GiadinhNet - Cách đây 585 năm, chiến thắng Xương Giang của nghĩa
quân Lam Sơn đập tan âm mưu xâm lược, góp phần chấm dứt 20 năm ách đô hộ
của nhà Minh.
|
Di tích Xương Giang sẽ được đầu tư tôn tạo lại. Ảnh: T.G |
Mới đây, Bộ VH,TT&DL đã có văn bản chấp thuận
với đề xuất của tỉnh Bắc Giang về việc bảo tồn và phát huy giá trị khu
di tích chiến thắng Xương Giang, theo đó sẽ xây dựng tượng đài là một
thanh kiếm Thuận Thiên tại trung tâm khu di tích.
Chiến công lưu danh muôn thuở
Lịch sử dân tộc Việt Nam còn ghi danh một ngôi thành
cổ với những chiến công oanh liệt của quân và dân Đại Việt do vua Lê Lợi
lãnh đạo đánh quân xâm lược phương Bắc, đó là thành Xương Giang (TP Bắc
Giang). Đây là ngôi thành có vị trí chiến lược quan trọng, cách sông
Thương 3km, nơi án ngữ toàn vùng Đông Bắc đất nước và che chở thành Đông
Quan (Hà Nội) trong thời kỳ nước ta bị nhà Minh đô hộ vào thế kỷ thứ
15.
Thành Xương Giang do nhà Minh lập ra năm 1420. Toàn
bộ khu vực thành rộng 26ha, chiều cao thành từ 4 - 5m, với các cửa Bắc,
Nam, Đông, Tây. Chân thành xây bằng đá hộc, gạch vồ rộng 16m. Tường
thành đắp đất dày, bề mặt thành rộng 6- 7m. Đây là nơi diễn ra trận công
thành của nghĩa quân Lam Sơn ngày 28/9/1427 và trận diệt viện binh oanh
liệt ngày 3/11/1427, đập tan hơn hàng vạn viện binh của quân Minh.
Theo các tài liệu lịch sử, từ cuối năm 1426, nghĩa
quân Lam Sơn đã tiến hành hãm thành Xương Giang, tướng Trần Nguyên Hãn
được bổ sung để chỉ huy các đợt công thành. Ông đã cho đào công sự từ
các khu rừng lân cận, đào hầm ngầm từ ngoài vào trong thành, rồi tiến
hành nội công ngoại kích với sự phối hợp của toán quân đã lọt được vào
nội thành giặc. Đến ngày 28/9/1427, sau hơn 9 tháng vây hãm, thành Xương
Giang bị hạ, 10 ngày trước khi viện binh của giặc Minh kéo vào nước ta.
Từ Đông Quan, tướng giặc là Hoàng Phúc và Thôi Tụ đã
vội vàng thu thập quân lương tiến về Xương Giang trong khi chưa biết
thành đã bị hạ. Giữa cánh đồng Xương Giang, giặc Minh bị bao vây chặt
bốn bề buộc chúng tiến thoái lưỡng nan. Ngày 3/11/1427, quân Lam Sơn tổ
chức đợt tổng tấn công. Sau một ngày chiến đấu, nghĩa quân đã giành được
thắng lợi giòn giã, bắt sống Thôi Tụ, Hoàng Phúc.
Kết quả này là một trong những nhân tố quan trọng
khiến Vương Thông ở thành Đông Quan phải chấp nhận nghị hòa. Ngày
22/11/1427, Lê Lợi cùng Tổng binh Vương Thông mở hội thề ở thành Đông
Đô. Ngày 22/12/1427, quân Minh rút quân về nước.
Chiến thắng Xương Giang đã ghi thêm chiến công vào sử
vàng dân tộc Việt, là niềm tự hào của nhân dân cả nước, góp phần chấm
dứt 20 năm ách đô hộ của nhà Minh đối với nước Đại Việt. Nhà sử học Lê
Quý Đôn từng đánh giá về chiến thắng này: "Từ triều Trần bắt được Tích
Lệ Cơ, Ô Mã Nhi cho đến lúc ấy, nước Nam thắng giặc phương Bắc chưa có
trận nào lớn như vậy". (theo Đại Việt thông sử). Trong Đại cáo Bình Ngô,
Nguyễn Trãi viết: "Gió mây vì thế mà biến sắc/Trời trăng ảm đạm đến lu
mờ... Lạng Giang, Lạng Sơn thây chất đầy đường/Xương Giang, Bình Than
máu loang đỏ nước/Ghê gớm thay, sắc phong vân phải đổi, Thảm đạm thay
ánh nhật nguyệt phải mờ...".
