Từ
dãy Trường Sơn hùng vĩ, nơi giáp biên hai nước Việt - Lào có hai dòng
sông đổ về hai hướng ngược chiều nhau: sông Sê-Băng-Hiêng chảy theo
hướng tây sang Lào, sông Bến Hải chảy về phía mặt trời mọc, đi qua tỉnh
Quảng Trị để ra biển Đông. Sông Bến Hải còn có phụ lưu là sông Sa Lung
hòa dòng chảy trước khi gặp quốc lộ 1A với cây cầu Hiền Lương nối hai bờ
Nam Bắc. Sông Bến Hải - còn có tên gọi khác là Rào Thanh - phát
nguồn từ núi Động Chân thuộc dãy Trường Sơn và chảy từ tây sang đông và
đổ ra biển ở cửa Tùng. Bến Hải là một địa danh nằm ở vùng thượng lưu nên
tên sông được lấy từ địa danh này. Sông có tổng chiều dài chừng 100 km,
nơi rộng nhất khoảng 200 mét, là ranh giới tự nhiên giữa hai huyện Vĩnh
Linh và Gio Linh thuộc tỉnh Quảng Trị.
|
Cầu Hiền Lương những ngày đất nước tạm thời chia đôi ở vĩ tuyến 17 |
Năm
1954, khi hiệp định Geneve được ký kết, đất nước tạm thời chia đôi ở vĩ
tuyến 17, sông Bến Hải trở thành một vết hằn trong lịch sử với chiếc
cầu Hiền Lương nối bờ hai miền Nam - Bắc. Đó là một chiếc cầu sắt không
dài, không đẹp, nằm ngay cột mốc 735 trên quốc lộ 1A thuộc địa phận thôn
Hiền Lương, xã Vĩnh Thành, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị. Cây cầu
được chia làm hai phần, mỗi bên 89m. Bờ Bắc 450 tấm ván mặt cầu, bờ Nam
444 tấm. Từ sau ngày đất nước hòa bình, thống nhất, sông Bến Hải và
cây cầu Hiền Lương trở thành di tích lịch sử mà bất cứ ai đi qua trong
hành trình xuôi Nam, ngược Bắc đều muốn tận mắt ngắm nhìn. Ở bờ phía
bắc, có chiếc cổng dẫn vào khu di tích và bên kia đường là cột cờ lồng
lộng gió. Cây cầu đã được phục dựng, trở thành một điểm tham quan chứ
không dùng để đi lại qua sông. Từ năm 1950 đến nay, đã có 8 lần cầu Hiền
Lương được xây dựng, nhưng cây cầu lịch sử chính là chiếc cầu được làm
vào năm 1952. Du khách đến đây, thường leo lên mặt cầu để chụp ảnh
lưu niệm và bước xuống dưới chân cầu, cỏ dại xanh, hoa xuyến chi bình
thản nở, để nhìn dòng nước hiền hòa trôi chảy. Sông Bến Hải, nơi rộng
nhất cũng chỉ 200 mét, đoạn bắc cầu Hiền Lương rộng 170 mét.
|
Cầu Hiền Lương bắc qua sông Bến Hải trên tuyến đường quốc lộ 1A
(Ảnh chụp từ bờ phía bắc) |
Lịch
sử của cây cầu cũng trải qua nhiều thay đổi, thăng trầm. Vào năm 1928,
cây cầu đầu tiên được bắc qua sông bằng ván, rộng 2 mét dành cho người
đi bộ. Năm 1931, người Pháp sửa chữa lại nhưng xe cộ vẫn phải qua sông
bằng phà. Năm 1943, cầu được nâng cấp một lần nữa, lúc này xe cơ giới
loại nhỏ có thể qua được. Năm 1950, người Pháp xây cầu bê tông cốt thép
dài 162 mét, rộng 3,6 mét, đạt tải trọng 10 tấn, nhưng sau đó bị phá
hủy. Đến năm 1952, cầu được xây lại khá kiên cố, gồm 7 nhịp và mặt cầu
được lát bằng 894 miếng ván với chiều dài 178 mét. Nhưng chiếc cầu này
lại bị đánh sập vào năm 1967. Trong thời chiến, hai bên bờ sông Bến Hải
là khu phi quân sự. Đến năm 1972, một chiếc cầu phao được bắc tạm để
phục vụ chiến trường miền Nam. Sau khi đất nước quy về một mối, năm
1979, cầu Hiền Lương được xây lại bằng bê tông cốt thép dài 186 mét,
rộng 9 mét. Sau đó, do nhu cầu giao thông trong thời kỳ phát triển đất
nước, một chiếc cầu mới dài 230 mét, rộng 11,5 mét nằm cách cầu cũ 35
mét về phía tây được xây dựng vào năm 1996 và là chiếc cầu giao thông
chính qua sông Bến Hải hiện nay. Năm 2001 cụm di tích Đôi bờ Hiền
Lương được Nhà nước xếp vào hạng di tích đặc biệt quan trọng của quốc
gia. Đến năm 2002 việc tôn tạo cụm di tích Đôi bờ Hiền Lương được chính
thức khởi động. Việc tôn tạo chủ yếu phục dựng lại cây cầu đã được xây
dựng năm 1952 theo tư liệu lưu trữ và xây cụm di tích gồm kỳ đài, đồn
công an, nhà liên hiệp, cụm tượng đài "Khát vọng thống nhất” bên bờ Nam
gồm hình tượng người mẹ miền Nam và em bé hướng nhìn về bờ Bắc với những
chiếc lá dừa nước vút cao làm nền.
|
Tượng đài "Khát vọng thống nhất" trên bờ phía nam cầu Hiền Lương, sông Bến Hải |
Cây
cầu phục chế hiện nay được hoàn thành vào ngày 18.5.2003 gồm bảy nhịp
với giàn thép dài 182,97 mét, mặt cầu lát gỗ rộng 3,28 mét. Cho đến ngày
30.4.2008, các cụm di tích đôi bờ Hiền Lương chính thức hoàn thành. Đó
là chuyện về chiếc cầu. Còn hôm nay, cảm xúc của lữ khách khi xe dừng
lại bên bờ Bắc và đặt bước chân lên từng tấm gỗ của chiếc cầu, là đầy ắp
sự tưởng tượng về những tháng năm hai miền cách trở, cuộc chiến đã trôi
qua với biết bao xương máu đã đổ ra. Đặt chân lên chiếc cầu lịch sử,
tiếng chân bước trên cầu khe khẽ, gió lay cỏ cây và không gian thanh
bình. Bước chân chạm lên cầu Hiền Lương một lần trong hành trình thiên
lý Bắc Nam là điều không thể bỏ qua với bất cứ người Việt nào được tận
hưởng cuộc sống thanh bình, thống nhất đất nước. Theo baotayninh
|