Chuyện
những gia đình ở Cổ Am có từ 2-3 con học đại học, không phải là chuyện
hiếm. Thậm chí có hộ gia đình nghèo như gia đình bà En, vẫn nuôi 2 con
tốt nghiệp đại học vào loại ưu.
Xuất khẩu" nhân tài
Ngoài
nghề trồng lúa, Cổ Am còn có nghề thứ 2, quan trọng không kém, đó là
"nghề học". Đất nghèo sinh chí học, từ thế kỷ XV, Cổ Am đã có hàng chục
sĩ tử theo học tại Quốc Tử Giám, Chiêu Văn Các, Tứ Lâm Cục. Nhà nho Trần
Công Huân là người đầu tiên của Cổ Am đỗ Tiến sĩ khoa thi năm Quý Sửu
(1733), được người đương thời mệnh danh là một trong "ngũ hổ Tràng An".
Trước
đó, cũng tại miền quê nổi tiếng về sự học này, Trạng trình Nguyễn Bỉnh
Khiêm đã về đây ẩn cư về mở lớp học tại chùa Mét, đào tạo nhiều học trò
nổi tiếng như: Phùng Khắc Khoan, Nguyễn Dư, Nguyễn Quyện, Lương Hữu
Khánh. Đến thế kỷ XIX, cùng với làng Hành Thiện ở Nam Định, Cổ Am lại
cung cấp cho đất nước một thế hệ hiền tài mới, được mệnh danh "tứ kiệt
xứ Đông".
Đến
nay, theo thống kê của địa phương, cả xã có 71 người có học hàm phó
giáo sư, giáo sư, học vị tiến sĩ ; gần 60 thạc sĩ và không dưới 700 cử
nhân đang công tác ở trong và ngoài nước. Riêng 10 năm trở lại đây, Cổ
Am có gần 400 em đã và đang học tại các trường ĐH, CĐ trong nước . Bình
quân mỗi năm, xã lại có thêm khoảng 60 cử nhân, 5 thạc sĩ, 1 tiến sĩ.
Một số con em Cổ Am cũng đã đoạt giải cao trong các kỳ thi quốc tế.
Có
thể nói, hầu hết con em ở Cổ Am học hành đỗ đạt, nay đều thành danh, có
mặt ở nhiều lĩnh vực và nhiều địa phương trên cả nước. Không ít người
giữ các chức vụ trọng yếu của Đảng, Nhà nước, các giáo sư, tiến sĩ đầu
ngành Khoa học xã hội và nhân văn, đóng góp không nhỏ công sức và trí
tuệ cho sự nghiệp bảo vệ và phát triển đất nước.
Khuyến học, khuyến tài - đòn xeo thúc đẩy kinh tế, xã hội phát triển
Hội khuyến học, khuyến tài ở Cổ Am được thành lập năm 1993 (sớm hơn 3 năm so với Hội Khuyến học Việt Nam),
do thầy giáo làng Đào Trọng Côn, sau này là Phó Hiệu trưởng Trường ĐH
Nông nghiệp Hà Nội khởi xướng. Theo đó, Quỹ khuyến học, khuyến tài của
xã cũng ra đời, với sự tham gia của 93% số hộ gia đình ở địa phương, 22
tổ chức, tập thể và các ban liên lạc hội đồng hương ở trong nước và Việt
kiều ở 11 quốc gia.
Có
một điều nữa mà ai cũng thấy ngỡ ngàng khi về Cổ Am, đó là phong trào
học tập ngoài nhà trường, thông qua việc đọc sách báo ở thư viện . Thư
viện xã Cổ Am được xây dựng cách đây 40-50 năm, đến nay vẫn duy trì hoạt
động. Người đọc gồm đủ mọi lứa tuổi. Đây cũng chính là chính sách
khuyến học, khuyến tài vì sự nghiệp trăm năm trồng người ở đất Cổ Am này
Trong
mạch chảy truyền thống "Đông Cổ Am, Nam Hành Thiện" hôm nay, các thế hệ
con em ở Cổ Am vẫn đang viết tiếp nhiều sự tích về "nghề học", về sự
nghiệp khuyến học, khuyến tài, bởi đó là "đòn xeo" thúc đẩy kinh tế, xã
hội địa phương phát triển
(Theo Công an Nhân dân )