thành mặt hàng được tiêu thụ mạnh trong những ngày gần đây.

Những chiếc cúp “bình dân” được làm bằng nguyên liệu thạch cao, sau đó được phun một lớp sơn vàng óng để biến thành “cúp thế giới” chỉ mới là sản phẩm được sản xuất đại trà. Theo chị Vân Anh, chủ một ki-ốt bán đồ gốm sứ tại Bát Tràng thì những chiếc cúp dạng “hàng thửa” sẽ có giá đắt hơn nhiều.

Cúp thạch cao trước khi được sơn vàng.

“Nếu khách có nhu cầu làm cúp bằng chất liệu gốm sứ thì các nghệ nhân ở đây đều làm được nhưng giá sẽ cao và phải chờ vài ngày mới có sản phẩm. Một chiếc cúp có chiều cao, kích cỡ y hệt cúp thật sẽ có giá khoảng 500 ngàn đồng!”

MUỐN LÀM CÚP, CẦN BÍ KÍP

Tìm mua cúp tại Bát Tràng thì dễ, bởi lực lượng “cò mồi” luôn theo sát các du khách để sẵn sàng đáp ứng đủ mọi nhu cầu về các sản phẩm gốm sứ. Tuy nhiên, khi chúng tôi đặt vấn đề muốn tham quan dây chuyền sản xuất, tìm hiểu quy trình làm một chiếc cúp dù chỉ là mặt hàng “bình dân” làm từ thạch cao thì chỉ nhận được những cái lắc đầu.

Dừng chân tại một quán nước giữa làng, bà chủ quán tỏ ra thông cảm với chúng tôi: “Các anh hiểu cho, phàm đã là bí kíp nghề thì không thể lộ ra được đâu. Dân ở đây bao lần bị người nơi khác, kể cả nước ngoài đến vờ mua hàng rồi học lỏm bí kíp rồi”.

Tỉ tê mãi, cuối cùng bà chủ quán nước tốt bụng mới “mở đường” cho chúng tôi: “Nếu các anh thích thì về xưởng nhà tôi, nhưng chỉ được xem một vài công đoạn thôi nhé!”.

Tại xưởng gốm cách đó không xa, người đứng ra chịu trách nhiệm “trình diễn” cho chúng tôi xem một số công đoạn làm cúp bằng gốm là một thanh niên khá trẻ có tên là Tuấn, mới chỉ chừng 20 tuổi. Tuấn bảo: “Tôi mới học nghề được mấy năm thôi, làm cúp cũng khó nhưng giờ tôi cũng làm được rồi”.

Nói là làm, Tuấn cho chúng tôi xem công đoạn đầu tiên của quá trình làm cúp khi chọn một nắm đất khá to đưa lên bàn xoay. Tuấn miệt mài với các kỹ thuật vuốt, nặn khác nhau để bước đầu tạo nên hình quả bóng, sau đó đến phần đế cúp. Chỉ được xem chừng đó là “hết chương trình”, Tuấn an ủi chúng tôi bằng cách... rủ tham gia màn “sơn cúp bằng thạch cao”. Ngay cả với sản phẩm có phần bình dân này, khi chiếc cúp dần được phủ lên lớp sơn vàng óng thì nó đã ngay lập tức có sức thu hút rất lớn với bất cứ ai nhìn thấy.

Nghệ nhân trẻ Tuấn thích thú nói: “Đầu năm nay, tôi thấy FIFA có mang Cúp vàng đến Việt Nam nhưng nó được để trong lồng kính mà không ai được trực tiếp chạm tay vào. Thế nên, khi nhìn thấy những phiên bản do Bát Tràng làm ra, dù ai cũng biết là đồ fake nhưng vẫn thích thú vì được cầm tận tay, thậm chí là mua hẳn một chiếc về bày ở nhà”.

“Vuốt, nặn, vẽ” Ronaldo, Messi

“Vuốt, nặn, vẽ” là dịch vụ giải trí dành cho trẻ em tại Bát Tràng gây được tiếng vang lớn trong vài năm gần đây. Dịch vụ này không những giúp trẻ em được vui chơi lành mạnh, thoả sức tô vẽ các sản phẩm gốm, sứ mà còn là hình thức giáo dục, phổ biến nghề truyền thống của Bát Tràng.

Theo các nghệ nhân trẻ tuổi ở Bát Tràng, sau thành công của sản phẩm cúp vàng, họ sẽ tiếp tục đưa các ngôi sao bóng đá như Ronaldo, Messi vào các sản phẩm gốm sứ để trẻ em có thể tự tay “Vuốt, nặn, vẽ”.