ANTĐ - Lần đầu tiên, Việt Nam đứng ra đăng cai tổ chức triển lãm tranh
đồ họa Asean, nơi quy tụ các họa sỹ tranh đồ họa trong khu vực Đông Nam
Á. Đây cũng là cơ hội để các họa sỹ Việt Nam “biết mình biết ta” và giật
mình về sự tụt hậu.
Tác phẩm đoạt giải nhất “Chuyển động của thiên nhiên” - nữ tác giả người Thái Lan-Aonrudee PornChame
Thụt lùi về kỹ thuật
Trong “rừng hoa” muôn sắc của cuộc triển lãm lần này, các tác phẩm tranh
đồ họa của Việt Nam gần như lọt thỏm về mặt kỹ thuật. Nếu như tranh của
các nước bạn sắc sảo trong từng đường nét với trình độ tay nghề cao, đủ
cả 5 kỹ thuật là in phẳng, in lõm, in cao, in lưới và in đá thì tranh
của các họa sỹ Việt Nam vẫn cứ vụng về, tay nghề chỉ ở mức hạng trung và
yếu. Cho dù, ở Việt Nam các họa sỹ không ngô nghê hay thua kém so với
các nước trong khu vực Đông Nam Á, nhưng tư duy và quan niệm sáng tác
quá coi trọng cảm xúc, đề cao cảm xúc đến mức thái quá đã khiến các họa
sỹ nước chủ nhà lơ là kỹ thuật. Trong khi đó, tranh đồ họa lại đặc biệt
coi trọng trình độ tay nghề.
Quan niệm cho rằng ý tưởng tác phẩm và nội dung tác phẩm được bộc lộ mới
là điều quan trọng nhất đã đẩy các tác phẩm tranh đồ họa Việt Nam vào
dòng tranh mang tính dân gian cao. Điểm nổi trội ở đây là sự nôm na,
đại khái, tuy mộc mạc gần gũi nhưng vẫn thiếu sự sang trọng và “cái tầm”
nhất định.
Tác phẩm đoạt giải ba “Chiến tranh 1-chiến tranh 2”- Đỗ Hữu Quyết
Đặc biệt, sự tụt hậu về kỹ thuật không chỉ thấy rõ ở các họa sỹ mà ngay
với các thành viên ban giám khảo cũng lúng túng trước những tác phẩm đến
từ các nước ASEAN đạt đến trình độ tay nghề điêu luyện và vượt trội.
Họa sỹ Vi Kiến Thành, Cục trưởng Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm đã
không ngần ngại bày tỏ nỗi băn khoăn của ông khi cầm trên tay một số
tác phẩm dự thi đến từ các nước trong khu vực: “Tôi không biết các họa
sỹ ASEAN làm thế nào để tạo ra hiệu quả nghệ thuật như vậy. Sau khi nghe
anh Lê Huy Tiếp, một chuyên gia hàng đầu về đồ họa Việt Nam giải thích
cách làm của các họa sỹ tôi mới… ngớ người ra”.
Tuy bị tụt hậu so với các nước trong khu vực nhưng trong tổng số 17 giải
thưởng do BTC trao tặng thì Việt Nam cũng chiếm đến 6 giải và có đủ cả
giải Nhì, Ba và Khuyến khích. Giải thích về cơ cấu giải thưởng có phần
khá mâu thuẫn với thực tế của cuộc triển lãm, họa sỹ Vi Kiến Thành,
Trưởng BTC cuộc thi trần tình: “Do thời gian phát động và tiến hành
triển lãm chỉ diễn ra trong vòng 2 tháng rưỡi nên số lượng tác phẩm các
nước bạn tham dự chưa thật sự hùng hậu, các họa sỹ Việt Nam vẫn áp đảo
về số lượng. Việt Nam chiếm đến 6/17 giải thưởng của triển lãm tranh đồ
họa ASEAN lần thứ nhất cũng là điều dễ hiểu”.
Tác phẩm đoạt giải nhì “Tứ phủ”-Phạm Khắc Quang
Quá quen với lối mòn
Đặt trong tương quan giữa các tác phẩm tranh đồ họa Việt Nam và các nước
bạn, có thể nhận ra điểm hạn chế thứ hai. Đó là sự gò bó về đề tài của
các họa sỹ Việt Nam. Các tác phẩm chỉ xoay quanh các đề tài quen thuộc
như chiến tranh, nông thôn, phong cảnh hữu tình. Còn họa sỹ các nước bạn
lại tỏ ra phóng khoáng về đề tài thể hiện từ tôn giáo, chính trị đến
các vấn đề xã hội đều được đưa vào tranh. Chính sự gò bó này đã làm cho
“sân chơi” của các họa sỹ Việt Nam trở nên chật hẹp và khó khăn hơn khi
phải cạnh tranh giải thưởng với chính họa sỹ nước mình. Các họa sỹ Việt
Nam đã mặc định sáng tác theo thói quen từ trước đến nay với các mảng đề
tài đã định sẵn để công chúng hiểu điều tác giả muốn nói trong tác phẩm
và trở nên lóng ngóng nếu như sáng tác ở các mảng đề tài mới lạ. Thậm
chí, có ý kiến cho rằng, các họa sỹ Việt Nam đang sáng tác trên một lối
mòn về đề tài.
Thế nhưng, ông Lê Huy Tiếp, nguyên Chủ tịch Hội đồng nghệ thuật-Hội Mỹ
thuật Việt Nam, thành viên BGK cuộc thi lần này đã bác bỏ ý kiến trên và
giải thích: “Tôi thấy mừng vì các họa sỹ thế hệ ngày nay vẫn dành nhiều
công sức và thời gian để sáng tác về mảng đề tài chiến tranh. Điều này
không khó hiểu khi Việt Nam là đất nước trải qua nhiều các cuộc chiến
tranh bảo vệ Tổ quốc. Đây là mảng đề tài rất rộng để các họa sỹ của
chúng ta sáng tác và diễn đạt suy nghĩ của họ về ký ức đã qua”. Ông Tiếp
cũng cho biết thêm: tại khu vực Đông Nam Á, Thái Lan là đất nước phát
triển số 1 về tranh đồ họa. Rất khó có một quốc gia nào trong ASEAN có
thể qua mặt được các họa sỹ Thái Lan. Và tất nhiên, việc một nữ họa sỹ
Thái Lan hiện đang là sinh viên trường nghệ thuật đoạt giải Nhất của
cuộc thi mang tầm khu vực như triển lãm tranh đồ họa ASEAN không phải là
điều quá bất ngờ.
Nhiều người trong cuộc khi được hỏi về cái được của chủ nhà qua một
triển lãm mang tính khu vực, đã khẳng định rằng, đó là cơ hội quý để họa
sỹ Việt Nam được dịp hiểu hơn về thế mạnh và nhìn nhận thật hơn về điểm
yếu cần khắc phục của mình, nếu không muốn cứ mãi là người đi sau.
Phạm Thu Hương