Người
dân xã Phú Nghĩa hôm nay vẫn luôn tự hào vì có một nghề mây tre giang
đan nổi tiếng trong và ngoài nước, với những sản phẩm “made in Vietnam” dân dã, bình dị nhưng lại rất được khách nước ngoài ưa chuộng.
Nghề
có từ bao giờ thì không ai còn rõ, vì làng không thờ ông tổ nghề. Chỉ
biết nghề xuất hiện từ đầu thế kỷ 17, có tính chất cha truyền con nối.
Những người làm đầu tiên là người làng Phú Vinh, sau lan sang các làng
lân cận. Thời bấy giờ, tự tay các cụ mày mò, sáng tác mẫu mã để làm ra
những chiếc rổ, rá và các vật dụng khác trong gia đình. Nguyên liệu sử
dụng đơn giản chỉ là cây tre, cây cỏ. Rồi dần dà mới phát hiện và tìm ra
nguyên liệu là mấy cây mây, thứ cây được trồng rất nhiều làm hàng rào
hoặc mọc dại ven đường. Thấy mây có độ dẻo, dai, chuốt nhiều thì bóng,
lại dễ làm, phù hợp với các mẫu mã hàng, nên mây trở thành vật liệu
chính. Hiện xã có 7 làng thì cả 7 làng đều duy trì và phát triển nghề
với số hộ tham gia lên tới hơn 90%. Đã có 3 làng được xét duyệt công
nhận là làng nghề: Phú Vinh, Quan Châm, Khê Than.
Nghề
mây tre giang Phú Nghĩa đứng vững được như ngày nay cũng đã trải qua
bao thăng trầm. Trước 1945, thời kỳ Pháp đô hộ nước ta, cuộc sống của
người dân hết sức nghèo khổ, lầm than. Họ phải tự vươn lên làm nghề để
kiếm sống. Sự bươn chải và nhạy cảm với nghề đã khiến người dân sáng tác
ra nhiều mẫu mã. Sản phẩm ngày một hoàn thiện. Lúc bấy giờ thị trường
tiêu thụ chủ yếu là bán sang Pháp do các nhà tư sản, kinh doanh thông
qua đấu xảo. Hàng đấu xảo đã thống nhất về giá được chở bằng xe bò kéo,
đem ra Hà Nội rồi chuyển sang Pháp. Nghề cứ thế duy trì cho đến năm
1954. Cũng trong năm đó, một số người di cư vào Nam đã mang nghề đi
theo. Ban đầu chỉ làm để kiếm sống. Sau phát triển thành các cơ sở sản
xuất và cũng lấy ngay tên làng là Phú Vinh. Nghề được tập trung nhiều ở
các quận Gò Vấp, Bà Chiểu, Bình Thạnh…
Sau
khi hoà bình lập lại, các ngành nghề thủ công được Đảng và Nhà nước ta
đặc biệt quan tâm. Năm 1960, HTX Phú Nghĩa được thành lập. Bước đầu đã
có tổ sản xuất (do tổ trưởng quản lý) và thực hiện sản xuất theo dây
chuyền: Người làm quai, đáy hay nắp… Tuy nhiên, nghề cũng chưa phát huy
được vì mới bước đầu. Đến năm 1963, HTX thủ công ra đời có ban quản trị,
các tổ làm theo công điểm và bán tập trung. Sản phẩm làm ra do các trạm
xuất khẩu (Mai Lĩnh – Hà Đông) thu mua rồi xuất cho Nhà nước. Đời sống
người dân nhờ vậy mà tạm thời đi vào ổn định. Và rồi một lần nữa, hoạt
động của nghề gần như ngừng hẳn bởi sự tác động trực tiếp của hoàn cảnh
xã hội. Đó là vào thời điểm những năm 1979-1980, thị trường khối Châu Âu
rạn nứt. Hàng không xuất đi được đã ảnh hưởng trực tiếp đến ngành nghề
của xã. HTX lúc ấy gặp nhiều khó khăn do hàng không thanh toán được, dẫn
đến công nợ chồng chất. Trước tình hình đó, năm 1990 các vị lãnh đạo xã
đã bàn bạc xin ý kiến của tỉnh giải thể HTX, cho thành lập các tổ sản
xuất nhỏ. Thực hiện vận động, tuyển chọn những người có tay nghề giỏi,
nhanh nhẹn, linh hoạt và có đầu óc kinh doanh vào làm trong các tổ hợp.
Sản phẩm làm ra khá nhiều, nhưng việc tìm kiếm thị trường vẫn còn là vấn
đề khó khăn. Song tấm lòng yêu nghề, kiên trì và phát huy nội lực nghề
truyền thống đã giúp người dân Phú Nghĩa thành công.
Các
tổ hợp được thành lập theo xóm, làng càng giúp họ có điều kiện về thời
gian và cách quản lý. Thuận lợi này nối tiếp thuận lợi khác. Lúc này,
nguyên liệu chủ yếu được nhập từ bên ngoài, chỉ việc mua ở các chợ trong
xã. Cũng có thời điểm, xã phải cử người đi khai thác nguyên liệu ở nơi
khác như cây giao ở Hoà Bình, hay cây song ở tận Đà Nẵng, Quảng Ngãi.
Bằng óc sáng tạo và đôi bàn tay khéo léo, người dân Phú Nghĩa đã không
ngừng cải tiến mẫu mã để phù hợp với tâm lý người tiêu dùng. Từ hình
dạng, kiểu dáng đến chất liệu được thay đổi liên tục, đan xen nhau.
Riêng mặt hàng chính mây tre giang của xã cũng có khoảng 400-500 mẫu mã
khác nhau. Từ những sản phẩm thông dụng như: đĩa, khay đựng hoa quả,
bánh kẹo, làn (túi xách), cơi đựng trầu… đến các sản phẩm cao cấp như lọ
hoa, ủ nước… đều có các kiểu dáng khác nhau như: vuông, dài, cao, thấp,
dẹt, to, nhỏ…
Thị
trường cũng không chỉ dừng lại ở các nước Châu Âu như Pháp, Đức, Liên
Xô (cũ), Bỉ… mà đã chuyển sang các nước Châu Á như Đài Loan, Hồng Kông,
thậm chí mở rộng ra ở các nước Nam Mỹ. Những sản phẩm “made in Vietnam”
mang thương hiệu Phú Nghĩa đang ngày càng xuất hiện nhiều trên thị
trường quốc tế, khẳng định được tài năng, sức lao động sáng tạo của
người dân Việt Nam nói chung, của người dân Phú Nghĩa nói riêng. Hi vọng
rằng trong tương lai, những mặt hàng làm ra của Phú Nghĩa sẽ là bạn
hàng tin cậy của nhiều nước trên thế giới.
Theo: thanglonghanoi