Mục đích ban đầu
chỉ là tu sửa, nhưng vì nhiều lý do, ngôi đình cổ Ngu Nhuế ở Hưng Yên gần như
bị xóa sổ.
Vùng quê “nổi sóng”
Không
quá để khẳng định như vậy, vì thực tế những ngày này ở thôn Vĩnh An, xã Vĩnh
Khúc, huyện Văn Giang, câu chuyện được nhắc đến nhiều nhất và cũng gây bức xúc
nhất, chính là việc ngôi đình được xếp hạng di tích Quốc gia đã “phân thân”.
Bởi lẽ, phần lớn ngôi đình, đặc biệt là gian Đại Bái đã bị phá dỡ, chỉ còn trơ
trọi hậu cung già nua “trơ gan cùng tuế nguyệt” hơn 1 năm nay.
Câu
chuyện kể ra thì dài, song điều trước tiên có thể khẳng định là sự quản lý di
sản yếu kém đã khiến một di tích cấp quốc gia đứng trước nguy cơ bị xóa sổ hoàn
toàn. Đáng nói hơn, cách xử lý không mấy hợp lý của người có trách nhiệm đang khiến
chính những người dân trong thôn nhìn nhau với ánh mắt chẳng mấy thiện cảm do
sự khác biệt về quan điểm về cách xử lý di tích chung.
|
Đình Ngu Nhuế cổ kính
ngày nào...
|
Đình
Ngu Nhuế (thôn Vĩnh An, xã Vĩnh Khúc, huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên) được khởi
dựng từ thế kỷ XI, thờ đô đốc tướng quân Lê Bá Đại. Tương truyền, đây là vị
tướng quân theo Thái úy Lý Thường Kiệt đánh trận trên sông Như Nguyệt. Năm
1989, Đình Ngu Nhuế được Bộ Văn hóa Thông tin xếp hạng là Di tích kiến trúc
nghệ thuật quốc gia.
Đình
Ngu Nhuế thờ Đại Đô tướng công hầu Lê Bá Đại và được xếp hạng Di tích lịch sử
Quốc gia năm 1989. Đình gồm 5 gian 2 chái, dài 18,4m, rộng 10,4m, mái kiểu tầu
đao lá mái
Theo
thời gian, di tích xuống cấp và cần được tu bổ, bảo vệ. Năm 2011, Sở VHTTDL
Hưng Yên cấp kinh phí trùng tu cho đình Ngu Nhuế 100 triệu đồng. Tuy nhiên, sau
khi dự toán, số tiền trên không đủ để tiến hành tu sửa, xã cũng chẳng có kinh
phí để hỗ trợ. Sau khi bàn bạc, người dân trong thôn nhất trí kêu gọi công đức,
đóng góp và thống nhất phương án tu sửa khoảng 230 triệu đồng.
Ông
Nguyễn Văn Năng, Chủ tịch UBND xã Vĩnh Khúc cho biết, sau khi nhận được 100
triệu đồng, xã đã tiến hành các bước về đầu tư xây dựng cơ bản, lập dự toán
thiết kế, thành lập ban dự toán công trình. Dự toán thiết kế đề nghị lên Phòng
Công thương thẩm định. Sau đó, UBND xã đã tiến hành ký hợp đồng với công ty TNHH
Thành Đông (do Sở VH-TT-LD giới thiệu) và tiến hành tu sửa nâng cấp từ tháng
7/2011.
“Anh
em cứ nghĩ đơn giản sự việc. Chúng tôi nhận thấy đã không cương quyết ngay từ
đầu, và chưa hiểu hết những quy định về di tích”, ông Nguyễn Văn Năng- Chủ tịch UBND xã Vĩnh Khúc.
Theo
ông Nguyễn Văn Năng, hợp đồng ký kết nêu rõ việc trùng tu đình Ngu Nhuế bao
gồm: hạ giải toàn bộ mái ngói, thay những rui mái cùng một số hoành và cấu kiện
nâng đỡ mái bị hư hỏng... trên nguyên tắc bảo tồn tối đa hiện trạng của di
tích.