Nhằm ôn lại truyền thống lịch sử vẻ vang, khí thế
hào hùng và tinh thần thượng võ quyết thắng giặc ngoại xâm, từ năm 1998,
lễ hội Xương Giang được tổ chức thường niên vào 2 ngày 6 - 7 tháng
Giêng. Hằng năm vào ngày này, các nhà sư ở chùa Thành (xã Xương Giang)
đều tổ chức lễ cầu siêu cho linh hồn các tướng sĩ tham gia trận đánh
Xương Giang năm xưa và ước vọng đầu năm mới cho nhân dân an lạc, quốc
thái dân an.
|
|
|
|
Một số hiện vật được tìm thấy tại khu vực thành cổ Xương Giang. Ảnh: T.G |
Dấu tích phế thành
Toàn bộ dự án tôn tạo thành cổ này do Công ty CP Kiến
trúc đô thị Việt Nam thiết kế. Tổng diện tích theo quy hoạch dự án này
đã được tỉnh Bắc Giang phê duyệt là 37ha với tổng mức đầu tư khoảng 500
tỷ đồng trong giai đoạn từ nay đến năm 2015. Khi hoàn thành, đây sẽ là
điểm nhấn quan trọng trong phát triển thương mại, dịch vụ, du lịch của
tỉnh Bắc Giang. |
Là nơi ghi dấu chiến thắng vẻ vang của quân dân Đại
Việt nhưng những gì còn lại đến ngày nay về ngôi thành cổ Xương Giang
chỉ là trên sử sách. Gần 600 năm đã trôi qua, toàn bộ kiến trúc của
thành Xương Giang đã bị hoang phế và đổ nát.
Th.S Trịnh Hoàng Hiệp, Viện Khảo cổ học Việt Nam,
người trực tiếp nghiên cứu và khai quật khảo cổ tại thành Xương Giang
cho biết: "Qua các đợt điều tra, thám sát khu di tích thành Xương Giang
từ đầu năm 2008 đến nay, chúng tôi đã tổ chức 2 đợt khai quật và phát
hiện hàng nghìn hiện vật quan trọng để minh chứng về những dấu tích vật
chất đã từng tồn tại ở đây. Theo đó, tại khu vực Giếng Phủ, Đồi Ngô
(trung tâm thành) và khai quật 3 hố, phát hiện được vật liệu xây dựng
như gạch lát nền, gạch ốp trang trí với đường nét tinh xảo, phong phú
cùng với ngói âm có kích thước 23,8 x 21,5cm; những hiện vật này được
nung với nhiệt độ cao và nặng.
Điều đó đã khẳng định xung quanh khu vực này là
những công trình kiến trúc dinh thự của tầng lớp quan lại cao cấp của
quân đội nhà Minh. Tại một số khu vực khác phát hiện các lớp ngói ken
dày, các dải ngói và các hàng trụ móng cùng lớp kè, gia cố ở phần móng.
Phát hiện 3 di cốt người cổ và hiện vật là gốm men Trung Quốc và Việt
Nam có niên đại từ thế kỷ 14-15. Ngoài ra còn phát hiện vết tích gạo
cháy có độ sâu từ 10-15cm và gần 1.600 hiện vật gồm các loại gạch ngói,
mảnh vỡ các loại, hiện vật đồ sành gốm men Việt Nam có niên đại thế kỷ
15 và một số vật liệu gia cố kiến trúc như đinh sắt... Qua vết gạo cháy
ken dày mảnh gạch ngói có thể xác định được công trình kiến trúc này là
kho lương của quân đội nhà Minh, ngoài ra còn tìm được một số hiện vật
là xương động vật... Đặc biệt còn phát hiện những viên đạn đá...".
|
Một tiết mục văn nghệ tái hiện chiến thắng thành Xương Giang năm xưa. Ảnh: T.g |
|
Người dân Bắc Giang trong Lễ hội mững 585 năm ngày chiến thắng Xương Giang. |
Thuận Thiên kiếm trên Xương Giang
"Thời gian tới, Viện Khảo cổ sẽ cùng với Bảo tàng Bắc
Giang tiếp tục nghiên cứu, điều tra, thám sát tổng thể thành Xương
Giang, sau đó lựa chọn địa điểm quan trọng để tiến hành khai quật và bảo
tồn, phát huy giá trị văn hoá khu di tích này", Th.S Trịnh Hoàng Hiệp
cho biết thêm.
Để bảo tồn, phát huy giá trị khu di tích lịch sử
chiến thắng Xương Giang, Bộ VH,TT&DL đã có văn bản gửi tỉnh Bắc
Giang. Theo đó đồng ý với phương án khai quật khảo cổ học và bảo tồn hố
khảo cổ; tôn tạo giếng cổ; khe nước cổ; một đoạn thành cổ và hào nước;
xây dựng khu trung tâm lễ hội (biểu tượng chiến thắng Xương Giang, sân
lễ hội); nhà biểu diễn và trưng bày các tác phẩm nghệ thuật; cổng chính;
toàn bộ chiến thắng xưa được mô tả bằng hình tượng sa bàn, mô tả trận
tổng công kích thành vào đêm 28/9/1427.
Đặc biệt theo thiết kế sẽ dựng một thanh kiếm Thuận
Thiên mang ý nghĩa "vâng mệnh trời, giữ lấy non sông Việt", tượng trưng
cho thanh kiếm được trao cho Lê Lợi đánh giặc và cuối cùng được trả lại
ở hồ Lục Thuỷ như truyền thuyết hồ Gươm. Chân đài kiếm Thuận Thiên là
một khối nhà có hình dáng tòa thành, trong lòng nó những căn phòng trưng
bày các sự kiện về chiến thắng Xương Giang. Sẽ có một nơi thờ chiến sĩ
trận vong để người hành hương có nơi đến tưởng niệm các nghĩa sĩ Lam
Sơn.
Kim Sa