Kỳ 1: Thương trần thế, thần tiên xuất hiện
Đó chỉ một vế đối trong câu đối trọn vẹn
mà người dân các vùng Thanh Ba (Phú Thọ), Sơn Tây, Ba Vì (Hà Nội) vẫn
truyền miệng ngàn năm nay về sự tích Đức Thánh Tản Viên - Sơn Tinh -
Nguyễn Tuấn. Đức Thánh Tản cũng là vị thần tối cao của Tứ bất tử mà theo
thứ tự dân gian sắp xếp theo tên gọi: Thượng đẳng tối linh thần hay
Thượng thượng Phúc đẳng thần.
"Nhưng quan trọng hơn là vế đối thứ hai:
Cứu lầm than, đức Thánh trổ tài. Bởi ngài xuất hiện nhưng không mang tài
năng ra giúp nước, giúp dân trong lúc nguy nan thì chẳng phải là vô ích
sao?", cụ Nguyễn Hữu Bích, 81 tuổi, một người sùng Nho giáo, nhà ở chân
núi Ba Vì, chậm chạp ngả cây gậy chống, dựa lưng vào tấm đá giữa đường
lên núi Ba Vì giải thích trong lúc nghỉ chân.
Nhân thần một cõi
Cụ Bích nói dù đã già nhưng tháng nào
cũng phải lên núi một vài bận trừ khi ốm đau hay xương nhức mà toàn đi
một mình, một gậy. Cụ Bích bảo: "Thong thả mà đi. Bây giờ sương mù vẫn
quấn chân người thì là đầu giờ Thìn (hơn 7h sáng), cùng lắm trước Ngọ
(11h trưa) thế nào cũng đến đền đức Thánh. Đi đến đây mà không vãn cảnh
đường, cứ ào ào thì coi như không đi".