Với
tư cách chủ đầu tư, UBND xã Vĩnh Khúc đã lập Ban quản lý xây dựng công trình do
Phó Chủ tịch xã Đào Thị Điệp đứng đầu. Ngoài ra, một ban kiến thiết (12 người)
cũng được người dân bầu ra để tham gia quản lý quá trình trùng tu.
Mọi
việc trở nên phức tạp khi trong quá trình hạ giải mái ngói, Ban kiến thiết cùng
nhà thầu tự ý dỡ toàn bộ Đại bái của đình do… thấy hư hỏng. Nghiêm trọng hơn,
một kế hoạch di chuyển đình được đưa ra và thực hiện ngay sau đó, khiến một ti
tích quốc gia rơi vào tình trạng nửa mới nửa cũ, Đại bái ra đi, hậu cung ở lại…
Quan
điểm hoàn nguyên trạng đình ở vị trí cũ hay đưa toàn bộ về vị trí mới của một
bộ phận người dân trong thôn cũng khác nhau, dẫn đến đình Ngu Nhuế hơn một năm
nay phải đắp bạt chờ hạ hồi phân giải…
Làng mất hội, đình bỏ hoang
Không
ai không thấy xót xa khi chứng kiến cảnh tượng thê lương của ngôi đình Ngu Nhuế
hiện giờ. Trên nền di tích cổ chỉ còn phần hậu cung đang được người dân mua bạt
phủ tạm tránh nắng mưa. Tòa Đại bái chỉ còn trơ nền với ngổn ngang những cây
cột, cấu kiện gỗ và cả những tấm gỗ khắc chữ Hán cùng đôi nghê đá trắng xây
trên bệ gạch đỏ ngồi bơ vơ. Những mảng tường bao quanh còn sót lại khung cửa sổ
với cánh cửa cũ kỹ mang dấu ấn thời gian…
Cũng
trong khuôn viên di tích, cách ngôi đình cũ 18m, hình hài một ngôi đình gần như
mới toanh đã mọc lên với đầy đủ 5 gian Đại bái và hậu cung. Rất ít một số cột
gỗ, cấu khiện và họa tiết của ngôi đình cũ được đưa vào.
|
Phần hậu cung của ngôi
đình cổ được người dân mua bạt che tạm
|
Chỉ
cần nhìn lướt qua, người ta cũng dễ dàng nhận thấy sự khiên cưỡng ở “ngôi đình
mới”: Các khớp nối không ăn khớp được với nhau do kích thước khác nhau, độ rộng
dài thay đổi theo thiết kế không chuẩn. Người dân nơi đây cho biết, có 8 mắt
rồng bằng chất liệu không phải gỗ gắn ở các cấu kiện gỗ đã bị mất; thậm chí, để
lắp được các đầu rồng vào đầu cột mới to hơn cột cũ, thợ thi công đã… cắt bớt
râu rồng!
“Đình
làm dang dở, làng mất hội. Ngày rằm, ngày lễ muốn ra thắp hương cũng không còn
chỗ”, một người dân thôn Vĩnh An buồn rầu.
Những lý do.. trời ơi!
Chủ
tịch UBND xã Vĩnh Khúc Nguyễn Văn Năng cho biết có nhiều nguyên nhân khiến đình
được di chuyển về vị trí mới.
Theo
đó, quá trình hạ giải thì thấy di tích xuống cấp rất nặng. Bên cạnh đó, huyện
Văn Giang đầu tư nâng cấp đổ bê tông tuyến đường 180 theo quy hoạch rộng 32m,
chạy qua cửa đình. Và theo quy hoạch, hầu hết sân đình sẽ bị mất nên ban kiến
thiết đã họp dân và có văn bản đề nghị di chuyển đình.
