Họa sĩ Phan Hải Bằng, trong lần giới
thiệu loại giấy Trúc Chỉ tại Đà Lạt vừa qua, cho biết anh bắt đầu “trở
về” với tre nứa từ năm 2000. Những lô giấy Trúc Chỉ đầu tiên rất thô
vụng, nhưng sau nhiều năm nghiên cứu, thực nghiệm, đến nay quy trình sản
xuất giấy Trúc Chỉ đã khá hoàn thiện.
Cuộc trở về với tre của Hải Bằng rất công phu và tỉ mỉ. Tre được bóc
vỏ cật, cắt bỏ mắt, chẻ nhỏ đem ngâm trong nước một đêm, sau đó nấu với
nước vôi khoảng 12 tiếng rồi đem xả sạch với nước. Tiếp đó chọn lọc và
phân loại các loại xơ tre rồi nghiền nhỏ thành bột giấy, công đoạn cuối
cùng là xeo giấy. Để Trúc Chỉ trở thành tác phẩm nghệ thuật tùy thuộc
vào quy trình xeo giấy, có 2 cách xeo. Cách thứ nhất, bột giấy tre cho
vào bể nước sâu dùng gậy đánh cho tan đều trong nước, dùng khuôn múc bột
giấy, sau đó trải ra thành một tệp đưa vào máy ép cho khô nước rồi đem
phơi khô. Cách thứ hai, khung xeo được cho vào bể nước cạn, cho bột giấy
tre vào khung, vỗ đều và nhấc ra, dùng nước phun trên mặt giấy đang ướt
có các hình hoa văn chuẩn bị sẵn để tạo ra những hoa văn chìm rồi mang
phơi khô.
Tiến sĩ Phan Thanh Bình (ĐH Nghệ thuật Huế) cho biết: “Trường tạo
điều kiện cho họa sĩ Phan Hải Bằng lập xưởng giấy ngay trong khuôn viên
trường, và đây cũng là xưởng giấy tạo hình đầu tiên xuất hiện trong một
trường mỹ thuật ở Việt Nam”. Trong quy trình làm giấy, Hải Bằng tạo nên
xúc cảm sáng tạo trực tiếp, nói khác đi anh đã biết cách thổi “hồn” cho
từng tờ giấy Trúc Chỉ, nên giấy Trúc Chỉ thường là độc bản, ít có những
tờ giống nhau.
Nghệ nhân Kỳ Hữu Phước (làng Sình, Huế) đã ứng dụng hiệu quả việc in
tranh trên giấy Trúc Chỉ với nét in rất sắc sảo và tạo được rung cảm cho
người xem. Hải Bằng cùng với các sinh viên ĐH Nghệ thuật Huế còn thể
nghiệm Trúc Chỉ với các kỹ thuật chất liệu đồ họa như etching,
lithograph, in kỹ thuật số… cũng cho kết quả tốt. Trúc Chỉ còn được dùng
để thiết kế những tác phẩm mỹ thuật như chao đèn, hộp đựng quà, danh
thiếp, bìa sách, nón, quạt, diều… Còn tại XQ Sử quán Đà Lạt, các nghệ
nhân đang dùng Trúc Chỉ để thêu tranh, vẽ chân dung, phong cảnh…
Lâm Viên Theo (Thanh niên online)