Nghề nấu rượu ở Phú Lễ đã tồn tại
hơn 100 năm, nổi tiếng trong và ngoài nước bởi chất rượu nồng đậm, thơm ngon,
sánh ngang với rượu Xuân Thạnh của Trà Vinh và Gò Đen của Long An.
Phú Lễ là xã thuần nông thuộc huyện
Ba Tri, tỉnh Bến Tre. Dân cư Phú Lễ phần lớn là người Việt có nguồn gốc từ miền
Trung di cư vào khai hoang lập ấp từ nhiều thế kỷ. Người dân Phú Lễ sống chủ
yếu bằng nghề trồng lúa, trồng giồng và chăn nuôi. Để tăng thêm thu nhập và tận
dụng thời gian vào những lúc nông nhàn, họ đã biết khai thác các nguồn nguyên
liệu sẵn có tại địa phương để hình thành nên những nghề thủ công truyền thống mang
đặc trưng riêng. Đó là nghề nấu rượu và đan đát. Riêng nghề nấu rượu ở Phú Lễ
đã tồn tại hơn 100 năm, nổi tiếng khắp trong và ngoài nước bởi chất rượu nồng
đậm, thơm ngon, sánh ngang với rượu Xuân Thạnh của Trà Vinh và Gò Đen của Long
An.
|
Ông Ba Vân đang làm men rượu.
|
Bí quyết riêng nghề nấu rượu
Hiện nay, tại Phú Lễ có 134 hộ dân
sống bằng nghề nấu rượu. Quy trình sản xuất rượu ở Phú Lễ cũng tương tự như
nhiều địa phương khác trong cả nước, nhưng cũng có những bí quyết nghề nghiệp
riêng. Nguyên liệu dùng để nấu rượu là loại nếp mùa dài ngày ngon nhất, không
chà trắng, chọn loại càng dẻo thì rượu sau khi nấu càng ngon.
Hồ men để nấu rượu là một trong
những bí quyết truyền thống của người dân Phú Lễ. Hồ men này được người thợ pha
chế với những liều lượng thích hợp đã tạo cho rượu Phú Lễ có nhiều điểm khác
biệt so với các loại rượu khác ở trong nước nói chung và miền Tây Nam Bộ nói
riêng. Theo ông Ba Vân là người nấu rượu lâu năm ở ấp Phú Thạnh cho biết: “Hồ
men được chọn từ 34 vị thuốc Bắc và 2 vị thuốc Nam, là những vị thuốc có tính
nhiệt, nóng và thơm, gồm: trần bì, quế khâu, đinh hương, tất phát, đại hồi, sa
nhân, tiểu hồi, lương cương, càng cương, bạch khấu, ngọc khấu, mai hoàng, hậu phát,
thảo quả, quế chi, trạch lan, xích thước, hồng hoa, linh cừ, mật nang, tạo
giác, cam thảo, son tàu, cam thảo nam, thiên niên kiện, cát cánh, bồ kết, hương
truật, nhãn lòng, trầu lương, rau răm, lá nhãn, ngũ vị, tai vị, tiêu sọ, mần
tưới”. Thời gian gần đây, các vị cao niên còn nghiên cứu và cho thêm vào hồ men
2 loại thuốc Nam là riềng và ớt nhằm tăng thêm hương vị riêng cho rượu Phú Lễ.
38 vị thuốc này được tán nhuyễn thành bột, trộn với bột gạo lứt rồi nhồi chung
với cám, vo thành viên tạo thành hồ men.
Khi cơm đã được trộn đều hồ men,
người thợ cho vào tĩn sành hoặc thùng nhựa để ủ nơi thoáng mát, hơi râm tối.
Khoảng 7 đến 10 ngày sau, tùy theo thời tiết mát hay nóng, tĩn rượu ngấm men và
sủi bọt, cơm rượu lắng xuống đáy, dung dịch nước biến thành màu cam nhạt, người
thợ nếm thử, nước có vị chát, không ngọt là rượu đã lên men đúng độ. Còn đối
với những người thợ đã có nhiều kinh nghiệm chỉ cần ngửi mùi thơm bay ra từ cơm
rượu là có thể biết mẻ này sẽ trúng hay thất bại, nếu mùi bay ra hăng hăng là
sẽ trúng, còn như chua thì mẻ rượu đó thì coi như bỏ. Sau đó đem nấu để lấy
được loại rượu chính hiệu.
Khi nấu thành công, rượu sẽ chảy
xuống nhiều, còn như thất bại thì rượu chỉ nhỏ ra từng giọt. Muốn rượu ngon
phải đốt củi liu riu cho đều lửa. Nếu nhiệt độ nóng quá hoặc yếu quá, hay lúc
mạnh lúc yếu không đều cũng làm cho rượu nấu thành không được như ý, đôi khi
còn hư rượu.
Nhiều người cho rằng, rượu Phú Lễ có
hương vị đặc biệt là do rượu được nấu bằng loại nếp dẻo cộng với chất hồ men
được chế biến theo những liều lượng thích hợp và phương pháp nấu rượu theo quy
trình truyền thống từ xưa đến nay. Chính rượu Phú Lễ được nấu từ những nguyên
vật liệu đặc trưng của địa phương đã làm cho những giọt rượu càng thơm ngon
mang hương vị đặc biệt của vùng đất và con người phương Nam.
|
Lò nấu rượu.
|
Rượu Phú Lễ vang danh khắp miền
Hiện nay, người dân xã Phú Lễ không
sản xuất rượu một cách manh mún mà thành lập Tổ hợp tác sản xuất, có sự phối
hợp với Công ty Cổ phẩn Sản xuất - Thương mại Phú Lễ nhằm bảo tồn làng nghề
truyền thống của địa phương và để tìm đầu ra cho sản phẩm. Đặc biệt, trong quá
trình liên doanh sản xuất giữa Tổ hợp tác và doanh nghiệp luôn có sự đóng góp
của những nghệ nhân nắm giữ trong tay những bí quyết gia truyền nhiều đời về
công thức và cách pha chế bài hồ men, nên đã cho ra đời nhiều loại rượu có
hương vị độc đáo như rượu trắng, rượu chuối hột, rượu hải mã và rượu ấp xanh hiện
đã được đóng chai với mẫu mã đẹp. Và như thế, làng nghề nấu rượu Phú Lễ phần
nào đã tạo được công ăn, việc làm, góp phần ổn định thu nhập cho người dân nơi
đây.
Trải qua bao thăng trầm, với biết
bao gian nan thử thách, nhưng người dân Phú Lễ vẫn kiên trì bền bỉ tạo dựng,
đồng thời không ngừng sáng tạo, có nhiều nghiên cứu cải tiến để cho ra đời sản
phẩm rượu Phú Lễ vang danh khắp các vùng miền trong cả nước bởi có những đặc
trưng riêng mà ít nơi nào có được. Vì thế, hương vị rượu Phú Lễ ngày càng thơm
ngon, tinh khiết, chất lượng rượu ổn định, không gây độc hại và hợp khẩu vị của
người tiêu dùng trong cả nước. Có thể nói, nghề nấu rượu ở Phú Lễ đã hiện diện
lâu đời trên mảnh đất Bến Tre và là một trong những làng nghề truyền thống nổi
tiếng của tỉnh còn tồn tại. Do đó, việc bảo tồn và gìn giữ quy trình sản xuất
cũng như cách pha chế hồ men là việc làm hết sức cần thiết trong quá trình công
nghiệp hóa, hiện đại hóa như hiện nay.
Theo langvietonline.vn