Trong
các lễ hội của đồng bào M’nông thì các loại hình âm nhạc dân gian được
sử dụng một cách phổ biến, rộng rãi và được chia làm hai nhóm: nhóm âm
nhạc nghi lễ sẽ tham gia trực tiếp vào tiến trình của nghi lễ và nhóm âm
nhạc dùng trong phần hội (chỉ được sử dụng khi nghi lễ kết thúc nhằm
tạo không khí vui vẻ cho lễ hội).
 |
Điều dễ nhận thấy nhất là nhạc cụ của người M’nông tuy đơn giản, thô sơ,
được chế tạo từ những nguyên liệu có trong tự nhiên như tre nứa, lồ ô,
gỗ…nhưng không kém phần phong phú về chủng loại. Việc sử dụng các nhạc
cụ của đồng bào M’nông luôn gắn liền với nhiều sự kiện của đời sống xã
hội. Phong phú, đa dạng và chiếm một tỉ lệ khá cao là các nhạc cụ thuộc
bộ gõ, chúng bao gồm từ những nhạc cụ có cấu tạo, cấu trúc âm thanh đơn
giản cho đến những loại có cấu tạo phức tạp. Trong các lễ hội cổ truyền
của đồng bào M’nông thì không thể vắng mặt dàn cồng chiêng. Do cồng
chiêng là nhạc cụ thiêng, là “linh hồn” của dân tộc nên chỉ được sử dụng
trong lễ hội lớn của cộng đồng như lễ mừng lúa mới, lễ sum họp cộng
đồng, lễ kết nghĩa bon buôn...Ở đây, tiếng chiêng là lời hiệu triệu, là
“linh hồn” làm nên buổi lễ, là phương tiện giúp con người giao tiếp,
thỉnh cầu thần linh chứng giám lòng thành và ban cho mưa thuận gió hòa,
mùa màng tươi tốt, bội thu…Thậm chí, tại các nghi lễ liên quan đến voi
hay nghi lễ thuộc vòng sinh trưởng của cây thì cũng có sự xuất hiện của
dàn chiêng. Mặt khác, xuất phát từ quan niệm “vạn vật hữu linh” nên đồng
bào M’nông cho rằng mỗi nhạc cụ đều có một vị thần trú ngụ, nên phải
được sử dụng trong một không gian, ngữ cảnh nhất định. Trong các lễ hội,
nghi lễ, ngoài cồng chiêng còn có sự tham gia của các loại nhạc cụ
truyền thống của dân tộc như M’boắt, Drơn, Mló, Goong rêng…Chính những
nhạc cụ này làm nên không khí vui nhộn cho lễ hội. Riêng nhạc cụ Đing
gơr chỉ được sử dụng trong tang lễ.
Có lẽ do âm hưởng của cuộc sống luôn gần gũi với môi trường thiên
nhiên như tiếng cành cây, tiếng chim hót, tiếng của thân tre, nứa đập
vào nhau, tiếng nước chảy róc rách…nên các nhạc cụ đã hình thành nên một
hệ thống âm thanh tương ứng. Âm thanh của các loại nhạc cụ cũng phản
ánh khá rõ những quan niệm của đồng bào đối với thần linh, với gia đình,
dòng họ, cộng đồng, không chỉ là cơn gió mát xoa dịu những nhọc nhằn,
lo toan của cuộc sống mà còn làm an lòng cộng đồng, bon làng.
Bên cạnh các loại nhạc cụ thì các hình thức nghệ thuật ca hát cũng
thường xuất hiện trong các nghi lễ, lễ hội của người M’nông. Hình thức
ca hát gắn bó với các lễ nghi là khấn thần (rac brah) và nó mang yếu tố
hát kể, hát khóc như khóc trâu…Điều đáng nói nữa là cùng với những loại
nhạc cụ, làn điệu dân ca thì ở bất kỳ một lễ hội nào của đồng bào M’nông
cũng đều có sự hiện diện của những điệu múa xoang truyền thống. Có thể
nói, sự góp mặt của âm nhạc làm cho không gian của lễ hội như huyền bí,
linh thiêng hơn và chính âm nhạc là “phần hồn” tạo nên sự hoàn thiện cho
toàn bộ nội dung của các nghi lễ. Bởi vậy, các lễ hội cổ truyền của
đồng bào M’nông không chỉ mang giá trị tinh thần to lớn mà còn mang ý
nghĩa nhân sinh sâu sắc.
Theo Daknong Online