Nhiều người dân ở
thôn Kim Đôi (Kim Chân, Bắc Ninh) thường bảo nhau: Nếu không có ông bà Thơm -
Quyển chắc có lẽ quan họ cổ sẽ chẳng bao giờ hồi sinh nổi ở thôn mình.
Đi hết 44 làng để sưu tập
Lật giở từng trang bản thảo chi chít chữ ghi chép những ký
ức về quan họ cổ đã ngả màu thời gian, ông Nguyễn Văn Quyển (77 tuổi) nhớ lại:
Tôi vốn sinh ra ở Yên Mẫn- một làng quan họ cổ bao đời nức tiếng đất Kinh Bắc
xưa. Tôi được đi theo các cụ học hát, học đàn, sang các làng bên để giao lưu và
“chơi” quan họ. Thế rồi tôi mê quan họ cổ.
|
Bà Thơm đang hướng dẫn
các em tập múa, hát.
|
Tôi cứ lẳng lặng một mình tới đủ 44 làng quê quan họ gốc
trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh, gặp gỡ các nghệ nhân để sưu tầm các bài quan họ.
Tôi đã tìm đọc các sách vở về âm nhạc và gặp gỡ các nhạc sĩ, nhà nghiên cứu
quan họ như Hồng Thao, Nguyễn Trọng Oánh, Lê Danh học hỏi thêm, bây giờ các cụ
đều không còn nữa.
Ông Vũ Đình Sơn - Trưởng thôn Kim Đôi tâm sự: “Lãnh đạo và
chính quyền địa phương hết sức ghi nhận những đóng góp của ông bà Thơm- Quyển.
Đó là lương tâm và trách nhiệm của thế hệ trước đối với thế hệ sau, và trên hết
là tình yêu lớn dành cho quan họ”.
Bà Nguyễn Thị Thơm (57 tuổi)- vợ ông Quyển, người đã có bao
năm bao tháng lặn lội cùng chồng tìm tòi, phục dựng quan họ cho biết: “Bấy giờ,
tôi ở làng bên, nghe bên làng Yên Mẫn có ông thầy giáo truyền dạy quan họ hiền
lành, tốt bụng và yêu quan họ lắm, tôi mon men đến xin học. Mới đầu, thấy ông
ấy thô vụng, tôi cứ đắn đo mãi. Thế rồi, vài lần đi hát đối đáp, hát giao
duyên, tôi đâm ra cảm mến, nể phục.
Ông nói, ông thích quan họ cổ và không muốn nó bị tuyệt diệt
nên mong có người sẽ cùng gắng sức với ông thực hiện tâm nguyện cuối đời. Rồi
chúng tôi đến với nhau. Phải mất gần 6 năm đánh vật với từng nốt nhạc, vợ chồng
tôi mới hoàn thiện xong tập sách “400 bài hát đối đáp Dân ca Quan họ Bắc Ninh”
ở dạng ký âm, hoàn thiện tập bản thảo chú thích một số từ ngữ, điển tích,
truyện kể ở “1.000 bài Dân ca Quan họ”. Chúng tôi cũng đang nỗ lực hoàn thiện
một số công trình nghiên cứu theo các chuyên đề khác nhau”.
Tiếp chuyện chúng tôi, vợ chồng ông Quyển xúc động: “Thú thật
với anh, chúng tôi làm điều này là vì tâm huyết, sợ quan họ mất đi, mai sau,
con cháu lớn lên sẽ chẳng biết gì về di sản cha ông”. Chẳng màng đến thù lao,
kinh phí, ngày ngày ông Quyển, bà Thơm vẫn tiếp tục cặm cụi sưu tầm, nghiên
cứu, ghi chép.
Ươm mầm cho quan họ
Dựa vào nguồn tài liệu sẵn có, cộng với vốn liếng quan họ
hàng nghìn bài đối đáp được ghi chép lại từ năm 1960 đến nay, bà Thơm bàn với
chồng mở lớp truyền dạy quan họ cho mọi người. Năm 2006, vợ chồng ông bà truyền
dạy quan họ cho đối tượng người cao
tuổi trong xã và đến đầu tháng 8.2010 thành lập Câu lạc bộ
(CLB) Quan họ măng non thôn Kim Đôi.
Lúc đầu chỉ có 12 em tham gia. Sau một thời gian hoạt động
đều đặn với hiệu quả tốt, đến nay CLB Quan họ măng non thôn Kim Đôi đã thu hút
gần 30 em học sinh ở 2 trường tiểu học và THCS xã Kim Chân tham gia sinh hoạt
đều đặn vào chiều Chủ nhật hàng tuần. Có những em mới 5 tuổi, chưa thuộc hết
bảng chữ cái nhưng đã thuộc khá nhiều bài dân ca quan họ.
Người dân trong thôn xóm đều phấn khởi và tự hào khi nhìn
thấy con, cháu mình không phải người làng quan họ gốc nhưng biết hát cả những
bài dân ca quan họ cổ. Một số em có năng khiếu được nhận định là có triển vọng,
tiêu biểu như em Nguyễn Thị Liên (11 tuổi) thuộc 20 bài, trong đó có 3 bài quan
họ cổ…
Không chỉ truyền dạy quan họ miễn phí, ông bà Quyển còn tự
bỏ tiền ra để sao in và phát tặng tài liệu cho các em. Ông bà còn xây dựng Quỹ
Khuyến học của CLB. Đối với những em tham gia sinh hoạt tại CLB, em nào thuộc
và hát được nhiều bài quan họ, đạt thành tích cao trong học tập và rèn luyện
đạo đức ở trường đều được ông bà khen thưởng, động viên vào các dịp đầu năm học
và Tết Nguyên đán.
Theo dân việt