Tương truyền, chúa Nguyễn Phước Lan (1601 - 1648) trong một lần du ngoạn về vùng Mã Châu xứ Quảng đã tình cờ gặp và bén duyên với một người con gái hái dâu chăn tằm có tên là Đoàn Thị Ngọc. Sau khi trở thành vợ vua, nàng được phong là Đoàn Quý Phi.
Quý phi họ Đoàn không quên nghề xưa, ra sức khuyến khích dân chúng ở
các vùng thuộc Quảng Nam như Điện Bàn, Thanh Bình, Duy Xuyên... mở mang
nghề trồng dâu nuôi tằm, ươm tơ dệt lụa. Nhờ đó mà suốt một dải sông
Thu Bồn, nghề tằm tang phát triển rất rực rỡ.
Về sau, để ghi nhớ công ơn của người
có công gây dựng nên nghề canh cửi, người dân xứ Quảng đã tôn thờ bà
Đoàn Quý Phi là “Bà Chúa Tằm Tang” và tháng 3 âm lịch hàng năm mở lễ hội
để tri ân.
Trong số các làng theo nghề canh cửi ở
Quảng Nam có làng Mã Châu (thuộc thị trấn Nam Phước, huyện Duy Xuyên)
là nổi tiếng hơn cả. Và cũng chẳng biết tự bao giờ, làng còn có thêm tên
gọi là “Làng lụa Tằm Tang”.
Vào khoảng thế kỉ XVI - XVII, làng lụa
Tằm Tang làm ra rất nhiều mặt hàng tơ lụa nổi tiếng như đoạn, lãnh,
gấm, vóc, sa… Sản phẩm của làng rất được các thương gia nước ngoài ưa
chuộng nên họ thường tìm mua để xuất khẩu sang các nước Tây Âu và vùng
Viễn Đông qua con đường thương cảng Hội An của xứ Quảng.
Về Mã Châu hôm nay người ta vẫn còn
thấy cái không khí của nghề cảnh cửi xưa kia và xem ra còn có phần nhộn
nhịp hơn. Hiện nay, mỗi tháng làng Mã Châu sản xuất được khoảng 10.000m2
lụa các loại, với mức giá khoảng 500 nghìn đồng/m2, chủ yếu để cung cấp
cho các xưởng chế tác đồ may mặc, sản phẩm lưu niệm và xuất khẩu ra
nước ngoài.
Trải qua thời gian, cái danh lụa Tằm
Tang nổi tiếng một thời nay vẫn còn gần như nguyên vẹn. Có lẽ vì thế mà
hiện nay ở Phố cổ Hội An cũng đã hình thành khu du lịch làng nghề truyền
thống lụa Tằm Tang với nhiều cửa hàng bán đồ lưu niệm và giới thiệu sản
phẩm. Những sản phẩm lụa Tằm Tang đã thực sự thu hút du khách ở phố
Hội, đặc biệt là khách quốc tế.
Ngày nay, lụa Tằm Tang vẫn được xuất
đi nhiều nước, nhất là các nước Đông Âu như Nga, Hungari… vì các nước
này rất thích thứ lụa mềm, mát, quyến rũ được dệt bằng loại nguyên liệu
tơ tằm tự nhiên nổi tiếng suốt 5 thế kỷ qua./.