“Biên
bản họp dân do ban kiến thiết trình xã có nói, do di tích gần sát đường, mỗi
khi có hội phải cấm đường, gây khó khăn cho giao thông đi lại. Hơn nữa, nền
đường làm cao hơn sân đình, thu hẹp diện tích sân đình. Ở gần đường khi tổ chức
lễ thì xe ô tô chạy gây ồn ào, thậm chí xe lớn chạy có thể gây rung xô ngói. Do
đó ban kiến thiết có đơn đề nghị lui đình vào phía trong khuôn viên, theo đúng
hướng và cấu kiện”, ông Năng khẳng định.
|
Ngôi đình mới được dựng
lên cách vị trí cũ 18m
|
Trên
cơ sở biên bản họp dân (chỉ có 60/66 người có mặt đồng ý trong tổng số hơn 1000
dân trong thôn) diễn ra vào đúng ngày mùng 6 Tết Nhâm Thìn, UBND xã đã nhiều
lần lập Tờ trình gửi các cấp có thẩm quyền đề nghị cho phép di chuyển đình Ngu
Nhuế nhưng không được chấp nhận.
Theo
Chủ tịch UBND xã Vinh Khúc, do “người dân muốn nhanh chóng hoàn thành để có nơi
thờ cúng”, và “để lâu các cấu kiện hư hỏng” nên ban kiến thiết đã quyết tự ý
cho di chuyển. Và từ đây, các đơn khiếu kiện của “một bộ phận người dân không
đồng tình phương án di chuyển” được gửi đến cơ quan chức năng.
Ngôi
đình bị phá dỡ, Sở VH-TT-DL Hưng Yên vội vàng có công văn gửi UBND tỉnh Hưng
Yên và ngày 8/5/2012, UBND tỉnh Hưng Yên mới có công văn gửi Bộ VH-TT-DL đề
nghị cho di chuyển đình Ngu Nhuế để “tránh ảnh hưởng đến qui hoạch và thuận lợi
cho các hoạt động tín ngưỡng, tâm linh của nhân dân”.
Nhưng
chỉ hai ngày sau, Thanh tra Bộ VH-TT-DL khẳng định việc di chuyển sang vị trí
mới chưa được phép của cơ quan có thẩm quyền là vi phạm Luật Di sản văn hóa,
nên đã yêu cầu dừng ngay việc thi công, giữ nguyên hiện trạng đình Ngu Nhuế từ
ngày 9/5/2012.
Văn
bản do Thứ trưởng Bộ VH-TT-DL Lê Khánh Hải ký gần 3 tháng sau đó trả lời UBND
tỉnh Hưng Yên cũng nêu rõ: Kỹ thuật thi công đình ở vị trí mới không đảm bảo,
nhiều cấu kiện lắp dựng không đúng theo kiến trúc đình cũ. Việc hạ giải toàn bộ
cấu kiện, tự dịch chuyển vị trí di tích mà không lập dự án, xin ý kiến thỏa
thuận của Bộ là vi phạm Luật Di sản văn hóa.
Bộ
đề nghị UBND tỉnh Hưng Yên chỉ đạo các cơ quan chức năng của tỉnh làm rõ trách
nhiệm của các cơ quan chức năng ở địa phương và yêu cầu chủ đầu tư thực hiện
nghiêm chỉnh việc tu bổ di tích theo quy định của pháp luật.
Ông
Nguyễn Văn Năng, Chủ tịch UBND xã Vinh Khúc cho biết, thực hiện chỉ đạo của cấp
trên, xã đang tiến hành kiểm điểm làm rõ trách nhiệm tập thể và cá nhân; ổn
định tình hình địa phương và trao đổi với dân để có sự đồng thuận.
Dù
nói gì đi chăng nữa thì ngôi đình cổ cũng đã bị hạ giải gần như toàn bộ. Một
câu hỏi được đặt ra và cũng là mấu chốt vấn đề: Ai di chuyển ngôi đình và tại
sao cấp chính quyền địa phương không có phương án xử lý trước việc xâm phạm di
tích cấp Quốc gia?
Theo
ông Nguyễn Văn Năng: Chính quyền không cho phép di dời di tích. Còn tại sao
không ngăn chặn là vì “đây là vấn đề tâm linh, tế nhị và tưởng người dân thống
nhất”!
Cần
phải nhấn mạnh một điều, ngôi đình Ngu Nhuế là một di tích cấp quốc gia, được
bảo vệ bởi Luật Di sản văn hóa và Nghị định của Chính phủ. Mà đã Luật thì phải
được thực thi nghiêm túc…/.
Theo vov